Avekapelle (Veurne), Vlaanderen - West-Vlaanderen
- Naam
- Oude Zeedijkmolen
- Ligging
- Roesdammestraat
8630 Avekapelle (Veurne)
noordoostzijde
400 m O v.d. kerk
kadasterperceel B3
Vlaanderen - West-Vlaanderen
- Geo positie
- 51.066708, 2.738394 (Google Streetview)
- Eigenaar
- Thomas Termote & Heidi Ameloot, Ledegem
- Gebouwd
- 1745
- Type
- Staakmolen met open voet
- Functie
- Korenmolen
- Kenmerken
- Kap met gebogen lijn
- Gevlucht/Rad
- Gelaste, half verdekkerde roeden
- Inrichting
- Twee steenkoppels, haverpletter
- Toestand
- Maalvaardig
- Bescherming
- M: monument,
06.07.1957 - Molenaar
- Heidi Ameloot (Ledegem)
- Openingstijden
- Op afspraak, tel. 0471/92.31.04 (Heidi Ameloot), e-mail: heidi_ameloot@hotmail.com
- Database nummer
- 840
- Ten Bruggencatenummer
- 06533
Karakteristiek
Beschrijving / geschiedenis
De Oude Zeedijkmolen is een houten korenwindmolen aan de noordzijde van de Roesdammestraat nr. 9, op 400 meter ten oosten van de kerk.
Deze staakmolen met open voet werd gebouwd in 1745.
We zien hem nog niet aangeduid op de Massekaart (1729-1730), maar wel op:
- Ferrariskaart (ca. 1775), met het bruin symbool van een staakmolen
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen
Hij is gebouwd op zeer lage teerlingen. Hoog hoeven de teerlingen hier niet te zijn: de molen heeft een totaal onbelemmerde windvang in deze open poldervlakte. Ook een berg hoort er om dezelfde reden niet bij. Tegen zon en ontij is de voet sierlijk beschermd. De molen heeft een heel hoge maalzolder.
Voor 1834 was de molen in het bezit van Jan-Baptist Bauden-Ridey, molenaar te Avekapelle en van de weduwe van Jacob Van Eecke, landbouwster te Steenkerke.
Op 16 juni 1834 kocht Pieter Van Eecke-Blanckaert de molen van zijn oom Joannes-Baptiste Bauden voor de som van 3500 frank (notaris Floor).
Op 9 oktober 1856 kocht Désiré Govaert (°Lampernisse 1823 - +Avekapelle 1871) de molen voor 8000 frank (notaris Decae). Désiré Govaert was de zoon van de molenaar op de Sint-Jansmolen te Lampernisse en was gehuwd met Anna-Theresia Winnock (°Lo 1833 - +Avekapelle 1880), een molenaarsdochter. Désiré Govaert had vier zonen waarvan één verongelukte in de molen; de drie anderen werden molenaar te Lampernisse, Mannekensvere en Veurne-Kalkovenbrug.
Na Désirés overlijden op 7 februari 1871 hertrouwde zijn weduwe Anna-Theresia Winnock in 1872 met Charles-Théophile Lefèvre (°Warhem 10.03.1839 - +Avekapelle 10.02.1921). Hij was de zoon van een molenaar uit Warhem (Frans-Vlaanderen) die naar hier gevlucht was om te ontsnappen aan de Frans-Duitse oorlog van 1870. (Een broer, Jean-Armand Lefèvre, was geboren op 18.09.1844, was gehuwd met Louise-Marie Ryckelinck en overleed te Bergues op 27.04.1905). Charles-Théophile Lefèvre was molenaarsknecht op de Oude Zeedijkmolen toen hij met de weduwe Govaert huwde, nu werd hij er de nieuwe eigenaar!
Na het overlijden van Anna-Theresia Winnock hertrouwde Charles Lefèvre in 1880 met Rosalia-Ludovica Van Eecke (Avekapelle, 1846 - 1917). Zij was de dochter van de vroegere eigenaar Pieter Van Eecke. Zij hadden drie kinderen, o.a. Emeric Lefevre, geboren te Avekapelle op 7 juni 1886 en er overleden op 7 april 1962. Hij huwde met Ludovica Maria Boeve (°Pervijze 14.03.1899 - +Etterbeek 11.01.1959).
De Oude Zeedijkmolen waaide om op zondag 12 februari 1899. We lezen hierover in de krant "De Veurnaar" van 15 februari 1899 (jg. 56, nr. 7, p. 2, kol. 2): "Zondag is de windmolen van Vaneecke, te Avecapelle, door eenen rukwind omgeworpen. Er zi jn geen ongelukken van personen te betreuren". Bij de heropbouw werd een nieuwe gietijzeren askop gestoken, die gefabriceerd werd door Sabbe-Maselis uit Roeselare.
Na de dood van zijn vader werd Emeric Lefevre-Boeve de nieuwe eigenaar van de Oude Zeedijkmolen. Hij diende niet minder dan 35 jaar de belangen van de (vroegere) gemeente Avekapelle, eerst als gemeenteraadslid, schepen en vanaf 1935 tot aan zijn dood, als burgemeester. Haast heel zijn leven was hij molenaar. Tijdens de tweede wereldoorlog maalde hij dag en nacht. Herstellingen werden uitgevoerd door molenbouwer Henri Lejeune (Westvleteren, 1892-1965).
Al op 6 à 7-jarige leeftijd stond zoon Abel “aan de licht” van de Oude Zeedijkmolen als beoogde opvolger, zo wou de traditie. Toen hij 16 was, kon hij al goed overweg met de molen. Abel Lefèvre, gehuwd met Maria Gantois, overleed op 28 januari 2006.
Enkele onderdelen zijn afkomstig van andere molens: de staak werd in 1927 gehaald uit Busschersmolen, een driezolder-staakmolen te Steenvoorde (F) door molenbouwer Peel uit Gistel, het voorwiel en de askop komen uit de Kruisabelemolen te Alveringem (molenmaker Henri Lejeune, Westvleteren).
In 1968 werd de molen grondig hersteld door de molenbouwers Peel uit Gistel. Begin de jaren 1980 deed aannemer Cottenier uit Aalbeke, naar een ontwerp van ingenieur-architect W. Snauwaert uit Oostende, enkele herstellingen aan het mechanisme, o.m. aan de vang, maar dat leidde niet tot de gewenste resultaten.
Een restauratie werd aangevat in 1981 door de firma Cottenier uit Aalbeke (Kortrijk), naar een ontwerp van ingenieur-architect Walter Snauwaert uit Oostende. De werken bleven echter aanslepen en geraakten niet voltooid, omdat de firma teveel andere molenwerven had en enkele werken (o.a. aan de vang) niet het gewenste resultaat hadden. Bepaalde delen waren wel afgewerkt, zoals de herbevestiging van een halve verdekkering aan de roeden, een nieuwe bovenbalk en een nieuwe gangt kammen in het voorviel. Tegen 1987 was nog niet uitgevoerd: een nieuwe vang en het omhoog brengen van de trap.
Tijdens de storm van vrijdagnamiddag 27 maart 1987 met windsnelheden van 110 tot 120 km per uur, ging de molen door de vang. De molenaar zat binnen koffie te drinken en had de roede niet aan de ketting gelegd, hetgeen nochtans zijn gewoonte niet was. Vrijwel onmiddellijk bemerkte hij dan ook het gevaar, maar het was al te laat. Door de halve verdekkering trok de molen vlug aan en met een trap die op de grond steunde was de moloen niet meer te kruien. Na een tijdje rondvliegen - het gevlucht was één schijf - verloren de roeden het hekwerk. Nadien vloog de loper van de achtermolen dwars door de weegbanden grotendeels naar buiten. De banden rond deze Franse molensteen zijn bezweken onder de middelpuntvliedende kracht. Opmerkelijk is dat het staakijzer en de rijn op hun plaats zijn gebleven. Door dit alles kreeg de molen nog grotere snelheid, zodat uiteindelijk de askop is afgebroken aan het huis van de binnenroede. Deze roede is dan verwrongen naast de molen gevallen. De buitenroede was gebroken, waarbij het kortste eind meer dan honderd meter werd weggeslingerd. Het langste eind miste net het molenhuis. De askop lag 30 meter achter de molen.
In totaal heeft de molen 30 à 45 minuten rondgegierd, terwijl rook uit de molen opsteeg. Pas een half uur na de ramp is dan brand uitgebroken, die echter vlug door de brandweer kon worden geblust.
Al in april 1987 werd een dossier ingezet voor dringende instandhoudingwerken. De noodherstelling bestond vooral in het dichten van de kap en van de beschadigde linkerzijweeg. De maalvaardige restauratie volgde pas in 1996, met o.m. een nieuw gelast gevlucht (fabr. Peel, Gistel). De askop die in 1996 geplaatst werd, is niet nieuw, maar is de oude askop die in 1902 werd gegoten bij Etienne Sabbe-Maselis uit Roeselare. Hij woog 1293 kg, kostte 258 Belgische frank en werd in 1927 vervangen door een zwaarder exemplaar van 1500 kg. Eind de jaren 1940 werd die eruit gehaald werd door Emeric Lefevre nadat hij de Kruisabelemolen te Alveringem had gekocht Jarenlang lag deze askop als sieraad bij de Sint-Janshuismolen te Brugge, alvorens te verhuizen naar het atelier van de molenbouwers Peel te Gistel en in 1996 terug te keren naar Avekapelle.
Op vrijdag 8 juni 2007 hield een onweer - dat in Koksijde een villa in de vlammen deed opgaan - lelijk huis in de Oude Zeedijkmolen te Avekapelle. De bliksem viel in op het einde van de horizontaal staande buitenroede. Hij kwam via de roede in contact met het zeil, maar na een rondje via de lijken “koos” hij ervoor zijn weg naar de grond te vervolgen. De bliksemafleider deed prima zijn werk. De schade bleef beperkt tot één versplinterde buitenzoom en de tweede hekschede, alsook enkele brandmerken in het zeil.
Zijn kleindochter Heidi Ameloot is de huidige vrijwillige molenaar. Op 15 januari 2006 plaatste ze de huidige molenzeilen. Nochtans kan de Oude Zeedijkmolen door zijn uitstekende ligging in het polderland en de halve verdekkering (stroomlijnprofiel op de roeden) vaak draaien zonder zeilen.
Het unieke molenlandschap werd in 2018-2019 bedreigd door de geplande bouw van een nieuwbouwvilla met een nokhoogte van 9,050 meter. Hiermee zou de nieuwbouw de nokhoogte van de molenkast (12 meter) benaderen en dat op minder dan 20 meter (tenminste als de molen noord-zuid gericht staat; de houten molenkast kan echter op zijn geheel draaien, zodat de trap of de wieken nog dichter bij de geplande villa zouden komen).
Aldus zou de windvang van de maalvaardige 'Oude Zeedijkmolen' (die daarenboven niet op een belt staat) zeer ernstig verstoord worden. Door het grote draaivlak van de wieken betekent dit wel dat de wind uit de ganse west- en noordelijke sector belemmerd of verstoord zal worden
Door de bouw van de villa zou de molen, zeker bij een (noordwester)storm maar ook al bij buiig, windering weer, blootgesteld worden aan turbulentie die achter deze villa zou ontstaan. Indien de molenkast en wiekenkruis hieraan wordt blootgesteld, kan dit resulteren in breuk van de askop of staak. De nieuwe woning, die nog veel dichter komt te staan, zou hierbij over zijn ganse lengte doorboord worden, met fysieke en mogelijks lichamelijke schade tot gevolg.
Een eerste benadering om te constateren of de windvang belemmerd wordt, is uitgaan van de 1:100 regel, dat wil zeggen per 100 meter mogen obstakels maximaal 1 meter boven de grond uitsteken. Deze eerste benadering werd al in 1946 in Nederland ingevoerd
Het effect van obstakels tot een afstand van 100 meter is zeer groot. De eerste 100 meter rond een windmolen moeten bij voorkeur geheel vrij van obstakels zijn. Om preciezer te kunnen bepalen of de windvang wordt belemmerd en omdat de eerste benadering niet overal haalbaar bleek, werd door de Vereniging De Hollandsche Molen in 1982 de biotoopformule ontwikkeld. Deze formule luidt: H(x) = x/n + c*z, waarin:
x: horizontale afstand tot de molen
H(x): maximale hoogte van een obstakel op afstand x
n: constante (open gebied: n=140; ruw gebied: n=75; gesloten gebied: n=50)
c: constante = 0,2
z: ashoogte
In tegenstelling tot de conceptnota, waarin gesteld wordt dat de omgeving geen cultuurhistorisch belang heeft, zou de geplande villa wel degelijk komen op zo’n 20 meter van een historische windmolen die op 6 juli 1957 wettelijk beschermd als monument “omwille van zijn historische en artistieke waarde” (einde citaat).
De bestaande footprint wordt niet behouden en overlapt de bestaande woning met méér dan 75% (cfr. de conceptnota van de architect). De daarin aangehaalde motivering, dat ook hiervan kan afgeweken worden “vanuit goede ruimtelijke ordening” gaat totaal niet op. Immers, precies vanuit die redenering wordt de nieuwbouw geheel in de richting van de historische en wettelijk beschermde windmolen opgeschoven.
De geplande villa, de molen en het vroegere molenaarshuis, die één geheel en tot voor kort één eigendom waren, liggen in een landschappelijk waardevol agrarisch gebied (cfr. de zonering in het gewestplan) en is dus zonevreemd.
De geplande villa heeft, naast de grote landschappelijke impact, ook geen enkele band met agrarische (en para-agrarische) activiteiten (en is ook voor dat aspect zonevreemd).
Bij een zonevreemde nieuwbouwwoning zegt de wet dat er drie kwart overlapping moet zijn met een bestaande woning (= hier: de vroegere molenaarswoning). Maar ook dat wordt niet nageleefd. Uiteraard zou dit geheel verstoord worden door de nieuwbouw.
In het wettelijk beschermingsbesluit wordt, naast de historische waarde, ook de artistieke waarde aangeduid. De bouw van die villa veroorzaakt een negatieve impact op de belevingswaarde van de molen.
De molen en de molenaarswoning die wederzijds gericht zijn ingepland en op elkaar ingesteld (zie onder C) vormen een twee-eenheid met een hoge erfgoedwaarde. De bouw van de voorgestelde nieuwbouw doet die specifieke erfgoedwaarde teniet.
Tijdens het openbaar onderzoek (einde bezwaartermijn 12 december 2018) werden talrijke bezwaarschriften ingediend, o.m. door Vlaamse molenverenigingen (Molenzorg Vlaanderen vzw, Werkgroep West-Vlaamse Molens vzw en Molenforum Vlaanderen vzw), de Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedeschoon (gesticht in 1910!), diverse cultuurverenigingen en bezorgde inwoners uit Veurne.
Lieven DENEWET & Jozef AMEEUW
- x: horizontale afstand tot de molen
- H(x): maximale hoogte van een obstakel op afstand x
- n: constante (open gebied: n=140; ruw gebied: n=75; gesloten gebied: n=50)
- c: constante = 0,2
- z: ashoogte
Aanvullende informatie
De Veurnaar, 15 februari 1899 (jg. 56, nr. 7, p. 2, kol. 2)
"Zondag is de windmolen van Vaneecke, te Avecapelle, door eenen rukwind omgeworpen. Er zi jn geen ongelukken van personen te betreuren".
Bedreiging voor molenstad Veurne.
Geplande nieuwbouw van een villa pal naast de windmolen van Avekapelle! (05.12.2018)
Stel je voor! Plots plakt men naast je windmolen een gele affiche, met de aanvraag voor een nieuwbouw-villa (ondanks zonevreemd) in een landschappelijk waardevol agrarisch gebied (volgens het gewestplan) met een nokhoogte van 9 meter op minder dan 20 meter van je (nochtans wettelijk beschermde) windmolen (die overigens niet op een molenwal staat).
Welnu, dat is nu onlangs gebeurd bij de Oude Zeedijkmolen van Avekapelle bij Veurne, in het polderlandschap net voor onze kust…
En het ergste komt nog: ondanks de ligging in een officieel “landschappelijk waardevol gebied” in een prachtig, open landschap, zou de nochtans zonevreemde villa, dank zij al die uitzonderingen, toch nog kunnen gebouwd worden!!
Zo blijkt dat, als enkel de molen wettelijk beschermd is men sinds kort er toch mag bouwen op het perceel ernaast! (Tot voor enkele jaren was dit ondenkbaar). Dat komt door de afschaffing van de omgevingsregel.
Vandaar dat onze molenvereniging Molenzorg Vlaanderen vzw (bekend van de website www.molenechos.org en/of van het tijdschrift Molenecho’s) met een bezwaarschrift op de proppen komt.
Veurne is ook molenstad (met 5 windmolens)
Veurne als monumentenstad is tegelijk ook een molenstad, met niet minder dan vier windmolens:
- “dé blikvanger” bij het inrijden van de stad is ongetwijfeld het houten, maalvaardig molentje bij het Bakkerijmuseum
- de Sint-Karelsmolen van De Moeren, zopas hersteld, als één van de twee laatste complete windmolens in ons land om te polder te bemalen; met op weinige afstand daarvan de romp van de Sint-Gustaafsmolen
- het hoevemolentje Decroos van Eggewaartskapelle
- de Oude Zeedijkmolen van Avekapelle: een grote staakmolen.
Welnu, deze laatste wordt momenteel bedreigd.
De bedreiging van de Oude Zeedijkmolen van Avekapelle
Na het overlijden van de laatste beroepsmolenaar Abel Lefevre (2006) werd het molenerf gesplitst:
- enerzijds het oostelijk perceel met de windmolen (bleef in handen van de familie)
- anderzijds het westelijk perceel met het molenaarshuis (werd aangekocht door een particulier).
Nu wil de nieuwe eigenaar (dus van het perceel met de molenaarswoning) tussen de molenaarswoning en de straat (Roesdammestraat) een nieuwe villa bouwen, op zo’n 20 meter in de noordwestelijke richting (= windrichting) van de windmolen, die niet op een wal staat. Dat is op velerlei vlak zeer nefast voor de windmolen.
Dat is de reden dat Molenzorg Vlaanderen vzw en andere molenverenigingen een bezwaarschrift hebben ingediend tegen de geplande nieuwbouw van de villa.
Ons bezwaarschrift is er op gericht op een verbod tot een nieuwbouwwoning (villa) op het perceel tussen de vroegere molenaarswoning en de straat, pal naast de wettelijke beschermde, historische windmolen die niet op een wal staat en gelegen is in landschappelijk waardevol agrarisch gebied (cfr. de zonering volgens het gewestplan).
We hebben geen bezwaar dat de bestaande molenaarswoning en annexen worden gerenoveerd.
Mocht u ook van deze mogelijkheid gebruik willen maken, dan waarderen we ten zeerste uw medeleven in de actie tot redding van de windvang en van de belevingswaarde van de Oude Zeedijkmolen van Avekapelle.
Het einde van de bezwaartermijn nadert evenwel snel: 12 december aanstaande.
Lieven DENWET - voorzitter Molenzorg Vlaanderen vzw
Ingediend bezwaarschrift van Molenzorg Vlaanderen vzw (www.molenechos.org) tegen de nieuwbouw van een villa pal naast beschermde windmolen - Roesdammestraat 9, Avekapelle (Veurne)
Geachte,
Betreft: OMW referentie 2018123454
Als Vlaamse molenvereniging (Molenzorg Vlaanderen vzw) maken we bezwaar tegen de nieuwbouw van een villa in de Roesdammestraat 9 te Avekapelle (Veurne)
- tussen de vroegere molenaarswoning en de straat
- op ca. 20 meter westwaarts van de beschermde windmolen “Oude Zeedijkmolen”.
We formuleren geen bezwaar tegen de renovatie van de bestaande gebouwen.
Het bezwaar tegen de bouwaanvraag van de nieuwbouw motiveren we als volgt:
I. Zeer grote verstoring van de windvang: windturbulentie en grote kans op schade
Een windmolen kan niet functioneren zonder een vrije windtoevoer. Het belang van een goede windvang is groot, aangezien het vermogen dat een windmolen levert, evenredig is met de derde macht van de windsnelheid. Dit betekent dat een vermindering van de windsnelheid van 10% het vermogen doet afnemen tot ca. 73% van het vermogen zonder windbelemmering.
De geplande nieuwbouwvilla heeft een nokhoogte van 9,050 meter. Hiermee benadert de nieuwbouw de nokhoogte van de molenkast (12 meter) en dat op minder dan 20 meter (tenminste als de molen noord-zuid gericht staat; de houten molenkast kan echter op zijn geheel draaien, zodat de trap of de wieken nog dichter bij de geplande villa zouden komen).
Aldus zou de windvang van de maalvaardige 'Oude Zeedijkmolen' (die daarenboven NIET op een belt staat) zeer ernstig verstoord worden. Door het grote draaivlak van de wieken betekent dit wel dat de wind uit de ganse west- en noordelijke sector belemmerd of verstoord zal worden
Door de bouw van de villa wordt de molen, zeker bij een (noordwester)storm maar ook al bij buiig, windering weer, blootgesteld aan turbulentie die achter deze villa zal ontstaan. Indien de molenkast en wiekenkruis hieraan wordt blootgesteld, kan dit resulteren in breuk van de askop of staak.
De molen werd in 1987 geconfronteerd met grote stormschade, waarbij een molenwiek tegen de gevel van het molenaarshuis gekatapulteerd werd (zie: www.molenechos.be/molen.php?AdvSearch=840 )
De nieuwe woning, die nog veel dichter komt te staan, zou hierbij over zijn ganse lengte doorboord worden, met fysieke en mogelijks lichamelijke schade tot gevolg.
Een eerste benadering om te constateren of de windvang belemmerd wordt, is uitgaan van de 1:100 regel, dat wil zeggen per 100 meter mogen obstakels maximaal 1 meter boven de grond uitsteken. Deze eerste benadering werd al in 1946 in Nederland ingevoerd
Het effect van obstakels tot een afstand van 100 meter is zeer groot. De eerste 100 meter rond een windmolen moeten bij voorkeur geheel vrij van obstakels zijn. Om preciezer te kunnen bepalen of de windvang wordt belemmerd en omdat de eerste benadering niet overal haalbaar bleek, werd door de Vereniging De Hollandsche Molen (www.molens.nl) in 1982 de biotoopformule ontwikkeld. Deze formule luidt: H(x) = x/n + c*z, waarin:
Meer wetenschappelijke gegevens over de vrijwaring/verstoring van de windvang in de omgeving van windmolens, is te vinden op: http://www.molenbiotoop.nl
II. Zonevreemde nieuwbouw naast wettelijk beschermde windmolen
In tegenstelling tot de conceptnota, waarin gesteld wordt dat de omgeving geen cultuurhistorisch belang heeft, zou de geplande villa wel degelijk komen op zo’n 20 meter van een historische windmolen die op 6 juli 1957 wettelijk beschermd als monument “omwille van zijn historische en artistieke waarde” (einde citaat). Dat origineel beschermingsbesluit kunt u terugvinden op: https://besluiten.onroerenderfgoed.be/besluiten/394/bestanden/3777
III. Zone “landschappelijk waardevol agrarisch gebied” (cfr. het gewestplan).
Onwettelijk in zo’n gebied: zonevreemde nieuwbouw met méér dan driekwart overlap van een bestaande constructie (de huidige molenaarswoning).
De bestaande footprint wordt niet behouden en overlapt de bestaande woning met méér dan 75% (cfr. de conceptnota van de architect). De daarin aangehaalde motivering, dat ook hiervan kan afgeweken worden “vanuit goede ruimtelijke ordening” gaat totaal niet op. Immers, precies vanuit die redenering wordt de nieuwbouw geheel in de richting van de historische en wettelijk beschermde windmolen opgeschoven.
De geplande villa, de molen en het vroegere molenaarshuis, die één geheel en tot voor kort één eigendom waren, liggen in een landschappelijk waardevol agrarisch gebied (cfr. de zonering in het gewestplan) en is dus zonevreemd.
- De geplande villa heeft, naast de grote landschappelijke impact, ook geen enkele band met agrarische (en para-agrarische) activiteiten (en is ook voor dat aspect zonevreemd).
- Bij een zonevreemde nieuwbouwwoning zegt de wet dat er drie kwart overlapping moet zijn met een bestaande woning (= hier: de vroegere molenaarswoning). Maar ook dat wordt niet nageleefd.
Uiteraard zou dit geheel verstoord worden door de nieuwbouw.
IV. Sterke aantasting van de erfgoed- en belevingswaarde
In het wettelijk beschermingsbesluit wordt, naast de historische waarde, ook de artistieke waarde aangeduid. De bouw van die villa veroorzaakt een negatieve impact op de belevingswaarde van de molen.
De molen en de molenaarswoning die wederzijds gericht zijn ingepland en op elkaar ingesteld (zie onder C) vormen een twee-eenheid met een hoge erfgoedwaarde.
De bouw van de voorgestelde nieuwbouw doet die specifieke erfgoedwaarde teniet.
V. Foutieve voorstelling van de feiten in de conceptnota
In het luik “cultuurhistorisch belang van de werken” in de conceptnota, opgesteld door de architect, wordt:
- géén melding gemaakt van de nieuwbouw als hinder voor de molen, maar enkel van het andere luik, de renovatie van de bestaande gebouwen.
- geheel foutief aangehaald dat de omgeving geen cultuurhistorisch belang heeft (sic). De molen is echter wettelijk beschermd omwille van zijn historisch-artistieke waarde en is gelegen in een landschappelijk waardevol agrarisch gebied.
Zie hierna de bewuste verdraaiing van de feiten in de conceptnota (letterlijk citaat):
a. Cultuurhistorisch belang van de werken: De werken worden niet uitgevoerd aan een gebouw, noch in een omgeving met een cultuurhistorisch belang. Ze behoorden wel tot de vroegere molensite waarvan de molen nog steeds aanwezig is op het naastliggend perceel. De voorziene werken hebben echter weinig invloed op het beeld van de molen daar de hoofdkenmerken van de bestaande bebouwing worden behouden: één bouwlaag, afgedekt met een zadeldak. (einde citaat).
Met vriendelijke groeten,
Lieven DENEWET
voorzitter Molenzorg Vlaanderen vzw
------------------------------------------------
Jaarlijks aantal asomwentelingen
1997: 5.720
1998: 46.095
2001: 56.558
2002: 41.727
2003: 78.132
2004: 10.184
2005: 74.511
2006: 70.630
2007: 80.177
2008: 68.364
2009: 63.204
2010: 53.150
2011
Intekendatum: juni 2008
Molen: Avekapelle (Veurne, W.-Vl.), Oude Zeedijkmolen - staakmolen op lage teerlingen
Bouwheer: Maria Gantois (wed. Abel Lefèvre), Avekapelle
Ontwerper: Heidi Ameloot, Ledegem
Opdracht: Onderhoud, luik 2: molentechnische werken aan de staartbalk, destaart, de trap en het balkon (luik 1, herschilderen roeden, werd in eigen beheer uitgevoerd)
Toewijzing: Wieme R. & K. Molenbouw bvba, Zulte
Lieven Denewet, "De laatste traditionele beroepsmolenaar uit de Westhoek overleden. Abel Lefèvre van de Oude Zeedijkmolen te Avekapelle", in: West-Vlaams Molenblad, XXIII, 2006, nr. 1.
Abel Lefèvre was geboren te Avekapelle op 26 juni 1925 en is er plots overleden op 28 januari 2006. Hij was de echtgenoot van mevrouw Maria Gantois. Zijn grootvader Charles was afkomstig van een molen te Warhem in Frans-Vlaanderen. Tijdens de Frans-Duitse oorlog in 1870 vluchtte hij naar België. Hij huwde te Avekapelle in 1872 met de weduwe van molenaar Désiré Govaert en in 1880 een tweede maal, nl. met Ludovica Van Eecke. In dat jaar kon hij de molen ook kopen. Eén van de drie zonen, Emeric Lefèvre (1886-1962, vader van Abel), werd de nieuwe molenaar en was tot aan zijn overlijden burgemeester van Avekapelle. Reeds op 7-jarige leeftijd stond zoon Abel “aan de licht” van de Oude Zeedijkmolen als de beoogde opvolger, zo wou de traditie. Toen hij 16 was, kon hij al goed overweg met de molen. Abel stond bekend om de fijne kwaliteit van het geleverde tarwemeel. Tijdens de tweede wereldoorlog maalde hij dag en nacht. De molen werd permanent onderhouden: zo plaatsten de molen-bouwers Peel in 1968 een nieuw gevlucht. Tijdens de storm van 27 maart 1987 ging de molen door de vang, waarbij de roeden werden afgerukt. Na een noodherstelling volgde in 1996 een maalvaardige restauratie.
Abel Lefèvre had de laatste jaren met gezondheidsproblemen te kampen, maar bleef erg actief op zijn boerderij. Tot aan de fusie van Avekapelle met Veurne in 1970 was Abel ook schepen geweest van het polderdorp. Hij was zeer trots toen zijn kleindochter Heidi Ameloot in 2004 bij de Werkgroep West-Vlaamse Molens vzw het molenaarsdiploma behaalde. Hij wist dat de molen na hem in goede handen zou blijven. Met Abel Lefèvre verdween evenwel de laatste traditionele beroepsmolenaar uit de Westhoek.
3. Fragment van hetgeen Abel Lefèvre vertelde aan Els De Kinderen van “De Belgische Molenaar” in 1977.
Met zeven jaar stond ik op bevel van vader aan de licht. Het was tegen mijn zin, er waren prettiger dingen te beleven, maar vader zag in mij een molenaar, zo wou de traditie. Vader was een strenge opvoeder, in het dorp zeer geacht, tot aan zijn overlijden in 1962 bleef hij burgemeester van Avekapelle. Zijn interesses heb ik overgenomen, je kon niet anders, de invloed was sterk. Het leven heeft bewezen dat vader juist zag. Ik was 15 jaar toen in de nacht van 13 op 14 november 1940 een woeste orkaan de streek teisterde. Een verraderlijke zuidwestenwind bracht alle molenaars in paniek. Vader vocht voor het behoud van zijn molen. Op handen en voeten moest hij de molenwal benaderen, steeds opnieuw probeerde hij de molen een weinig uit de wind te houden om de zware stoten af te weren. Rond twee uur ’s nachts keerde de wind volledig westwaarts, de toestand leek hopeloos. Het was een heldere maannacht, met een snelheid van 160 km per uur rukte de wind duizenden pannen van de daken, een huiveringwekkend gekraak weerklonk, honderden bomen werden ontworteld, zeven molens bezweken waaronder deze van molenaar Coopman te Alveringem. Een pijnlijk toeval, de pinbalk had het begeven, de nieuwe lag reeds weken te wachten, doch de molenmaker vond geen tijd om hem in te steken.
Bron: E.D.K. De Oude Zeedijkmolen te Avekapelle, in: De Belgische Molenaar, LXXII, 1977, 20, p. 258-259.
Vraag in de Vlaamse Raad.
J. Sauwens, Vlaamse minister van Verkeer, Buitenlandse Handel en Staatshervorming.
Vraag nr. 13 van 24 november 1994 van de heer P. Van Grembergen.
Molen Avekapelle (Veurne) - Restauratie
Op vrijdag 27 maart 1987'viel de Oude Zeedijkmolen in Avekapelle, beschermd bij koninklijk besluit van 7 juli 1957, ten prooi aan een voorjaarsstorm. Door het losslaan van de wieken ontstond brand in de kap. De brand kon gelukkig worden geblust, maar sindsdien staat de molen er schamel bij, zonder wieken. Het duurde 20 maanden, tot december 1988, vooraleer de gehavende flank en de open kap dichtgemaakt werden (kostprijs 1 miljoen frank). Sedert die eerste dringende herstelling zijn er nu al meer dan zes jaar verlopen. De molen staat er dus nog steeds zonder wieken, en zonder vernieuwde installaties binnenin. Nochtans maakte de minister tijdens zijn werkbezoek aan Veurne en de Westkust op 2 juni 1992 bekend dat hij voor restauratie van de molen een premie van drie miljoen frank toekende. De volledige restauratie wordt op ongeveer 4 miljoen frank geraamd. Wat is de stand van zaken in dit dossier ? Zijn er bijzondere redenen waarom de restauratie zo lang op zich laat wachten ?
Antwoord
Het dossier voor de toekenning van een restauratiepremie voor de Molen in Avekapelle is vatbaar voor goedkeuring. Zodra de eigenaar zich akkoord verklaart om zijn eigen aandeel van de werken te betalen kan de premie worden toegekend.
Bron: Vlaamse Raad. Zitting 1994-1995. Nr. 6. Bulletin van Vragen en Antwoorden, 16 januari 1995.
J. D(ruyts), "De Oude Zeedijkmolen te Avekapelle: zwaar gehavend door de storm van 27 maart j.l.", Levende Molens (Bijvoegsel van de Belgische Molenaar), jg. 9, 1987, 4, p. 27-28.
Toen we die avond langs de raido vernamen dat in de streek van Veurne een geklasseerde windmolen door de storm was verwoest, durfden we er niet aan denken dat het de Oude Zeedijkmolen zou zijn. Eén van onze meest prachtige molens, zo mooi gelegen in het wijdse polderlandschap en tegelijk een karakteristiek geheel vormend met het spitse dorpskerktorentje.
Nadat we bevestiging hadden gekregen meosten we steeds denken aan de molenaar Abel Lefèvre, die al jaren wordt geconfronteerd met aanslepende en onvoltooide restauratiewerken. Een situatie waarover hij meermaals zijn beklag heeft gemaakt, en daarbij voelden we steeds duidelijker zijn ontgoocheling aan.
Uit de verschillende contacten weten we dat Abel Lefèvre erg is gesteld op zijn voorvaderlijk erfgoed. De ramp moet hem diep geschokt hebben.
Toen we hem zondag 29 maart een bezoek brachten en het slagveld overschouwden toonde Abel zich niettemin realist: de molen kan nog hersteld worden. Hij is nu 62 jaar en als de administratieve molen eens zou willen meedraaien kan hij nog vele jaren vreugde beleven aan zijn molen.
We hopen oprecht dat dit lukt en tevens dat Abel Lefèvre zal kunnen rekenen op alle mogelijke hulp en steun van molenminnend Vlaanderen. Hij verdient het, want Abel is een goed mens en een fijne molenaar. Te goed voor de "haaien" die tegenwoordig al te veel de plak zwaaien. En dat is zijn prachtige Oude Zeedijkmolen noodlottig geworden.
Een overzicht van de ramp.
Op die voor de Oude Zeedijkmolen zo fatale vrijdag werd een windkracht van 110 tot 120 km per uur gemeten. Wel een zware storm, maar normaal moet een goede molen dit kunnen verdragen.
Spijtig genoeg was de molen niet in orde. De reden ligt - zoals hoger gesteld - in een restauratie die zes jaar geleden begon, maar nooit werd afgewerkt. Bepaalde delen van de restauratie waren afgewerkt, zoals herbevestiging van een halve verdekkering, een nieuwe bovenbalk en een nieuwe gang kammen in het voorwiel. Tussen hetgeen nog moest gebeuren was o.a. een nieuwe vang en het omhoog brengen van de trap.
Wat is er nu gebeurd, die namiddag? Terwijl de molenaar zat koffie te drinken, is de molen door de vang gegaan. De roede lag niet aan de ketting, dit was niet de gewoonte als de molenaar vlakbij was. Vrijwel onmiddellijk bemerkte hij dan ook het gevaar, maar het was al te laat. Door de halve verdekkering trok de molen vlug aan en met een trap die op de grond steunde was de moloen niet meer te kruien. Na een tijdje rondvliegen - het gevlucht was één schijf - verloren de roeden het hekwerk. Nadien vloog de loper van de achtermolen dwars door de weegbanden grotendeels naar buiten. De banden rond deze Franse molensteen zijn bezweken onder de middelpuntvliedende kracht. Opmerkelijk is dat het staakijzer en de rijn op hun plaats zijn gebleven. Door dit alles kreeg de molen nog grotere snelheid, zodat uiteindelijk de askop is afgebroken aan het huis van de binnenroede. Deze roede is dan verwrongen naast de molen gevallen. De buitenroede is gebroken, waarbij het kortste eind meer dan honderd meter werd weggeslingerd. Het langste eind miste net het moelnhuis. De askop lag 30 meter achter de molen.
In totaal heeft de molen 30 à 45 minuten rondgegierd, terwijl rook uit de molen opsteeg. Pas een half uur na de ramp is dan brand uitgebroken, die echter vlug door de brandweer kon worden geblust.
Volgens de laatste berichten (d.d. 6 april) zou een dossier voor dringende herstelwerken ingezet zijn.
Foto 1. De Oude Zeedijkmolen na de stormramp: de kap is voor een klein gedeelte vernield, maar aan de as en de wielen is weinig schade.
Foto 2. Op de voorgrond een gedeelte van de roede dat 100 meter was weggeslingerd. Men bemerkt de schade aan de zijweeg, veroorzaakt door de uiteen gebarste molensteen.
Literatuur
Archieven en landkaarten
- Massekaart (1729-1730) (niet aangeduid)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)
Gedrukte bronnen
- De Veurnaar (krant), jg. 56, nr. 7, 15 februari 1899, p. 2, kol. 2 (molen omgevallen)
Werken
- Ameloot Heidi, "Blikseminslag op de Oude Zeedijkmolen te Avekapelle", /West-/Vlaams Molenblad, 2007, nr. 2.
- Vindevogel Philippe & Govaert André, De molen van Lampernisse, de Sint Jansmolen of Govaertsmolen, in: Rond den Beverinck, XI, 2011, 1, p. 10-17.
- Chr. Devyt, "Westvlaamse windmolens. Inventaris volgens de toestand op 1 januari 1965", Brugge, 1966, p. 63.
- Luc Devliegher, "De molens in West-Vlaanderen", Tielt/Weesp, 1984, p. 376-383 (Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen, 9).
- Jeroen Cornilly, "Monumentaal West-Vlaanderen. Beschermde monumenten en landschappen in de provincie West-Vlaanderen. Deel III. Arrondissementen Brugge, Diksmuide, Oostende en Veurne, Brugge, 2005, p. 254.
- Stefaan Vroman, "Molen van Avekapelle door storm geteisterd", in: Molenecho's, XV, 1987, p. 161-162.
- A. Goussey, "De molenaarsfamilies Govaert en Lefèvre en hun molens te Lampernisse, Mannekensvere, Avekapelle en Veurne", in: Jubileumuitgave Bachten De Kupe 15 jaar, 1974, p. 148-151.
- Jozef Ameeuw, "Molens van Veurne-Ambacht", Koksijde, De Klaproos, 2004, p. 33-38.
- E. D(e) K(inderen), "De oude Zeedijkmolen te Avekapelle", in: De Belgische Molenaar, LXXII, 1977, p. 258-259;
- E. D(e) K(inderen), "Bedenkelijk" (Avekapelle), in: De Belgische Molenaar, LXXV, 1980, p. 285.
- E. D(e) K(inderen), "Molen te Avekapelle", in: De Belgische Molenaar, LXXVI, 1981, p. 234.
- AL, "Veurne-Avekapelle: Oude Zeedijkmolen", in: VVIA-Nieuws, Industrieel Erfgoed in Vl. Tijdschr. Vlaamse Vereniging Industriële Archeologie, jg. 5, nr. 26-27 (1992), blz. 25.
- J. D(ruyts), "De oude zeedijkmolen te Avekapelle: zwaar gehavend door de storm van 27 maart j.l.", in: Levende Molens, jg.9 (1987), nr. 4, p. 27-28.
- Lorthiois Jacques, "Flandre Occidentale. Meuniers et moulins de West-Flandre", L'Intermédiaire des Généalogistes, n° 170, XXIX, 1974, 2, p. 116-126 (117).
- Els De Kinderen, "Oprichting steunfonds: help de Zeedijkmolen te Avekapelle herrijzen tot levende molen", in: Levende Molens, jg. 9 (1987), nr. 5, p. 34.
- Els De Kinderen, "De Oude Zeedijkmolen: persbericht", in: Levende Molens, jg. 9 (1987), nr. 6, p. 48.
- "De Oude Zeedijkmolen te Avekapelle", in: Curiosa, 36ste jg., nr. 357, sept. 1998, p. 13-15.
- "Ten huize van Abel Lefèvre", in: Info-Avekapelle, IX, 1991, nr. 33; overgenomen in: Mededelingenblad Werkgroep West-Vlaamse Molens, VII, 1991, nr. 3, p. 107-112.
- L. Denewet, "Afscheid van drie Vlaamse windmolenaars: Walter Van Aelst, Abel Lefèvre en René Van Nuffel", in: Molenecho's, XXXIV, 2006, nr. 1, p. 4-6.
- L. Denewet, "De laatste traditionele beroepsmolenaar uit de Westhoek overleden. Abel Lefèvre van de Oude Zeedijkmolen te Avekapelle", in: West-Vlaams Molenblad, XXIII, 2006, nr. 1.
- "Provinciale draaipremie voor ambachtelijke molens. Aantal asomwentelingen van West-Vlaamse molens in 2004-2009", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVI, 2010, 3, p. 115-118.
- "Aantal asomwentelingen van West-Vlaamse molens in 2010", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVII, 2011, 1, p. 50.
Persberichten
- K, "Gerestaureerde molen te Avekapelle ingewijd", in: Het Laatste Nieuws, 25.06.1969.
- Jan Huyghe, "Hoelang nog zonder wieken? Sauwens maakt wellicht in juni initiatieven over monumenten en landschappen bekend", in: Het Laatste Nieuws, 13.05.1992, p. 16;
- GUS, "Heidi (26) zet familietraditie in Oude Zeedijkmolen verder", in: Het Laatste Nieuws, 26.04.2008, p. 41.
- GUS, "Heidi Ameloot (26) is molenaar in Oude Zeedijkmolen in Avekapelle. Molen met geschiedenis", in: Het Wekelijks Nieuws, 25.04.2008, p. 18.
- WVH, "De vier elementen op Open Monumentendag op zondag 12 september. Water, vuur, aarde en lucht", in: Krant van West-Vlaanderen, ed. Kust, 20.08.2010.
- Veerle Deblauwe, "Oude Zeedijkmolen in Veurne bedreigd door villa", radio2.be (interview met voorzitter Lieven Denewet van Molenzorg Vlaanderen vzw, 05.12.2018).
- Gudrun Steen, "Molenzorg dient bezwaar in tegen bouwaanvraag. "Villa zal groter zijn dan de molen", Het Laatste Nieuws, 06.12.2018.
- Myriam Van den Putte, "Nieuwbouwwoning bedreigt Zeedijkmolen in Avekapelle", Het Wekelijks Nieuws, editie Westhoek / De Zeewacht, 07.12.2018.
- Saskia Meysman, "Vrees voor dalende erfgoedwaarde door bouwplannen. Molenliefhebbers zijn ongerust: 'Bouw nieuw villa bedreigt Oude Zeedijkmolen'", Het Nieuwsblad, editie Oostende Westhoek, Het Nieuwsblad, 07.12.2018.