Rond 1960 stond er een ijzeren windpomp aan de noordwestzijde van de huidige Scheldelaan, in het gedeelte tussen de Havenweg (A12) en de Hollandseweg, in het noorden van Zandvliet, dicht bij de Nederlandse grens.

We zien hem aangeduid met het specifieke symbool van een windpomp op de landkaart M 834 - Plaat 7/1-2 (schaal 1:25.000) van het Militair Geografisch Instituut (thans het Nationaal Geografisch Instituut), Brussel, 1961.

De Windpomp stond aan de westzijde van de vroegere Armendijk, die samen met de Noorlandsedijk en de Zuidhavendijk de vroegere Noordlandpolder omsloot. Het molentje stond bij het Kleine Wiel, dat we al op de Ferrariskaart van ca. 1775 getekend zien. 

Het molentje was wellicht vergelijkbaar met de twee exemplaren die enkele kilometer verder, in Ossendrecht (Nederland) stonden en die eveneens op dezelfde landkaart met hetzelfde symbool worden aangeduid. Het is nog niet uitgemaakt of het windmotoren voor polderbemaling of ijzeren molentjes voor particuliere onderbemaling waren.

De polder van het Noordland werd al in 1272 vernoemd. Een aantal keren volgden nieuwe overstromingen, zowel door de natuur als door de mens, zoals de militaire inundaties in 1585 door de Spanjaarden. Bij de nieuwe droogleggingen werden evenwel geen poldermolens ingezet. Via sloten en sluisjes kon het overtollige water naar de (westelijk gelegen) Schelde geleid worden.

Van de Windpomp zijn ons geen afbeeldingen bekend. Nadere gegevens over de oprichting en de beheerders dienen nog opgezocht te worden. We kunnen zijn verdwijning in verband brengen met de uitbreiding van de Antwerpse haven in de jaren 1960. Ter plaatse zijn geen referentiepunten meer herkenbaar. De situatie ter plekke is bedolven onder een aansluiting van de A12.

Michiel HOOIJBERG, Frans WEEMAES & Lieven DENEWET

Landkaarten

- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1840)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1845)
- Landkaart M 834 - Plaat 7/1-2 (schaal 1:25.000) van het Militair Geografisch Instituut (thans Nationaal Geografisch Instituut), Brussel, 1961 (met het specifieke symbool van een windpomp).

Werken

In onderstaande werken is niets te vinden over de Windpomp zelf, maar wel gegevens over de algemene historie, de hydrografie en de overstromingen.
- Bos E., "Zandvliet", in: Antwerpen, Tijdschrift der stad Antwerpen, VI, nr. 4, december 1960, p. 158-163.
- Geerts G., "De Stadt Santvliet", Polderheem, XIII, 1978, nr. 3.
- Havermans R., "Bijdrage tot de landschapsgeschiedenis der Scheldepolders op de Antwerpse Rechteroever", Antwerpen, 1956, p. 104-131.
- "Monumenta. Beelden en monumenten in de stad Antwerpen", Antwerpen, 1987, p. 47.
- Stinissen J.-Waelbers L., "Een Vlaamsch Scheldedorp", Brasschaat, 1909.
- Van der Goten J.-Van Royen G., "Zandvliet aan de Schelde", s.l.(?), 1938.
- "Zandvliets Verleden & Tentoonstelling 50 jaar overstroming", A.C.V. Polder, 2003.

Websites
www. zandvlietdorp. be (niets over de Windpomp zelf)