Kwaremont (Kluisbergen), Vlaanderen - Oost-Vlaanderen
- Naam
- Watermolen van 't Plankenhof, Watermolen van het Hof ter Planken, Biesputmolen
- Ligging
- Watermolenstraat 2
9690 Kwaremont (Kluisbergen)
op de Molenbeek
kadasterperceel B449
900 m 0 v.d. kerk
Vlaanderen - Oost-Vlaanderen
- Geo positie
- 50.775967, 3.537271 (Google Streetview)
- Eigenaar
- Familie Voet
- Gebouwd
- voor 1577
- Type
- Bovenslag watermolen
- Functie
- Korenmolen
- Kenmerken
- Klein witgekalkt gebouw, steunberen aan de watergevel
- Gevlucht/Rad
- Metalen bovenslagrad
- Inrichting
- Twee steenkoppels, haverpletter, graankuiser (buil verwijderd)
- Toestand
- Gebouw hersteld, waterrad vervallen
- Bescherming
- M: monument, DSG: dorps- en stadsgezicht,
19.07.1994 - Molenaar
- Geen
- Openingstijden
- Op aanvraag
- Database nummer
- 910
- Ten Bruggencatenummer
- 50910
Karakteristiek
Beschrijving / geschiedenis
Deze watermolen staat op de plaatselijk overwelfde Molenbeek en de sterk opgehoogde straat, op enkele tientallen meter van de boerderij. Op de kaart van het Land van Aalst in A. Sanderus. Flandria Illustrata van 1641-1644 staat hij aangegeven als "Meulen van t hof ter Plancken"; op de Ferrariskaart (1771-1778) als "Moulin de Quaremont", recent ook soms z.g. "Biesputmolen".
Het gaat hier om één van de twee korenwatermolens aan de Molenbeek te Kwaremont vermeld in 1577. Uit de penningkohieren van Kwaremont van 1577, f° 48r°: "Pieter van der Poort haudt in pachte van Antheunis del Valin eene coorene watermeulene, de welcke verpacht es hier voren met ander goet jaerl. voor 96 p. parisis".
Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Van Hulle François, brouwer te Oudenaarde
- 23.10.1860, verkoop: De Keyser Pierre François, landbouwer te Kwaremont (notaris Saby)
- 22.08.1865, verkoop: Polet-Vanderdonckt François, landbouwer te Kwaremont (notaris Van der Piete)
- 22.11.1874, gift: (aan de kinderen): a) Polet Leopold, landbouwer te Kwaremont, b) Polet Jean, te Kwaremont, c) Polet Emilie Hortense te Kwaremont en d) Polet Virginie te Kwaremont (notaris Verhaeghen)
- 1918, erfenis: (voor 1/4 naakte eigendom) Polet-Brums, landbouwer te Kwaremont en (samen voor 3/4 volle eigendom + 1/4 vruchtgebruik): a) Polet Jean François, rentenier te Kerkhove, b) Polet Leopold, rentenier te Kerkhove, c) Polet Hortensia Constantia, rentenierster te Kerkhove en d) Brums Théophile, zonder beroep te Nukerke (overlijden van Virginie Polet)
- 02.06.1925, verkoop: Polet-Van de Wiele Bruno Theophiel, landbouwer te Kwaremont (notaris Luycx)
- 13.03.1938, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Van de Wiele)
- 30.10.1957, afstand: Polet-Vandererven Omer Cyrille, landbouwer te Kwaremont (notaris Ghijs - bloemwatermolen - landgebouw)
- 04.04.1978, verkoop: Voet-Polet Frans Joseph Adrien, landbouwer te Kwaremont (notaris Bultereys)
- 27.05.1994, erfenis: de weduwe, te Kwaremont (overlijden van Frans Voet)
De molen bleef tot in 1942 in gebruik. Fraai omringend agrarisch en bebost landschap doch uitbating van de watermolen niet meer mogelijk wegens te klein waterdebiet en demping van de spaarvijver. Autonoom klein rechthoekig molengebouw van bak- en natuursteen onder pannen zadeldak (niet evenwijdig aan de straat); bouwsporen getuigend van diverse wijzigingen. Straatpuntgevel deels met vlechtingen, gedichte korfboog onder dito keperboogvormig nisje en gedicht zoldervenster. Watergevel met grotendeels natuurstenen onderbouw en jongere bakstenen puntgeveltop. Gewitte langsgevels: deur met houten latei in westgevel, de overhellende oostgevel (watergevel) wordt geschraagd met steunberen. IJzeren waterrad met grote diameter (ca. 5 m); sporen van gemetselde beekafdamming doch verdwenen lange maalgoot en sluiswerk. De spaarvijver is gedempt. Begane grond zonder asput en houten en gietijzeren raderwerk in balkconstructie die de maalvloer steunen.
Inrichting:
Twee koppels maalstenen in houten steenkisten met toebehoren en verplaatsbare zware houten galg. Haverpletter
Graankuiser
Luiwerk
Buil (verwijderd)
Het gebouw is gerenoveerd (muren, dak), maar het metalen bovenslagrad is vervallen: enkel de velgen blijven nog over. Er zijn nog overblijfsels van een gemetselde beekafdamming. Het water stroomt langs grote onderaardse buizen tot voorbij het waterwiel.
De directe omgeving wordt in 2014 bedreigd door aarde-verhogingen, waardoor de biotoop van de diep gelegen watermolen geheel verstoord zou worden.
Lieven DENEWET, Herman HOLEMANS & Maarten OSSTYN
De boerderij (Agentschap Onroerend Erfgoed)
Hoeve bekend staand als het z.g. "Hof ter Planken" met bijbehorende watermolen; mogelijk had de hoevenaam echter voorheen betrekking op het verdwenen omgrachte goed naast de overstaande hoeve.
Achterin gelegen bakstenen hoeve, aan de Biesput ten noordwesten van de Molenbeek. Rechte gekasseide oprit ten zuidwesten. Kleinere 18e-eeuwse hoeve in de 19de eeuw aangepast met toevoeging van bedrijfsgebouwen. Met de voorzijde naar de straat gekeerd gewit boerenhuis van zes traveeën onder rechter afgesnuit pannen zadeldak; jaartal 1752 gekerfd in moerbalk van woonkamer. Verankerde voorgevel (zuidoosten) op grijsgeschilderde plint en afgezet door getrapte daklijst; getoogde muuropeningen. Kleinere vensters en een zolderluik in de achtergevel. Overwelfde huiskelder aan Noordoostzijde met een wandnis. Bewaarde balklaag. Verbouwde vroegere cichorei-ast in linker zijaanbouw.
Ten noordwesten, op het achtererf, L-vormige dwarsschuur met stallen onder zadeldaken (golfplaten); koeienstallen met erfgevel onder brede pannen dakoverstek, troggewelven tussen ijzeren liggers en reeks monilithische tussenschotten. Aan de schuur toegevoegde wagenloods.
Ten noordoosten op het voorerf en opzij van het boerenhuis, gewit bakstenen bakhuisje (oven verdwenen); erachter, een boterkelder uit de eerste helft van de 20ste eeuw met drie troggewelven onder pannen zadeldak en voorafgegaan door overdekte gesloten toegangstrap met zadeldakje.
Diverse jongere bedrijfsgebouwen vooral verspreid op het achtererf van de hoeve.
Literatuur
Archieven
Stadsarchief Gent, Penningkohieren van Kwaremont van 1577, f° 48r°.
Werken
P. Bauters & R. Buysse, "De Oostvlaamse watermolens. Inventaris 1980", Gent, 1980, p. 62-65 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 11);
P. Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1985 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25);
Julien Th. Vandeputte, "De molens van het arrondissement Oudenaarde uit hun geschiedenis", Oudenaarde, 1974, p. 144;
R. Cosyns, "Kwaremont vroeger en nu", s.l., 1981;
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963); Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 4. Gemeenten K-L", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2002.
Boterdaele A., Nos Ardennes Flamandes, Gand, 1912, p. 85-92.
Bruggeman-Bogaert T., Kwaremont kunstenaarsdorp, Korte Historiek, in Annalen GOKRTI, XXXVII, 1989, p. 187-189.
Cosyns G., Kwaremont, ons zeer oud dorp beleefd door een jongere generatie (1900-1970), Oudenaarde, 1981.
Debyttere Y., Archeologisch onderzoek van de gemeente Kwaremont, Prospectie-Analyse-Synthese, RUG, 1993 (onuitgegeven licentiaatsverhandeling)
De Keyzer B., De Lange Weg naar Kluisbergen, Bijdrage tot de historie van Kluisbergen: Berchem - Ruien - Kwaremont - Zulzeke, 2 dln., s.l., 1978-1979.
De Lange S., Op stap door Oost-Vlaanderen. Panoramaroute Kwaremont, Toerisme Oost-Vlaanderen, Gent, 1996.
Harvengt L. - Vandenheede M., Kluisbergen in oude foto's, Eeklo, 1992.
Van Isterdael H., De archieven van de Heer, het Leenhof en de Schepenbank van Zulzeke, Kwaremont en Ruien (1421-1796) en van de Leenhoven Ter Beken (1737-1784), Den Bompt (1672), Ten Broeke (1701), Te Dentergem (1628), Erpelgem (1594-1693), Fayelles (1583-1732) en Ten Hove (1594-1753), Rijksarchief te Ronse, Inventarissen, 23, Brussel, 1993.
Mailbericht Maarten Osstyn, Adegem