Molenechos's Homepage Molenechos.org

Ingooigem (Anzegem), Vlaanderen - West-Vlaanderen

Bestaande molen

Karakteristiek

Naam
Stenen Molen, Jonggezellenmolen, Jongelingenmolen, Molen Demeulemeester
Ligging
Heirbaan 2
8570 Ingooigem (Anzegem)
zuidzijde
hoek met Klijtberg
grens met Vichte
2,6 km NW v.d. kerk
kadasterperceel B273b
Vlaanderen - West-Vlaanderen
Geo positie
50.840305, 3.419659 (Google Streetview)
Eigenaar
Madeleine Demeulemeester
Gebouwd
1848
Type
Stenen bergmolen
Functie
Koren- en oliemolen
Kenmerken
Boven elkaar geplaatste vensters
Gevlucht/Rad
Verwijderd in 1925
Inrichting
Grotendeels verwijderd in 2000, in 2014 nog steenbed van de maalderij, molensteen onder het puin
Toestand
Enkel nog als vervallen romp
Bescherming
niet,
Niet beschermd, wel op 05.10.2009 vastgesteld als bouwkundig erfgoed
Molenaar
Geen
Openingstijden
Niet toegankelijk
Database nummer
890
Ten Bruggencatenummer
04166 a  
© Denis Van Cronenburg, 23.09.2021

Beschrijving / geschiedenis

De Stenen Molen, Jonggezellenmolen, Jongelingenmolen of Molen Demeulemeester is een stenen koren- en oliewindmolen aan de zuidzijde van de Heirbaan (nr. 2), op de hoek met de Klijtberg, vlak tegen de grens met Vichte, op 2,6 kilometer ten noordwesten van de kerk van Ingooigem.

In juni 1848 kreeg Constant Ottevaere uit Kortrijk de toestemming van de Bestendige Deputatie van West-Vlaanderen om op een perceel dat hem toebehoorde, aan de "heirbaan" van Oudenaarde naar Kortrijk, een stenen graan- en oliewindmolen op te richten. Op een balk in de molen staat de naam Jan de Rijcke geschilderd. De aannemer, die de molen destijds bouwde, heeft zich aan die balk op die plaats opgehangen.
Constant Ottevaere verkocht de molen reeds in 1850 aan Petrus Detremmerie, een molenaar uit Sint-Baafs-vijve. Vanaf 1856 was de molen belastbaar.

We vinden hem aangeduid op de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850) en op de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860), maar telkens zonder benaming.

Opeenvolgende eigenaars:
- 1848, opbouw: Ottevaere Constant, zonder beroep te Kortrijk
- 14.09.1850, verkoop: Detremmerie Petrus, molenaar te Sint-Baafs-Vijve (notaris Dufaux)
- 06.10.1880, verkoop: Vanhoutte Charles Louis, landbouwer te Waregem ('notaris Dufaux)
- 04.11.1863, gift: Dufaux-Vanhoutte Frans, eigenaar te  Ingooigem (notaris Storme)
- 19.01.1914, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Vanhoutte)
- 19.01.1914, erfenis: de kindern (overlijden van Frans Dufaux)
- 18.07.1919, verkoop: Demeulemeester-Demeulemeester Pieter Ghisleen, landbouwer te Vichte (notaris Dufaux)
- 28.03.1935, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Pieter Demeulemeester)
- 07.10.1936, erfenis: a) Demeulemeester Maurice Remi, zonder beroep te Ingooigem (+2015) en b) Demeulemeester Maria Magdalena "Madeleine" Julia, zonder beroep te Ingooigem (+03.01.2018)(overlijden van de weduwe Demeulemeester van Pieter Demeulemeester)
- tot 03.01.2018, eigenares: Demeulemeester Madeleine (+Ingooigem, 03.01.2018)

Na de oprichting van de molen, zou Petrus Detremmerie zijn nieuwe molen niet dadelijk zelf komen bemalen. Hij was immers ondertussen onderwijzer geworden in Sint-Baafs-Vijve, ten minste, hij gaf les aan de omwonende kinderen in de periode dat ook zijn kinderen school liepen. Hij verpachtte de molen aan Jan Eggermont, die er molenaar zou blijven tot in 1875. Ondertussen verkocht Detremmerie zijn molen in 1860 aan de Waregemse landbouwer Karel Vanhoutte, die hem drie jaar later afstond aan zijn schoonzoon en dochter Frans Dufaux-Vanhoutte.

Toen de kinderen Detremmerie opgegroeid waren en ze in de molen ook konden bijspringen, keerde Petrus Detremmerie naar zijn eerste liefde terug. Hij zegde het lesgeven vaarwel en werd molenaar-pachter op de molen die hij vroeger zelf in eigendom had. Weldra werd hij er bijgestaan door zijn zoon Karel.
In 1868 richtte molenaar Karel Detremmerie bij zijn molen een schooltje op. Hierbij werd hij tegengewerkt door de pastoors van Vichte en Ingooigem (zie bijlage).
Begin maart 1894 kwam Frederik Baert in dronken toestand molenaar Detremmerie opzoeken in zijn molen. Aangezien hij hem niet vond, vertrok hij weer maar nam de deur waar de wieken passeerden. Hij kreeg een zodanige slag dat "hem het hoofd letterlijk gekloven werd", zo meldt de Gazette van Rousselare van 3 maart 1894 (zie bijlage).
In de verkaveling van de goederen van het echtpaar Dufaux, nadat Frans en zijn vrouw beide waren overleden in 1914, viel de molen ten goede aan Adolf Dufaux, die gehuwd was met zijn eigen nicht Marie Detremmerie. En deze laatste was de dochter van molenaar Karel Detremmerie. Na het overlijden van Karel Detremmerie maalde zijn weduwe Julia Vanhoutte verder (kort na 1900).

Tijdens de eerste wereldoorlog lag de molen grotendeels stil en na de oorlog waren de vroegere eigenaars er niet langer in geïnteresseerd. Piet Demeulemeester kocht de molen in 1920.

In 1925 werd de molen onttakeld: het wiekenkruis en de kap werden verwijderd en de kuip werd aan de bovenkant met beton dichtgegoten. Pieter Demeulemeester maalde verder met een elektrische motor, met twee maalgangen op het gelijkvloers. Hij overleed in 1935 en zijn vrouw het jaar daarop. Zo kwamen de molenromp en de maalderij vanaf 1936 in handen van Maurice en Marie-Madeleine Demeulemeester, die beide ongehuwd bleven en er samen woonden en werkten. Omdat men in de streek nog steeds over "de molen" sprak en broer en zuster hier zo lang als jonggezellen leefden, werd de naam uiteindelijk Jonggezellenmolen.

De West-Vlaamse Radio Omroep van Kortrijk had op het einde van de jaren 1920 en tot aan de tweede wereldoorlog haar antenne op het dak van de molenromp staan. Tijdens de tweede wereldoorlog stond naast deze molen tijdelijk een mast die diende als stoorzender voor de Duitsers.

De romp blijft nog over. Op het gelijkvloers stonden twee maalgangen van een motormaalderij. Het interieur werd grotendeels verwijderd in 2000, Enkele onderdelen vonden hun onderkomen in de Goethalsmolen van Wakken. In 2014 resteerde nog het steenbed van de maalderij en een molensteen onder het puin.

De molen is niet beschermd als monument, maar werd op 5 oktober 2009 vastgesteld als bouwkundig erfgoed.

Lieven DENEWET, Robert VERSCHUERE & Herman HOLEMANS

Aanvullende informatie

Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie, in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (p. 95-96)(uitgegeven handschrift uit 1931).
Op 't hoogstepunt van Ingoyghem aan "'t Peerd te Dervichten" staat nog de toegemetste kuip van de Steenen Molen t'Yveghem.
Die molen werd gebouwen in 't begin der negentiende eeuw door zekeren Ottevaere, die ze verkocht aan Franciscus Dufaux.
Ze werd in 1865 betrokken door Detremmerie, die ze verpachtte aan Jan Eggermont van 't jaar 1865 tot 1874.
Intusschen was Detremmerie schoolmeester geworden - tenminste hij hield school voor de omwonende jongens in de jaren dat zijne kinderen kleine waren. Toen Detremmerie hulpe van zijne kinders kon verwachten betrok hij zelve de molen. Daar wierd gestampt en gemalen en geketst van aan de Schelde tot aan de Leie.
In de verkavelinge van 't goed van Frans Dufauw viel de molen aan Adolf, die getrouwd was met zijn eigen nichte Marie Detremmerie van de steenen molen. Pier Demeuleneester kocht ze in 1920.
In 1925 werd ze het kruis uit en de kap afgetrokken en aan den band in beton toegegeoten.
Nu wordt er gemalen met electrische drijfkracht.
De K.V.R.O. van Kortrijk had er haar antenne op geplaatst voor 1940.

Over molenaar Karel Detremmerie die in 1868 een schooltje bij de Stenen Molen oprichtte

Op vlak van onderwijs had de Engelhoek een probleem. In de 19de eeuw was naar school gaan geen normale zaak. Van de grote afstand naar de Ingooigemse dorpsschool lagen de Engelhoeknaren dan ook niet wakker, gezien ze toch zelden of nooit naar school gingen. In 1868 kwam hier echter verandering in. Karel Detremmerie, molenaar van de Stenen Molen (gelegen op de grens met Vichte) was het malen moe. Zijn zwakke gezondheid liet het hem niet meer toe. Vandaar dat hij in één van de bijgebouwen een klaslokaal inrichtte. Hiertoe gebruikte hij het schoolmateriaal en interieur van het pensionaat Descheemaeker uit Vichte. Dit pensionaat sloot zijn deuren in 1853 en alle meubelair bleef sindsdien ongebruikt. Karel verhuisde alles naar de Engelhoek en startte in 1868 met onderwijs. Klaarblijkelijk had Karel een gat in de markt gevonden. Want reeds het tweede schooljaar telde zijn school tachtig kinderen. Hoewel zijn school nooit officieel erkend werd, ontving hij van het Ingooigemse gemeentebestuur een jaarvergoeding van 100 frank. Kinderen van welgestelde ouders betaalden een klein schoolgeld. De minder begoede leerlingen volgden gratis onderwijs.
Karel Detremmerie helde echter over naar het liberale gedachtengoed en de pastoors van Ingooigem en Vichte konden niet langer aanzien dat de kinderen van de Achterhoek onderwezen werden door een anti-katholiek. In 1878 werd een nieuwe school in Vichte geopend. Meteen liep het leerlingenaantal in de Stenen Molen aanzienlijk terug. Dit deed Karel naar de drank grijpen en zijn reputatie bezegelde alras het einde van een lovenswaardige poging om onderwijs te verstrekken op de Engelhoek. De kinderen van de Engelhoek die onderwijs wilden volgen (en sinds 1914 was dit verplicht) trokken naar omliggende scholen in Vichte en Nieuwenhove. Toen niet-parochianen in die scholen schoolgeld moesten betalen, bleven veel Engelhoeknaren gewoon thuis. Enkel bij goed weer trokken zij naar Ingooigem plaats. De behoefte aan onderwijs op de Engelhoek groeide en voorvechters Modest Jef Furniere en Vital Feys ijverden voor een echte school.
--------------------
Te Ingoyghem is een vreeselijk ongeluk gebeurd.
De genaamde Frederik Baert, wonende aldaar, kwam dronken naar den molen van Tremerie om bij zijnen kameraad te zijn. Daar hij hem niet vond, vertrok hij, maar nam eene verkeerde deur. Juist voor de deur draaiden de zeilen van den windmolen met geweld, en hij kreeg zulk eenen schrikkelijken slag dat hem het hoofd letterlijk gekloven werd. Het schouwspel was afgrijselijk.
Gazette van Rousselare, 3 maart 1894.

Literatuur

Gedrukte bronnen
Gazette van Rousselare, 3 maart 1894.

Werken
Luc Devliegher, "De molens in West-Vlaanderen", Tielt/Weesp, 1984, p. 116-117 (Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen, 9)
Robert Verschuere, "De Stenen Molen van het Streuvelsdorp aan de rand van het textielcentrum Vichte", Ingooigem, bij de auteur, 1976, 228 p.
Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie, in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (p. 95-96)(uitgegeven handschrift uit 1931).
P. Mattelaer, "Molens van groot-Anzegem", in: 33ste Jaarboek van de Geschied- en Heemkundige Kring "De Gaverstreke", Waregem, 2005, p. 147-198, ill.
"De Jonggezellenmolen te Ingooigem", in: Curiosa, 47ste jg., nr. 461, januari 2009, p. 17-18.
A. De Gunsch & S. De Leeuw m.m.v. T. Callens, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Anzegem, Deelgemeenten Anzegem, Gijzelbrechtegem, Ingooigem, Kaster, Tiegem en Vichte, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL27, 2006.
G.K. Kockelberg, Molens van Anzegem, in: Ons Molenheem, XXX, 2005, nr. 2, p. 28-32.
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel III. Gemeenten H-J", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1995.

Persberichten
LPS, "Eigenares Stenen Molen overleden", Het Laatste Nieuws, 08.01.2018.
LPS, "Vuurlinie herdenkt Groote Oorlog", Het Laatste Nieuws, 18.08.2018.

Mailberichten
André Desmet, 21.08.2010.
Maarten Osstyn, Adegem, 09.10.2014.

Overige foto's

Stenen Molen, Jonggezellenmolen, Jongelingenmolen, Molen Demeulemeester, Ingooigem (Anzegem), Foto: Donald Vandenbulcke, Staden | Database Belgische molens
© Foto: Donald Vandenbulcke, Staden
Stenen Molen, Jonggezellenmolen, Jongelingenmolen, Molen Demeulemeester, Ingooigem (Anzegem), Foto: Marnix Demoor, 23.08.2010 | Database Belgische molens
© Foto: Marnix Demoor, 23.08.2010
Stenen Molen, Jonggezellenmolen, Jongelingenmolen, Molen Demeulemeester, Ingooigem (Anzegem), Prentkaart (coll. D. Vandenbulcke, Staden) | Database Belgische molens
© Prentkaart (coll. D. Vandenbulcke, Staden)
Stenen Molen, Jonggezellenmolen, Jongelingenmolen, Molen Demeulemeester, Ingooigem (Anzegem), Prentkaart. Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Prentkaart. Verzameling Ons Molenheem
Stenen Molen, Jonggezellenmolen, Jongelingenmolen, Molen Demeulemeester, Ingooigem (Anzegem), Detail van deze prentkaart. Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Detail van deze prentkaart. Verzameling Ons Molenheem