Molenechos's Homepage Molenechos.org

Gent, Vlaanderen, Oost-Vlaanderen

Verdwenen molen

Karakteristiek

Naam
Loodwitmolen Coppens, Papiermolen Mabilde (watermolen), La Province, La Providence
Ligging

Visserij


9000 Gent
tussen Visserij (Rommelwater) en Nederschelde
(kadasterperceel D3574)
Vlaanderen - Oost-Vlaanderen
Gebouwd
1786 (loodwitmolen) / 1795 (papiermolen)
Verdwenen
1877, graanstoommolen
Type
Watermolen
Functie
Papiermolen, korenmolen
Bescherming
niet
Database nummer
8073

Beschrijving / geschiedenis

Sieur Bernard Coppens vroeg in 1786 aan het stadsbestuur om een loodwitmolen te mogen oprichten. Hij solliciteerde "dat hij van voornemen is op te rechten ter plaatse genaemt de Visscherije tegen de herberghe van den selven naem, eene fabrique van loodtwit ende seirese volgens de Hollandsche metode waerof in dese provintie geen exempel en extiere.
Tot oprechten vande geseyde fabrique heeft hij supliant noodigh eenen waetermollen waertoe hij het waeter uyt de Coupure langst eene onderaerdse riolle saude moeten leeden tot de Nederschelde (...)

Het is niet uitgesloten dat Coppens zich liet inspireren op het van oudsher bestaan van de watermolen van De Keyser aldaar, vermits zijn aanvraag een molen betrof die zich op het belendend perceel situeerde, rechtover het Visserijsas. De watermolen kwam op de smalle strook tussen de Visserij (Rommelwater) en de Nederschelde.

Coppens bekwam zijn vergunning van de stad Gent op 14 juli 1786 (vergunning nr. 294). Dit was onder de voorwaarde van de "Commissaris der Waeteren", nl. enkel het aangevraagde bedrijf te mogen uitoefenen, "ter exclusie van alle andere fabriquen (...) uyt voorsorghe dat den suppliant oft syne successeurs niet en sauden connen veranderen het gebruyck van desen nieuwen molen tot eene andere fabrique (...) want UEdle. hebben noch onlanckx de moeyelijcke experientie gehadt van eenen bestemden molen te zien gebruycken tot 3 differente fabriquen (...). De ligging van de geplande fabriek van Coppens, op het uiterde einde van de Visserij tegen de Keizerpoort, dus ver van de stadsmolens, zal hierop ook wel invloed hebben gehad.

De vrees van de "Commissaris der Wateren" was gegrond. In 1795 nam papiermaker Mabilde het bedrijf van Coppens en bouwde die om tot een papierfabriek, die hij in 1797 en 1804 uitbreidde.

Uit 1845 is een kadastraal uittreksel bekend waarop deze watermolen, sinds 1838 aangevuld met een windmolen (stenen stellingmolen), duidelijk staat aangegeven. Het bedrijf stond in die periode bekend onder de naam "La Province".

De windmolen werd in 1838 werd gebouwd, om als hulp te dienen bij waterschaarste. Hij kwam bovenop het dak van de watermolen, zodat het om een watervluchtmolen ging.

De papiermakerij werd in 1834 door het Belgisch kadaster ingedeeld in klasse 2, met een kadastraal inkomen van 1142 frank.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Mabilde Joseph Jacobus, te Gent
- voor 1835, eigenaar: Van de Weghe Carolina Philippine te Gent
- 21.11.1835, verkoop: a) Mabilde Jean, zonder beroep te Gent, b) Mabilde Louis, c) Mabilde Laurent en d) Mabilde Livine (overlijden van Caroline Van de Weghe - "fabrique à papier avec moulin à eau et moulin à vent")
- 04.01.1840, verkoop: De Bank voor Grondeigendommen, te Brussel (tribunaal van 1ste aanleg te Gent - "fabrique de papier, ..., moulin à eau et à vent,...")
- 29.06.1841, deling: a) Coefaert Louis Joseph Vincent Isidore, fabrikant te Gent en b) Dael Constant, fabrikant te Gent (notaris Lammens)
- 05.01.1847, verkoop: Vincent Pieter, fabrikant te Gent (notaris Bovijn - "un moulin à eau avec les ouvrages mouvants à l'exception des ustencils servant à la fabrication du papier").
- 12.03.1851, verkoop: Bracq Pierre Charles, eigenaar te Gent (notaris Van Ghendt - moulin à eau)
- 26.12.1867, verkoop: Bracq Edmond Marie Désiré, fabrikant te Gent (notaris Van Acker - "machine à vapeur servant de moulin pour la mouture des grains").

In de afspanning de Posthoorn verkocht notaris Bovyn (Geldmunt 33 in Gent) "bij licitatie" publiek een papierfabriek, bestaande in een watermolen en een windmolen, allebei gelegen "ten voorhoofde op de Visscherij, regt over den Bassijn". De watermolen "van buytengewoone magt" draagt de nummers 94 en 96, de  "allerschoonen, steenen windmolen, met alle zyne draeyende werken, groot huys met portecochère en cour" is gelegen op de Visscherij n° 92. Allebei geven de molens uit op de Nederschelde.

De papierwindmolen werd reeds rond 1847 gesloopt. Voor 1847 werd er zowel papier gemaakt als graan gemalen. In de verkoopsakte van 12 maart 1851 werd enkel nog melding gemaakt van de graanwatermolen. Er werd een stoommachine geplaatst in 1853, maar er werd ook nog met waterkracht graan gemalen. Er gebeurden vergrotingen in 1871 en 1872, waarbij telkens melding werd gemaakt van een graanmolen door water en stoom. In 1877 daarentegen werd nog enkel met stoom gemalen.

Opeenvolgende functies:
- loodwitmolen (1786-1795)
- papiermolen (1795-1847)
- graanmolen (1847-1877)

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

Gedrukte bronnen
"Gazette van Gend", nrs. 4741 en 4761 van 5 april en 24 mei 1846.

Werken

- Deseyn Guido, "Gentse getijdemolens", Gent, Vereniging voor Industiële Archeologie en Textiel, 1988, 40 p.
- Deseyn Guido, "De Visserij", Gent, Vereniging voor Industriële Archeologie en Textiel, 1983, 26 p.
- Holemans Herman, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 2000, p. 19.
- "Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. De arrondissementen Eeklo en Gent", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962).