Ten Endemolen

De Ten Endemolen was een graanwatermolen op de Meerbeek, aan de westzijde van de Watermolenstraat (ter hoogte van nr. 23), nabij de kruising met de Beekstraat, op 400 meter ten noordoosten van de kerk van Nederbrakel.

Hij komt voor in de penningkohieren van Nederbrakel uit 1571 (f° 37 r°): "Claeis Stevins haudt in pachte van Joos de Clerck met zijn consorten de coorin watermuelene ten honde tsiaers voor 180 p. (par.), bovendien noch 13 halsteren coorins brakelsche mate thalster gheextimeert 2 p. 16 scheil. compt 36 p, 8 schell., item noch voor donderhauden van de zelve muelene tsiaers 4 p., item de zelve muelene is noch belast met 3 p. par. tsrs van rente ende dit al tsamen in een masse gebrocht loopt 223 p. 8 schell. par." De genoemde Claeis Stevins was tevens de pachter-huurder van de Ter Savelmolen in Nederbrakel (zie aldaar).

Hij staat aangeduid op de Villaretkaart (1745-1748), de Ferrariskaart van ca. 1775, met roodgekleurde grondvlakken (dus stenen gebouwen), in de Atlas der Buurtwegen (ca. 1842), op de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) en op de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860).

In de "Gazette van Gend" van 9 augustus 1798 verscheen de volgende advertentie: "Ten huize van Bernardus Pieters te Nederbrakel bij de kerk wordt, op 5 en 12 fructidor, publiekelijk verkocht: een schone, welbeklante watermolen, genaamd de Molen ten Honde, met omtrent een halve bunder grond erbij, bestaande in hovingen, vijvers en dammen, gestaan in Nederbrakel. Inlichtingen bij notaris d’Hons aldaar".

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Allegaert Pieter, de weduwe, te Nederbrakel
- later, eigenaar: Allegaert Jan-Baptist en anderen te Sint-Maria-Oudenhove
- 04.11.1839, mutatie: Allegaert Jan-Baptist, te Sint-Maria-Oudenhove (notaris Rombaut)
- 09.12.1840, verkoop: Eeman Pierre, molenaar te Nederbrakel (notaris Vidts)
- 16.09.1874, verkoop: De Geeter-Jouret Jan-Baptist, landbouwer te Everbeek, later te Nederbrakel (notaris Van Dammel)
- 26.03.1883, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Jan-Baptist De Geeter)
- later, erfenis: de weduwe
- 28.09.1896, gift: De Geeter-Antheunis Gaston Antoon, molenaar te Nederbrakel (notaris De Wolf)
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Gaston De Geeter)

De watermolen werd in 1881 herbouwd. In 1886 werd in een nieuwe aanbouw een stoommachine geplaatst, maar er werd ook nog met waterkracht gemalen.

De watermolen werd in 1937 gesloopt.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven en landkaarten
Stadsarchief Gent, Penningkohieren Nederbrakel, 1571, f° 37 r°
Villaretkaart (1745-1748)
Ferrariskaart (ca. 1775)
Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
Kadastrale kaarten van P.C. Popp (ca. 1860)

Gedrukte bronnen
"Gazette van Gend", 9 augustus 1798 of 22 thermidor jaar VI.

Werken
Baguet P. & Van De Mergel F., Terugblik op Nederbrakel, s.l., 1990.
Brakels T., Geschiedenis van Nederbrakel Opbrakel en omstreken, Kortrijk, 1952.
Holemans Herman, Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 5. Gemeenten M-N, Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2004.
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen, (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen 1962, Tweede band, 1963).
Vandeputte Julien Th., De molens van het arrondissement Oudenaarde, Uit hun geschiedenis, Oudenaarde, 1974.