Molen Matthys

De Molen Matthys of Molen De Wit (naar de molenaars) was een houten korenwindmolen op de hoek van de Oude Molenstraat (nr. 2) (vroegere Langestraat) en de Smidsestraat (vroegere Lindestraat), in de Ganzegavers, op 600 meter ten noordoosten van de kerk van Grembergen.

De molen werd kort voor 1800 gebouwd door Josephus Blancquaert, die ook de eerste molenaar werd. Hij liet de molen op 23 en 31 mei en 8 juni 1802 in de herberg den Jager bij Jan Callebaut op de Markt te Dendermonde, openbaar verkopen: "een schone en welbeklante korenwindmolen, met woonhuis, stallingen enz., onlangs uit de grond nieuw gebouwd, gestaan en gelegen te Grembergen op Gansegaever omtrent het Dorp". Inlichtingen konden bekomen worden bij advocaat Mintart in de Bonapartestraat te Dendermonde.

Koper was Bernardus Matthys (°Hofstade 1780 - +Grembergen 24.07.1836), zoon van Jacobus Matthys en van Maria Joanna Baeyens. Hij was een lid van een maaldersgeslacht uit Hofstade, waarvan een ander lid rond die tijd de graanwindmolen op de Zwijvekekouter uitbaatte. Bernard Mattys trad achterenvolgens in het huwelijk met Florentine De Paepe (°Bambrugge 178 - +Grembergen 25.11.1809), dochter van Henri De Paepe en van Elisabeth De Cocker, en met Maria Theresia Wauters (°Moerzeke 170 - Grembergen 25.05.1833), dochter van Charles De Paepe en van Catharina Beurms. Na het overlijden van Beranrdus Matthys (1836) kwam de molen in het bezit van zijn zoon Pieter Joannes Matthys (Grembergen, 03.07.1804 - 27.02.1867), die in het huwelijk trad met Regina Van Driessche (Grembergen, 24.04.1812, 18.12.1877), dochter v an Gilels Van Driessche en van Joanna Caharina Boel.

Pieter Jan Matthys nam in 1844 afscheid van zijn molen en werd voortaan enkel nog broodbakker. Hij verkocht de molen op 26 november 1844 aan Pieter Jan De Munter, molenaar te Lede (akte notaris Landuyt). Deze verkocht de molen amper twee weken later al door aan Willem De Wit, geboren in Raamsdonk (NL) in 1806 en overleden in Grembergen op 11 december 1868, zoon van Jan De Wit en van Cornelia Van Steenhoven. Hij was gehwud met Helena Weterings (°Raamsdonck 1819 - +Grembergen 08.09.1858), dochter van Gerardus Weterings en van Alida Van Dongen. Toen Willem De Wit nog in Raamsdonk woonde, was hij binnenschipper. In Grembergen werd hij molenaar, maar hij zou spoedig overgaan tot modernisering.

Hij vroeg in 1854 in de "byvang van zijne wooning" (kad. A206 en 206bis) een "stoomtuig" te mogen oprichten, "de kracht hebende van zes paerden" bestemd "tot het malen van graenen en fabrikeeren van olie". Op 21 maart 1854 besloot het gemeentebestuur een openbaar onderzoek de commodo et incommodo te openen. Het greep plaats op 2 mei en leverde geen klchten op, zodat de oprichting van een stoommaalderij en -olieslagerij van start kon gaan. Naast het molenaarshuis en de houten windmolen verrees in de Oude Molenstraat (vroegere Langestraat) weldra een twee bouwlagen hoge mechanische maalderij en olieslagerij, voorzien van een stevige bakstenen schouw. Zijn jongere broer Thomas De Wit (Raamsdonk 1811 - Dendermonde 1891) ging in 1854 eveneens met een olieslagerij van start in de Sint-Jorisgilde in Dendermonde.

De windmolen werd in 1867 buiten gebruik gesteld en afgebroken. Willem De Wit werd toen in zijn stoommaalderij al bijgestaan door zijn zonen Geeraerd Cornelis De Wit (°Raamsdonk 1842), later natiebaas), Jan De Wit en Petrus De Wit. Jan De Wit (Raamsdonk 1844 - Grembergen 17.12.1890) was gehuwd met Maria Clotilde Van de Velde (Hamme 1855 - Grembergen 28.02.1890), dochter van Edwardus Van de Velde en van Natalia Goossens. Petrus De Wit (°Grembergen 07.04.1849)  huwde in 1886 met Celestina Maria Vyt (°Lokeren 12.12.1854), dochter van Jozef Vyt en van Coleta De Cock.

Met het overlijden van Jan De Wit in 1890 en van zijn echtgenote kwam er een einde aan deze maalderij.

We zien de windmolen aangeduid in de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met het grondoppervlak van een staakmolen op teerlingen, op de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850) en op de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855).

De korenmolen werd in 1834 ingedeeld in klasse 1, met een kadastraal inkomen van 286 frank.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Matthys Bernard, molenaar te Grembergen
- 24.07.1836, erfenis: de kinderen, met o.a. Corneille François (overlijden van Bernard Matthijs)
- 15.10.1836, verkoop: Matthys-Van Driessche Pieter Jan (zoon van Bernard), molenaar te Grembergen (notaris Vandevelde)
- 26.11.1844, verkoop: De Munter Pierre Jean, molenaar te Lede (notaris Landuyt)
- 10.12.1844, verkoop: De Wit Willem, binnenschipper in Raamsdonk en later molenaar in Grembergen (notaris Landuyt)

De staakmolen werd al in 1867 gesloopt.

Lieven DENEWET, Aimé STROOBANTS & Herman HOLEMANS

Archiefbronnen
- Stadsarchief Dendermonde, Modern Gemeentearchief, notulen schepencollege: hinderlijke inrichtingen (oprichting maalderij, 1854).

Gedrukte bronnen en kaarten
"Gazette van Gend", nrs. 852, 855 en 857 van 17 en 27 mei, en 3 juni 1802, of 27 floréal, 7 en 14 prairial jaar X) (verkoopsadvertentie)
- Atlas der Buurtwegen, ca. 1845, perceel 203, hoek Langestraat-Lindestraat, nu Oude Molenstraat-SMidsestraat
- P.C. Popp, "Atlas Casastral de Belgique. Commune de Grembergen", ca. 1855-1860, met een koornwindmolen op de hoek van de Langestraat en de Lindestraat op de percelen B 209 (windmlen) en B 210 (rosmolen) en ernaast perceel 206a met de maalderij.
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850).

Werken
- Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde, in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962).
- Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 2000, p. 37.
- Aimé Stroobants, Gemalen en geplet - Molens en maalderijen te Dendermonde in de 19de en 20ste eeuw, Dendermonde, Stedelijke Musea - Stadsarchief, 2005, p. 113.