Kloostermolen

De Kloostermolen werd genoemd naar het norbertijnerklooster Viconia (thans heropgebouwde Viconiahoeve, Kasteelhoevestraat 2). De molen bevond zich ten noorden van de omwalling. in de Viconiastraat (nr. 22), op de hoek met de Kasteelhoevestraat, tegenover de Stuivekenskerkestraat, niet ver van de huidige Sint-Pieterskerk,

De molen werd voor 1550 gebouwd.

De Kloostermolen was eeuwenlang, tot in 1794, in het bezit van het norbertijnerklooster. In de beschrijving van de kloostergoederen wordt de molen ondergebracht in perceel 2: ietswat noordwaarts, een stuk grond met een windmolen met het "cleen dreveken", later vermeld als "cloosterdreef". De hoeve van Vicogne besloeg 304 gemeten, 2 lijnen en 73 roeden zaai- of labeurgrond, vetweiden, maaigras en gewone beemden, een windmolen en de tiende van Vicogne in het dorp Stuivekenskerke.

Rond 1755-1760 pachtte Jan Hoste het pachthof en de molen voor zes jaar voor 3400 gulden aan het klooster. De vervaldag viel op de feestdag van de H. Remigius.

We zien de molen afgebeeld op de Ferrariskaart van ca. 1775 met het bruin symbool van een staakmolen onder de benaming "Clooster Molen". De Atlas der Buurtwegen (1844) meldt "kloostermolen" en de kaart Vander Maelen (midden 19de eeuw) "Klooster M(ole)n".

In 1794 werden de nobertijnermonniken  definitief verdreven. Het kloosterdomein werd, samen met de molen, rond 1796 door de Franse overheid verkocht aan de 'ex-religieux' Laurent De Smet uit Brugge.
De pachter van de hoeve in 1815, Jan De Graeve, was molenaar op de Kloostermolen.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: a) De Graeve Jan-Baptist, landbouwer en burgemeester te Stuivekenskerke en b) Buytaert Louis, apotheker te Brugge
- 26.10.1856, deling: a) De Graeve Jan-Baptist, landbouwer te Stuivekenskerke en b) Desnick Marie Louise, minderjarige te Koekelare (notaris Cuvelier)
- 11.12.1859, deling: De Graeve-Demolder Jan-Baptist, burgemeester en brouwer te Stuivekenskerke (notaris Cuvelier)
- 25.09.1882, verkoop: Cavereel Henricus Ferdinandus, landbouwer te Stuivekenskerke (notaris Vandenberghe)
- 18.05.1888, verkoop: Harteel Pamphile (°06.10.1865, +Diksmuide 26.05.1943 - later gehuwd met Alida Van Allemeersch), molenaar te Stuivekenskerke (notaris Vandenberghe)

Jan-Baptiste Degraeve baatte in de 2de helft van de 18de eeuw op de hoeve een groot en modern landbouwbedrijf uit dat omstreeks 1868 219 ha, 20 paarden en 120 stuks rundvee telt. Ondertussen werd het woonhuis van de hoeve in die mate uitgebreid dat het in de volksmond de naam "Kasteel Degraeve" of "Chateau Vicogne" krijgt. Op initiatief van J.B. Degraeve werd een nieuwe parochiekerk in de omgeving van de Kloostermolen opgericht. De uitgestrekte landerijen werden op het einde van de 19de eeuw  verkaveld en de hoeve werd als buitenverblijf eigendom van de familie Vernier-Valentin (Roubaix) .

Tijdens de Slag aan de IJzer (18-31 oktober) veroverden de Duitse troepen de Viconiahoeve. Hierbij werd de molen vernield. Na de inundatie van de Ijzervlakte wordt de hoeve ingericht als Duitse voorpost. Vier jaar aanhoudend oorlogsgeweld zorgde ervoor dat van het domein bovengronds niks meer overeind blijft. Er bestaat een foto met de vernielde molen, die schuin boven de watervlakte uitsteekt, na de inundatie van de IJzervlakte.

De laatste molenaar was Pamphiel Harteel. Hij liet in 1923-1927, naar de plannen van architect Camille Van Elslande, een woonhuis met maalderij en stallingen optrekken op de site van de vroegere windmolen.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven
Provinciaal Archief West-Vlaanderen.
- BE PAWV A/K./588. Plannen van Camille Van Elslande, architect, betreffende de bouw van een woonhuis met maalderij en stallingen te Stuivekenskerke, in opdracht van Pamphiel Harteel, 1923-1927, 6 stukken. Afkomstig uit Archief Van Elslande/2009/P.B./7a. Diverse plannen met diverse afmetingen (5 calques, 1 potloodtekening).
- BE PAWV A/K./589. Plannen van Camille Van Elslande, architect, betreffende de bouw van een woonhuis met maalderij en stallingen te Stuivekenskerke, in opdracht van Pamphiel Harteel, 1923-1927, 5 stukken.
Afkomstig uit Archief Van Elslande/2009/P.B./7a. Diverse plannen met diverse afmetingen (3 ingekleurde potloodtekeningen, 1 potloodtekening, 1 calque).

Werken
Becuwe M., Een parel van het Diksmuidse natuurpatrimonium: de viconiakleiputten te Stuivekenskerke, in Den Dyzere, jg. 4, nr. 2, 1985, p. 75-80.
Bleyaert W., Stuyvekenskerke, in Rond den Beverinck, jg. 1, nr. 1, 2001, p. 15-16.
Bossu P., De moeilijke geboorte van het reservaat in Stuivekenskerke, in Rond den Beverinck, jg. 2, nr. 1, 2002, p. 11-14.
Buffel C., Vandenkerckhove A., Stuivekenskerke, Langemark, 1964.
Demoen H., Het Diksmuidse van toen, Een verzameling beknopte historische gegevens, aangevuld met historische foto's en prentbriefkaarten, Brugge, 1984, p. 130-135.
Donche P., Het 5de Penningcohier van de heerlijkheid “Het Vrije van Rijsel”(Stuivekenskerke, Oudekapelle, Kaaskerke en Sint-Jacobskapelle), in Vlaamse Stam, jg. 35, nr. 11-12, 1999, p. 511-522.
Het O.L.Vrouwhoekje, Brugge, 1964.
Lannoye B., Stuivekenskerke: de moeite waard, Diksmuide, 1991.
Stuivekenskerke, een polderdorp met een zwaar oorlogsverleden, in Curiosa, jg. 32, nr. 316, 1994, p. 9-15.
Notebaert A., Neumann C. e.a.,Inventaris van het archief van de Dienst der Verwoeste Gewesten, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 1986.
Missiaen H. & Vanneste P. m.m.v. Gherardts F. & Scheir O., Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Diksmuide, Deel I: Deelgemeenten Diksmuide, Beerst, Esen, Kaaskerke, Keiem en Lampernisse, Deel II: Deelgemeenten Leke, Nieuwkapelle, Oostkerke, Oudekapelle, Pervijze, Sint-Jacobskapelle, Stuivekenskerke, Vladslo en Woumen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL18, 2005.
Lorthiois Jacques, "Flandre Occidentale. Meuniers et moulins de West-Flandre", L'Intermédiaire des Généalogistes, n° 170, XXIX, 1974, 2, p. 116-126 (123).
Johan Talpe, "Notities omtrent de Vicogne", Stuivekenskerke, onuitgegeven, getypt, zonder jaartal
F. De Potter, E. Ronse & P. Borré, "Geschiedenis van Veurne, deel 2, Gent, C. Annooit-Braeckman, 1875, p. 322.
Philippe Vindevogel, "De verdwenen molen van Stuivekenskerke", Rond den Beverinck, IV, 2004, 1-2, p. 27-32.

Info mevr. Agnes Dekeyne-Lannoye, Stuivekenskerke, 2004.