Moulin de l'Abbaye d'Aulne

De cisterziënzerabdij werd volgens de legende in 657 gesticht door Sint Landelin. In 1147 biedt de Prinsbisschop van Luik, Henri II de Leyen, het domein van Aulne aan Sint Bernardus, abt van Clairvaux, en grondlegger van zijn beroemde cisterziënzerhervorming. In de XVIe en XVIIIe eeuwen komt de abdij onder het gezag van verschillende abten met bouwprojecten. In 1794, bij de Franse Revolutie, wordt de abdij verwoest.

De watermolen werd al in de 13e eeuw vermeld als een bezitting van de abdij. In zijn eeuwenlange geschiedenis werd de molen een aantal keren herbouwd. Thans blijft er van het geheel van de abdijmolens, slechts een bijpas, een brug, de woning van de graanmeester, en een molen die grondige wijzingen heeft ondergaan. De archieven van de XVIIIe eeuw vermelden het bestaan van 4 abdijmolens: een graanmolen, een drafmolen, een schorsmolen en een zaagmolen voor marmer.
We vinden de molen op de Kadastrale atlas P.-C. Popp (ca. 1860) op het perceel Gozée A238, "Moulin à eau". (Er is geen legger voorhanden).

Sinds de 19de eeuw is er een metalen onderslagrad. Na 1945, werd in deze molen nog een pompmechanisme geplaatst dat werkte met een waterrad. Heel de installatie diende om de watertoevoer te verzekeren in de waterkommen en de fonteinen van het voorplein. Aldus kon het water uit de fonteinen opspuiten tot een hoogte van niet minder dan tien meter.

Het natuurstenen gebouw heeft een wolfsdak en oogt zeer schilderachtig. Op 24.04.1991 werd de abdijhoeve beschermd als monument en de omgeving met de vroegere molen, waterloop en tuin als site.
De abdijsite en de molen zijn thans eigendom van het Waals Gewest. Het molengebouw wordt gerenoveerd en ingericht als bezoekerscentrum. In 2013 werd een ontwerper aangesteld.

Aimé SMEYERS

Moulin à eau cité en 1717 mais peut-être du 13e siècle. Encore en activité au début de la Seconde Guerre mondiale.
On a installé une pompe à l'intérieur pour alimenter les jets d'eau du bassin dans la cour d'entreée, face à l'abbatiale (abbaye d'Aulne).

- scierie de marbre:  remonté à neuf en 1796
- moulin à écorces: remis en activité en 1833 et en fonction au moins jusqu'en 1900.
- moulin à drèche

Thomas Coomans (o.l.v.): "Abdijmolens tussen Rijn en Schelde", Utrecht, Clavis, 136 p., ill. [foto van deze molen op p. 73b].
G. Bavay, "Patrimoine et histoire des moulins en Hainaut", Mons, Hannonia, 2008 (Analectes d'Histoire du Hainaut, tome XI), p. 567-569.
Nathalie de Harlez de Deulin, Leo Robberts, Stéphane Barlet, "Les ouvrages hydrauliques", Héritages de Wallonie, Liège, Ed. du Perron, 1997, 300 p., 220 ill.
Le patrimoine monumental de la Belgique, t. 10 (2), Hainaut. Arrondissement de Thuin, p. 719.
Claude Demoulin, "Aulne et son domaine", Landelies, 1980, 430 p., ill.;
Jules Dewert, "Les moulins du Hainaut. Les généralités", Charleroi, 1930;
Jacques Vandewattyne, "Inventaire des moulins du Hainaut: Arrondissement de Thuin - Arrondissement de Tournai", Hainaut-Tourisme, n° 118, sept. 1966, p. 178-180;
"Moulins en Hainaut", Bruxelles, Crédit Communal, 1987;
G.H. Conreur, "Thuin et ses douze moulins", Lobbes, Cercle de Recherches archéologiques de Lobbes, 1988, 197 p. (Cahiers de Thudinie, vol. 1).
Philippe Mac Kay, "Aulne va renaître de ses ruines. Tourisme.
Le site de l'abbaye est repris par la Région wallonne ", Le Soir, 19.06.2010.