Menen, Vlaanderen, West-Vlaanderen
- Naam
- Molen Hollebeke
- Ligging
- Kortrijkstraat 195B
8930 Menen
zuidzijde
Leiemeersen
600 m NO v.h. centrum
kadasterperceel D10
Vlaanderen - West-Vlaanderen
- Gebouwd
- kort voor 1800
- Verdwenen
- 1900 - 5, 6 oktober, brand / 1936, sloop restant
- Type
- Stenen stellingmolen
- Functie
- Korenmolen
- Bescherming
- niet
- Database nummer
- 5447
Karakteristiek
Beschrijving / geschiedenis
De Molen Hollebeke was een stenen stellingmolen die even voor 1800 werd opgericht ten zuiden van de Kortrijkstraat (achter het gebouw met nr. 195B), ten noorden van de thans afgesneden Leiearm. De molensite wordt nu ingenomen door het bedrijfsgebouw van "Ferro Performance Pigments Belgium nv" (voorheen Cappelle Pigments).
Het was een grote stenen stellingmolen, met dikke muren en een romphoogte van 24 meter en beneden een doorsnede van 15 meter. Boven de stenen gaanderij waren er vier verdiepingen. De inrichting bestond op het einde uit: 1 kollergang, 2 steenkoppels, 2 cilinders, een builmachine, een snijmachine, een pletmolen of haverpletter. Onder een afdak was een stoommachine geplaatst.
We zien de molen aangeduid op (telkens zonder benaming)
- Kadasterplan van Menen uit 1809 (schaal 1/2500) onder het nr. (D) 301 (Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten, VI, nr. 6978)
- Plan der vesting Menen in het jaar 1829 (Algemeen Rijksarchief Brussel, Militaire kaarten in 1934 door de Nederlandse regering aan België overgedragen, nr. 5431. Nr. 73).
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met een veelhoekig grondoppervlak met bijgebouw aan de oostzijde
- Topografische kaart Van der Maelen (ca. 1850) met een rond grondoppervlak met bijgebouw aan de oostzijde
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860) met een rond grondoppervlak met bijgebouw aan de oostzijde
Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: a) Denys Frederic, handelaar te Menen en b) Denys Guillaume, molenaar te Menen
- 18.07.1838, ruil: a) Denys Petrus en consoorten en b) Denys Guillelmus, molenaar te Menen (notaris Castelein)
- 20.02.1840, verkoop: Denys Petrus, molenaar te Menen (notaris Castelein - deel van Guillielmus)
- 23.01.1861, verkoop: Denys-Vandamme Frederic Victal, koopman te Menen (notaris Castelein)
- 01.12.1873, verkoop: a) Cappelle-Denys Gustavus, bakker te Menen en b) Raes Richard, molenaar te Menen (notaris Castelein - stenen graan- en oliewindmolen)
- 24.05.1875, verkoop: Hollebeke Edmond, molenaar te Menen (notaris Castelein)
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Edmond Hollebeke)
- 07.03.1907, gift: a) Hollebeke Achiel Emile (voor 1/3 naakte eigendom), handelaar te Menen, b) Hollebeke Maria Bertha (voor 1/3 naakte eigendom), c) Hollebeke Elomir (voor 1/3 naakte eigendom) en d) Hollebeke-Van Assche Edmond (voor vruchtgebruik), koopman te Menen (notaris Lagae - "huis met aanhoudende gebouwen en alle afhangens, rooterij"...)
- 11.12.1909, erfenis :a) Hollebeke Achiel Emile (voor 1/3 naakte eigendom), handelaar te Menen, b) Hollebeke Maria Bertha (voor 1/3 naakte eigendom), c) Hollebeke Elomir (voor 1/3 naakte eigendom) en d) Hollebeke-Van Assche Edmond de weduwe (voor vruchtgebruik) te Menen (overlijden van Edmond Hollebeke)
- 14.01.1913, aanpassing vruchtgebruik: a) Hollebeke-Van Assche Emile, handelaar te Menen en b) Hollebeke Maria Bertha, handelaarster te Menen (overlijden van Elomir Hollebeke)
- 17.10.1927 afstand: Hollebeke-Goemaere Emiel Achiel, vlaskoopman te Menen (notaris Ide - woonhuis meet vlasfabriek)
De molen brandde totaal uit in de nacht van 5 op 6 oktober 1900 ddoor het warmdraaien van een ijzeren as vanuit de stoommachine. In de "Gazette van Brugge en der provincie West-Vlaenderen" van 8 oiktober 1900 werd dit voorval gedetailleerd beschreven:
"Meenen. - In den nacht van vrijdag tot zaterdag, rond 11 1/2, is een hevige brand uitgebrosten in den steenen molen van Edmond Hollebeke, aan de Kortrijkpoort, langs de Leie, nevens de papierfabriek van M. de senator Capelle. Deze molen rondom in steenen opgebouwd, bestaat uit dikke muren, verbonden door veertien zware eiken balken: hij heeft 24 meters hoogte en eene doorsnede van 15 meters; hij is verdeeld in vier verdiepen waarop talrijke maal- en pletmachienen stonden; de stoommachien was geplaatst in een afdak; brand is waarschijnlijk veroorzaakt door het heet draaien van eenen ijzeren as. Op eenige oogenblikken stond geheel de molen in laaie vlam. De vlammen sloegen langs alle kanten, op hemelhoog door de platform; men zoude gezegd hebben een smeltoven in volle werking.
De schade is overgroot; geheel de inboedel is vernietigd zooals twee cylinders, twee koppels molensteenen, een builmachien, een snijmachien, een pletmolen, twee plettersteenen, 6,000 kilos bloem, 4,000 kilos tarwe, 2.000 kilos lijnzaad, eene groote hoeveelheid haver, enz. De schade wordt geschat op ongeveer veertig duizend frank door de verzekeringsmaatschappij "Securitas" gedekt. De twee regimentscholen, in garnizoen te Meenen, het pompierskorps onder de bevelen van luitenant Dosfel, waren aanstonds ter plaats; de ordedienst werd gedaan door de policie, de gendarmerie, en een piket van 't 3e jagers te voet."
De romp bleef bestaan en werd opgenomen in een vlasfabriek, met roterij en zwingelarij. Het restant werd in 1936 gesloopt.
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
Literatuur
Archiefbronnen en landkaarten
- Ferrariskaart (ca. 1775) (niet aangeduid)
- Kadasterplan van Menen uit 1809 (schaal 1/2500) onder het nr. (D) 301 (Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten, VI, nr. 6978)
- Algemeen Rijksarchief Brussel, Militaire kaarten in 1934 door de Nederlandse regering aan België overgedragen, nr. 5431. Nr. 73. "Plan der vesting Menen in het jaar 1829", A. Goblet, kapitein en eerstaanwezend ingenieur. Handschrift. Pen. Aquarel. Papier. Schaal 9,9 cm voor 500 ellen. Geen oriëntatie. Nederlands. Legende (A-O, a-h). Afmeting binnenkader 60,5 x 80,5 cm, blad 65,1 x 85,3 cm.
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- Topografische kaart Van der Maelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860)
Uitgegeven bronnen
- Gazette van Brugge en der provincie West-Vlaanderen, 08.10.1900 (jg. 107, nr. 121), p. 1, kol. 5.
Werken
- Pierre Mattelaer, "De molens van Menen", in: De Leiegouw, XXIII, 1981, p. 379-400.
- Marc Pyncket, "Meense molensprokkelingen", Menen, 2005, 43 p. (overdruk uit: 't Wingheroen, tijdschrift van de Heemkundige Kring Dr. Rembry-Barth Menen, april 2005)
- Herman Holemans, West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 5. Gemeenten M-O, Rotem, Ons Molenheem, 1999.
- Lieven Denewet, "Ongevallen met West-Vlaamse molens - 23", Mededelingenblad Werkgroep West-Vlaamse Molens, 13e jg., 1997, nr. 4, p. 209.