Oliewindmolen Spitaels

Deze stenen oliewindmolen stond op de Buizemont, aan de oostzijde van de huidige Pachtersstraat, ter hoogte van het huidige huisnummer 138 (vroegere bewoner: Honoré Messens). Naast de windmolen stond een rosoliemolen om ook op windstille dagen olie te kunnen stampen.

De molen werd tussen 1775 en 1800 gebouwd. De rijke eigenaar- bankier Albert Spitaels uit Geraardsbergen bood deze molen, samen met zijn andere molens in en rond deze stad, te huur aan vanaf 1 maart 1819.

Uit het proces-verbaal van afpaling van de stad Geraardsbergen in 1819: "Il existe dans la commune deux moulins à vent. (...) Le deuxième situé S(ecti)on B est un tordoir mû par le vent, cette usine étant bien situé l'expert l'a évalué à revenu brut de f 375 et net de f 250."

We zien de molen aangeduid op;"
- de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met het rond grondoppervlak van een stenen molen en met een aanbouw aan de noord- en de westzijde (schuren) en met de aanduiding "Moulin à Vent"
- de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850), zonder benaming.

Eigenaars:
- 1819, eigenaar: Spitaels Albert, eigenaar-bankier, Geraardsbergen
- voor 1834, eigenaar: Spitaels-Bijl Adriaen, rentenier te Geraardsbergen
- 1847, erfenis: de weduwe (overlijden van Adriaen Spitaels)
- 26.10.1854, deling: Spitaels Cyrillus, bankier te Geraardsbergen (notaris De Clercq - o.a. "un moulin à huile")
- 05.10.1856, verkoop: a) Bijl Sophie, b) Bijl Louis, olieslager te Geraardsbergen en c) Bijl Adrienne Françoise Urienne (notaris De Clercq - "moulin à huile avec les ouvrages mouvants et tournants")
- 21.04.1870, deling: Bijl Uranie, eigenares te Geraardsbergen (notaris Rens - een oliewindmolen met al de draaiende en liggende werken met toebehoren).

In 1899 volgde de sloop.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven en landkaarten
- Rijksarchief te Gent - 065/2 - 1673. Kaarten en Plans, nr. 1673. Gekleurd plan van een oliemolen, op te richten buiten de Gentse poort te Geraardsbergen. Door P. De Troch (zwaar beschadigd) jaar IV (1). 1795-1796.
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)

Gedrukte bronnen
“Supplément au N° 331 de L’Oracle” (Brussels dagblad), vrijdag 27 november 1818, p. 3.
De Denderbode, 14.09.1879; 12.10.1879

Werken
E. Soens, "De Abdij van Sint-Adriaan te Geeraardsbergen. Haar Pachthoven en Molens", in: Annalen van den Oudheidkundigen Kring van de Stad en het voormalig Land van Aelst, X, 1914.
Paul Huys, "Molens in en rond Geraardsbergen in 1786. Naar aanleiding van een betwiste oprichting van een windmolen te Overboelare", Molenecho's, jg. 26, 1998, nr. 1, p. 26-30.
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962).
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 2000.
Jacques De Ro, "Waterkracht versus mechanische drijfkracht. Evolutie van de watermolens in Geraardsbergen en deelgemeenten. Deel 1, in: Gerardimontium; Deel 2", in: Gerardimontium, 2004, nr. 195, p. 11-23.
Paul Huys, "Advertenties van industriemolens in het Brussels dagblad "L'Oracle" (1818)", Molenecho's, XXX, 2002, 4, p. 227.