Molen Verfaillie

De Molen Verfaillie was een houten korenwindmolen aan de zuidoostzijde van de Schoorbakkestraat (nr. 21), op een honderdtal meter ten oosten van de kerk van Pervijze.

De staakmolen werd opgericht bij octrooi, uitgereikt door de Oostenrijkse keizer Jozef II op 23 april 1783 aan Engelbert Degraeve (de Grave) uit Stuivekensnkerke.

We zien hem aangeduid op de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) en op de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855).

Eigenaars:
- 1783, oprichting: Degraeve Engelbert uit Stuivekenskerke
- voor 1826, deling: a) Ketelers Engel, landbouwer te Pervijze en b) Degraeve Pieter, Degraeve Rosalie, Degraeve Albert, Degraeve Désiré, Degraeve Angèle, Degraeve Jan-Baptist, Degraeve Victor Arnold, Degraeve Marie, Degraeve Anne Thérèse an anderen
- 19.07.1844, erfenis: a) Ketelers Engel (voor vruchtgebruik), landbouwer te Pervijze en b) (voor naakte eigendom) Degraeve Jan-Baptist en consoorten (overlijden van Anne Thérèse Degraeve)
- 09.10.1855, verkoop: Ghyselen-Vanhoutte Jacobus, molenaar te Pervijze (notaris Christiaens)
- 16.09.1868, verkoop: Ghyselen Julie Louise, landbouwster te Pervijze (notaris De Brauwere)
- 1872, huwelijk: Verfaillie-Ghyselen (Joannes) Benedictus, molenaar te Pervijze.

Tot in 1855 behoorde de molen aan de familie Ketelers. Dan kocht Jacobus Ghyselen-Van Houtte de molen aan. Dochter Juliana Ludovica Ghyselen (1834-1914) huwde te Pervijze in 1868 met Joannes Benedictus Verfaillie (1834-1917). Hij was toen nog molenaar toen de eerste wereldoorlog uitbrak. We vinden de molen nog aangeduid op de kaart van het Militair Cartografisch Instituut van 1911.

De staakmolen werd in oktober 1914 vernield.

In de jaren 1920 heeft de familie Verfaillie de boerderij en de mechanische maalderij herbouwd, maar niet de windmolen. Van deze maalderij hangen in de nok van het dak nog enkele enorme aandrijfwielen, assen en een aandrijfriem. De maalstenen werden verwijderd bij de verbouwingen in de jaren 1990.

Achter de hoeve bevindt zich nog een metrailleurspost en bunker, die behoorde tot de Eerste Belgische linie van de Eerste Wereldoorlog, gelegen op ca. 200 m van de voormalige spoorlijn Diksmuide-Nieuwpoort die de frontlinie vormde. Vanuit deze mitrailleurspost kon de vijand in verschillende richtingen onder vuur genomen worden. De bunker werd ingebouwd in de restanten van een vernietigde hoeve, vandaar bakstenen sporen met rode tegeltjes. Thans is het een vrijstaande militaire constructie, trapeziumvormig en bijna volledig opgetrokken uit beton. In de noord-noordwestzijde en de zuid-zuidoostzijde, telkens twee grote schietgaten die naar binnen toe trapsgewijs versmallen. Er is een deur in de west-zuidwestzijde, met ernaast een granaatgat. Binnenin zijn er drie ruimtes en één gang.
De bunker is gelegen achter een aan de straat gelegen hoeve uit de wederopbouwperiode, met eenvoudige losstaande bestanddelen rondom het erf gegroepeerd.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de bunker gebruikt als schuilplaats voor omwonenden.

In het woonhuis bevinden zich nog glasramen met afbeeldingen van de windmolen. Deze zaten tot in de jaren 1980 in de tussendeuren van de zithoek en de eetplaats. Tot in 2015 hing er ook nog een schilderijtje die de molen afbeeldt. (Dat schilderijtje verhuisde mee met Hendrik Verfaillie).

Verder in dezelfde straat, onder huisnummer 33 (een 50 à 75 meter verder verwijderd van het dorpsplein), werd rond 1921 een herenhuis en maalderij gebouwd. Deze bestaan nog en zijn opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Architecturale beschrijving van het herenhuis en de maalderij in Schoorbakkestraat 33
(Agentschap Onroerend Erfgoed)
Volume van twee bouwlagen onder pannen zadeldak, rechts herenhuis, links maalderij. Verzorgd baksteenmetselwerk - bij het huis verrijkt met arduinen plint, banden en kruiskozijnen - zie de doorgetrokken getrapte fries en getrapte dakvensters, linkergevel rijkelijk uitgewerkt bij het huis als bekroning van de deurtravee en met overhoeks topstuk met bolbekroning. Sierlijk uitgewerkte muuropeningen van het huis met ontlastingsbogen en verdiept in korfboognissen. Bewaard houtwerk met gelede roedeverdeling in de bovenlichten. Beglaasde ijzeren vleugeldeur met smeedwerk. Maalderij met schuifpoort, laaddeuren en bewaard katrolsysteem. Constructie: bakstenen troggewelven op gietijzeren I-profielen en kolommen.
Rechts aansluitend lager industriëel pand uit de jaren 1930-1940.

Archieven en landkaarten
Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad, nr. 1918 (oprichtingsoctrooi uit 1783).
Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860)

Werken
Herman Demoen, "Het Diksmuidse van toen, Een verzameling beknopte historische gegevens, aangevuld met historische foto's en prentbriefkaarten", Brugge, 1984, p. 128-129.
H. Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten P-R", Rotem, 2001.
Bleyaert W., Vroeger is niet voorbij... De Grote oorlog in Pervijze, Aartrijke, 2000.
Burie L., Roels S., Pervijze, s.l., 1952 (iconografie).
Declerck H., Pervijze. Geschiedenis van Pervijze naderbij bekeken, in Rond den Beverinck, jg. 1, nr. 1, 2001, p. 12-14.
H. Missiaen & P. Vanneste m.m.v. F. Gherardts & O. Scheir, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Diksmuide, Deel I: Deelgemeenten Diksmuide, Beerst, Esen, Kaaskerke, Keiem en Lampernisse, Deel II: Deelgemeenten Leke, Nieuwkapelle, Oostkerke, Oudekapelle, Pervijze, Sint-Jacobskapelle, Stuivekenskerke, Vladslo en Woumen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL18", 2005.
"Inventarisatie van relicten uit WO 1 in de Westhoek (Provincie West-Vlaanderen, "Oorlog en Vrede in de Westhoek", en Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en Landschappen).
Mailbericht Herman Declerck, 10.04.2015.

Mededelingen
Hendrik Verfaillie, bewoner tot 2015
Arne Vandemoortele, bewoner sinds 2015 (mailbericht 19.02.2016).