Speyemolen - I

Niet ver van de Speie en aan de noordkant van de brug stond de Speyemolen,ook wel Zuidmolen of Fortmolen genaamd. Hij stond aan de westkant van de Ede, enkele meters benoorden de brug en er liep een wegel naar toe vanuit de Schautenstraat.
In de 18de eeuw was dit een windmolen maar tot in de 17de eeuw wordt steeds een watermolen vermeld. Dat was een zeer oude molen, hij werd voor het eerst vermeld in 1290 maar wellicht is dit 1 van de 4 molens waarover Willem van Maldeghem spreekt wanneer hij twee kapellen stichtte in de kerk van Maldegem in 1250 en het onderhoud van de kapelaan op de uitbaters van de vier molens van Maldegem legde. De Speyestraat werd dan ook soms de weg van Eelvelde naar de Watermolen genoemd.

Lang geleden was de Speyestraat de weg van Eelvelde naar Bogaarde en waar de weg over de Ede liep, lag de Oude Voorde. Een voorde is een doorwaadbare plaats, de weg liep dus vroeger dwars door de Ede die daar een diep dal uitgegraven heeft. Nu ligt daar een brug en niet ver van die brug stond vroeger een sluis, ook speie genaamd, in de bedding van de Ede, om het water op te houden wanneer dit nodig was.

Die Speie wordt voor het eerst vermeld in het begin van de 15e eeuw. Men heeft ze daar aangebracht om overstromingen in het centrum van Maldegem te vermijden. De Ede, die te Strobrugge onder de Lieve moest lopen, kon niet altijd het water uit het Maldegemveld op tijd verwerken en zo ontstonden overstromingen. Wanneer er te veel water in de Ede stond, sloot men eenvoudig de Speye af. Maldegem was dan gered. De meersen in de Biest stonden toen echter onder water en de boeren van Burkel waren dan mistevreden. Wellicht werkte die Speye tot het begin van de 19° eeuw.

* zie ook: Maldegem, Speyemolen - II (windmolen)

Daniël Verstraete, "Heemkundige Kronijk. Rond de Speye", 't Vrij Maldegem, jaren 1950 of '60.
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Tweede aflevering. De arrondissementen Eeklo en Gent", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962);
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 5. Gemeenten M-N", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2004.
D. Verstraete, "Molens van Maldegem", in: Vrij Maldegem -Katholiek weekblad, 14 mei 1960, nr. 20.
A. Willems, "Twintig Windmolens te Maldegem", 3 afl., in: Het Volk, maart-april 1960.