Lembeek (Halle), Vlaanderen, Vlaams-Brabant
- Naam
- Stenen Windmolen, Molen van de stokerij Claes
- Ligging
- de Lannoystraat 5
1502 Lembeek (Halle)
100 m ten N v.d. kerk
kadasterperceel C103
Vlaanderen - Vlaams-Brabant
- Gebouwd
- tussen 1775 en 1800
- Verdwenen
- 1881, sloop
- Type
- Stenen stellingmolen
- Functie
- Korenmolen
- Bescherming
- niet,
- Database nummer
- 4665
Karakteristiek
Beschrijving / geschiedenis
De Stenen Windmolen of de Molen van de Stokerij Claes was een omposante stenen stellingmolen aan de oostzijde van de huidige de Lannoystraat (nr. 5) in het dorpscentrum. Hij maakte deel uit van de jeneverstokerij Claes. De molen was van het streektype en voorzien van een ajuinvormige kap.
De molen en de stokerij werden tussen 1775 en 1830 gebouwd door Joannes Baptista Claes (Lembeek, 1748-1822), gehuwd in Brussel in 1786 met Isabella Theresia Alexandrina De Cock (Brussel, 1766-1844). Hij werd opgevolgd door zijn zoon Carolus Franciscus Claes (Lembeek, 1787-1847), stoker en burgemeester in Lembeek, gehuwd in 1813 met Maria Anna Petronella Walravens (Brussel 1787 - Lembeek 1864). Naast de molen verrees al voor 1840 een stoommaalderij met een hoge vierkante schouw.
Na het overlijden van Carolus Franciscus Claes ging de stokerij met windmolen over aan zijn kinderen Victor Jean Ghislain (Brussel, 1815-1900), Françoise Ghislaine (Lembeek, 1821 - voor 1878) en Paul Alexandre Ghislain Claes (Lembeek, 1818-1884). Laatstgenoemde werd op 25 juli 1859 de enige eigenaar-fabrikant.
De familie Claes heeft een zeer belangrijke rol gespeeld in de industriële ontwikkeling van Lembeek. Ze hadden een jeneverstokerij, een windmolen, een potasfabriek, een fabriek voor het verwerken van suikerbieten langs het kanaal en een dierenvetmesterij in Lembeekbos
De familie was na de hertog van Arenberg, waarvan een deel van zijn gronden na de Eerste Wereldoorlog door de Belgische Staat werd aangeslagen als Duitse eigendom, de grootste grondbezitters van België. Mede dank zij ‘de vrijheid Lembeek’ en de daaraan verbonden privileges nam de jeneverstokerij in de 18de eeuw snel uitbreiding. Die privileges hielden in dat men de grondstoffen voor jenever kon aankopen en de geproduceerde jenever kon uitvoeren zonder accijns- of tolrechten te betalen. Bij de verkoop van de nationale goederen door de Fransen in de Franse tijd, kreeg Jean Bapiste Claes de kans om aanzienlijke opbrengsten van de jenevernijverheid te investeren in grondbezit.
We zien de stokerij en molen aangeduid op het primitief kadasterplan van Lembeke (1830-1834) met een cirkeltje in een langwerpig gebouw en op de Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met het algemeen windmolensymbool en met de aanduiding "Distillerie".
Het windmolengebouw, dat deel uitmaakte van een gebouwencomplex, werd in 1881 gesloopt, maar was dan wellicht niet meer met windkracht in gebruik.
Bovengronds zijn er geen restanten meer te zien. De Stokerijstraat vormt nog een verwijzing naar de stokerij Claes met windmolen.
Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Claes-Walravens Carolus Franciscus (Lembeek, 1787-1847), stoker en burgemeester in Lembeek
- 23.01.1847, erfenis: Maria Anna Petronella Walravens (Brussel 1787 - Lembeek 1864), weduwe van Carolus Franciscus Claes (overlijden van Carolus Franciscus Claes)
- 21.03.1847, gift: a) Claes Victor Jean Ghislain (Brussel, 1815-1900), b) Claes Paul Alexander Ghislain (Lembeek, 1818-1884) en c) Claes Françoise Ghislaine (Lembeek 1821 - voor 1878) (notaris Lindemans)
- 24.03.1847 verkoop: a) Claes Victor Jean Ghislain, eigenaar te Lembeek en b) Claes Paul Alexandre Ghislain, eigenaar te Lembeek (notaris Lindemans)
- 25.07.1859, verkoop: Claes Paul Alexandre Ghislain, fabrikant te Lembeek (notaris Lindemans)
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
Literatuur
Archieven en landkaarten
- Archief van het Kadaster van Vlaams-Brabant. Primitief kadaster, sectie C, percelen van 1 tot 397, landmeter: J.P. Bastendorff, 1830-1834.
- Atlas der Buurtwegen, ca. 1842.
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen, ca. 1850.
- Kadastrale kaart van P.C. Popp, ca. 1860.
Gedrukte bronnen
Alphonse Wauters, Atlas Pittoresque des Chemins de Fer de la Belgique. Composé de 15 cartes ornées de vues et contenant une notice historique et statistique sur les chemins de fer, Brussel, Etablissement Géographique de Ph. Vandermaelen, 1840 (met: Vue de Lembecq)
Werken
- L. Everaert, J. Bouchery, "Geschiedenis der oude vrijheid Lembeek", Antwerpen.
- Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 2: arrondissement Halle-Vilvoorde (A-L)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1991, p. 69.
- M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961.
- J. Verbesselt, "Het parochiewezen in Brabant tot het einde van de 13e eeuw", deel 20, Halle en Lembeek", Brussel, 1987, p. 424.
- Centrale archeologische inventaris van het agentschap onroerend erfgoed, ID 1905.
- Inventaris onroerend erfgoed: Hallerbos - Lembeekbos - Maasdalbos [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/135379 (geraadpleegd op 19 mei 2024).
Mailberichten
- Jeroen Vermeersch, archeoloog-zaakvoerder AntiQ V.O.F. (Brugge), 19.05.2022.