Watermolen van het Hof ter Beken

De Watermolen van het Hof ter Beken was gelegen op de Molenbeek op het Hof ter Beken.

Uit de penningkohieren van Kwaremont van 1577, f° 48 v°: "Rougier Aelgoet haudt in pachte van Jacques van Ghersdale eene Coorenwatermeulene jaerl. voor 80 p. parisis"

Hij staat aangeduid als "Meule aen thof ter Becke" op de kaart van het Land van Aalst in A. Sanderus. Flandria Illustrata van 1641-1644; ook ter sprake in een document van 1653; laatst als graanwatermolen geregistreerd in 1931. De molen stond op het voorerf en werd rond 1964 gesloopt. De vroegere molenvijver verdween door dichtslibbing.

De molen behoorde tot het "Hof ter Beke" en ook soms "Hof ter Bocke" (cf. aanduiding op kaart in A. Sanderus' Verheerlyckt Vlaandre van 1735), sinds 1960 zogenaamd "Hof ten Bokke", fruitkwekerij met uitgestrekte boomgaard op de zuidwestelijke helling van de Paterberg. De voormalige hoeve stond naast de Molenbeek, aan een bocht van straatgedeelte tussen Paterbergstraat (zuiden) en Driesstraat (noorden). Vroegere heerlijkheid met foncier zogenaamd "Goed ter Beke" al vermeld in 1577. Volgens midden 19de-eeuwse cartografische bronnen werd het erf ook  "hoeve Ropsael" genoemd. Het Hof ter Beken is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Architecturale beschrijving van het Hof ter Beken waartoe de molen behoorde (Afdeling Onroerend Erfgoed, 1998)

Achterin gelegen boerenhuis op terp en met heden onderbroken brede omgrachting, gevoed door bron. Van de ruime bedrijfsgebouwen met U-vormige aanleg op het voorerf, waarvan het molenhuis evenals de toegangspoort deel uitmaakten (gesloopt circa 1964), rest nog slechts een vleugel met stallingen. Door dichtslibbing verdwenen molenvijver.

Smalle oude bakstenen boogbrug over de ringgracht in de as van de boerenhuisdeur; bakstenen brugleuningen afgedekt door hardsteen, voorafgegaan door een poort met gewitte rechthoekige bakstenen pijlers onder vernieuwd en vergroot pannen zadeldakje.

Gewit bakstenen boerenhuis van zeven traveeën onder pannen zadeldak. Onderbouw van ruwe breuksteen, vermoedelijk Doornikse hardsteen, nog zichtbaar in de rechter zijgevel ter hoogte van de gepikte plint. Mogelijk nog deels opklimmend tot de 16de eeuw (jaartal 1512 naar verluidt in Romeinse cijfers op anker in linkse zijgevel). Waarschijnlijk nog veranderd in de 18de - 19de eeuw. Recent nogmaals gewijzigd uitzicht door renovatie sinds eind jaren 1970 onder leiding van architect O. Quackelbeen, namelijk gedeeltelijke vernieuwing van opgaand metselwerk met onder meer toevoeging van steunberen en loodrechte aanbouw tegen achtergevel. Eveneens toegevoegd ijzeren klokkenstoeltje en dakkapel boven de deurtravee Behouden hoge rechthoekige vensters in voorgevel (noordwesten), vroeger echter getralied, thans met houten kruiskozijnen. Rechthoekige voordeur met hardstenen stijlen op neuten, voorheen met blind bovenlicht; bewaarde oude deur met sluitwerk. Sterk verbouwd binnenhuis doch grotendeels behouden balklaag en dakgebint. Ingekorte, gedrukte overwelfde kelder op Noord-Oostelijke-hoek.

Lange bakstenen bedrijfsvleugel onder pannen zadeldak (nok loodrecht op de straat): bouwnaden en verschillend metselwerk in straatpuntgevel getuigen van gedeeltelijke heropbouw met vergroting; nadien nog achterwaarts uitgebreid onder verlengd achterdakschild.

Archieven
Stadsarchief Gent, Penningkohieren Kwaremont, 1577, f° 48 v°.

Werken
Julien Th. Vandeputte, "De molens van het arrondissement Oudenaarde uit hun geschiedenis", Oudenaarde, 1974.
R. Cosyns, "Kwaremont vroeger en nu", s.l., 1981.
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2, p. 29 (Gent, 1963);
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 4. Gemeenten K-L", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2002.
Boterdaele A., Nos Ardennes Flamandes, Gand, 1912, p. 85-92.
Bruggeman-Bogaert T., Kwaremont kunstenaarsdorp, Korte Historiek, in Annalen GOKRTI, XXXVII, 1989, p. 187-189.
Cosyns G., Kwaremont, ons zeer oud dorp beleefd door een jongere generatie (1900-1970), Oudenaarde, 1981.
Debyttere Y., Archeologisch onderzoek van de gemeente Kwaremont, Prospectie-Analyse-Synthese, RUG, 1993 (onuitgegeven licentiaatsverhandeling)
De Keyzer B., De Lange Weg naar Kluisbergen, Bijdrage tot de historie van Kluisbergen: Berchem - Ruien - Kwaremont - Zulzeke, 2 dln., s.l., 1978-1979, p. 267-269, 308.
De Lange S., Op stap door Oost-Vlaanderen. Panoramaroute Kwaremont, Toerisme Oost-Vlaanderen, Gent, 1996.
Harvengt L. - Vandenheede M., Kluisbergen in oude foto's, Eeklo, 1992.
Van Isterdael H., De archieven van de Heer, het Leenhof en de Schepenbank van Zulzeke, Kwaremont en Ruien (1421-1796) en van de Leenhoven Ter Beken (1737-1784), Den Bompt (1672), Ten Broeke (1701), Te Dentergem (1628), Erpelgem (1594-1693), Fayelles (1583-1732) en Ten Hove (1594-1753), Rijksarchief te Ronse, Inventarissen, 23, Brussel, 1993.
Bogaert C., Lanclus K., Tack A. & Verbeeck M., Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Oudenaarde, Kanton Ronse, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15N3, Brussel - Turnhout, 1998.