De Oude Molen, de Molen op de Baan (naar een toponiem) of Molen Van Hoydonck (naar de laatste molens) was aanvankelijk een houten en thans een stenen korenwindmolen, type bergmolen, aan de zuidoostzijde van de Baan (nr. 2), nabij de hoek met de Kalmthoutse Steenweg.

De Oude Molen (I) of Molen van Wuustwezel was aanvankelijk een houten korenwindmolen, type bergmolen op de zuidzijde van de huidige Molenbergen, waar thans de huizenrij met de nummers 4-7.

De standaardmolen werd voor 1277 gebouwd. Hij behoorde dan toe aan het Antwerpse Sint-Elisabethgasthuis. Amman Jan Bode junior en de Antwerpse schepenen Willem Wilmari, Jan Bode sr. en Zimarus jr. verklaarden in de oorkonde van 26 september 1277 dat Goswijn en Diederik erkend hebben geen recht te hebben op de gebouwen en de molen, die wijlen hun oom Goswijn van Westdoorn op het erf van het hospitaal te Wuustwezel had laten bouwen.

"Univerisitati vestre notum facimus quod Gosuinus et Theodericus, fratres, consanguinei quondam Gosuini dicti de Wostorne, bone memorie, propter hoc in nostra presentia constituti, recognoverunt voluntarie nichil iuris se habere vel sibi competere in edificiis, que idem Gosuinus, bone memorie, quondam avunculus eorum, in fundo hospitalis Antwerpiensis in Wesele construxit et in quibus quandoque mansit, necnon et in molendino, quod idem G(oswinus) communiter et ipsum hospitale in Wesele construxerunt in fundo eiusdam hospitalis, ..."

De molen werd later overgedragen aan de heren van Wuustwezel (Van Berchem, van der Rijdt, Vinck...). In 1488 wordt de molen vermeld als "opte byest (= Bist) (...) tsegen den molen".

Na de verwoesting tijdens de troebelen (rond 1580) werd de molen voor 1624 herbouwd.  Het denombrement van dat jaar van de heerlijkheid Wuustwezel vermeldt immers: "... item eenen nieuwen wintmolen verpacht synde voor drye jaren voor 460 rynsgulden..."

Pachter-molenaar in 1652-1655 was Cornelis Lambrechts: "Ick ondergescreven hebbe afgerekent met Cornelis Lambrechts 5 jan. dusent ses hondert en drey en vijftich, soo dat ic van 5 jan. 1652 tot 5 jan. 1653 dusent guldens van hem heb ontvangen soo aen gelt, cooren en booter versceene interest en reparatie, soodat dat jaer betaelt is. (get). Elisabeth van Berchem". Ook voor de volgende jaren zijn er kwitanties, ondertekend door Willem van de Rijdt, heer van Wuustwezel, gehuwd met Elisabeth van Berchem.

Cornelis Lambrechts en zijn zoon Michiel hadden invloed op veschillende molens in de streek, getuige daarvan de volgende akten:
- "dat voor ons gecomen ende gecompareert sijn in persoon, Corny Lambrechts molder ende Adriaen Jan Augustijns ingesetenen alhier, dewelcke hebben verclaert ende bekendt (...) tot ontlastinge van Jan Jacob Philips hen te constitueren tot borghen ende schuldenaeren principael voor t'voldoen der pachtpenningen ende voordere conditien vanden wintcorenmolen staende (...)acker tot Groot Sundert, bij Michiel Cornelis Lambrechts tegenwoordich molder tot Calmpthout overgenomen van Adriaen Nijcken de Lede volgende des contract daervan voor schepenen inde Eenighen van Rijsbergen gepasseert opden vij deser maent van meerte (...) actum xij meert 1652". De genoemde Adriaen Jan Augustijns was de schoonvader van Michiel Cornelis Lambrechts.
- "Corny Lambrechts molder ende Adriaen Cornelissen molder
Compareerden voorde schepenen in Wuestwesel naergenoempt Corny Lambrechts molder alhier in pachte hebbende den wintmolen tot Deurne bij Antwerpen door Adriaen sijne sone bemalen wordende den welcken verclaerde ende bekende de pacht vanden s(elve)n wintmolen overgelaeten te heben, gel(ijck) bij den selv(en) bij dep(art) is overgelaeten aen Adriaen Cornelissen, molder mede comparerende ende overlatinghe vande selven molen accepterende, ende dat voor twee jaeren ende drije maenden die ingaen ende beginnen sullen alsnu op Bamisse deses jaere 1665, gel(ijck) hij comparant de voors(eide) molen in pacht te hebben ende soo die bij sijne sone als voorschr(even) bemaelt wort (...) actum den lesten september 1665".

In Wuustwezel waren in deze periode verschillende families Lambrechts. Bij de tak van Lambrecht Cornelissen en de tak van Lambrecht Rombouts of Rommens kregen de nakomelingen de patroniemsnaam Lambrechts. Een grote familietak was deze van Anthonius Lambrecht. Een kleinzoon van hem was Jan die met molenaarsdochter Cornelia Aert Peeters was gehuwd: "Wij schepenen maecken condt dat voor ons gecomen ende gecompareert sijn in persoone Merten Janssen alias Grosten als gemachticht ende inde name van Elisabeth Huybrecht Hendricx dochter sijne huysvrouwe (...) ende Anneken Huybrecht Hendricx dochter geassisteert met Cornelis Jansen Keteleir haeren man ende momboir (...) vercocht te heben aen Jan Anthonis Lambrechts ende Cornelia Aert Peeters molders dochter sijne huysvrouwe, eene stede met huyse hove lande weyde heyde gronde houtcrastch ende allen den toebehoorten van dijn, in alder voorgen ende manieren gel(ijck) deselve gestaen ende gelegen is opt Onderseel (...) actum xxix november 1650".

Aert Peeters was in de beginjaren van de 17de eeuw molenaar en was gehuwd met Aleydis Henrick Henricx. Van hun tweede kind, Joanna, was Cornelis Anthoni Lambrechts dooppeter. Henrick Henricx was molenaar in Loenhout. Op 26 oktober 1624 pachtten Dingman en Peter, zonen van Heenrick  Peeter Henricx de molen van Brecht. Kort daarvoor, op 27 december 1623, had Peeter Henricx de helft van de windmolen van Halteren gekocht. Deze gegevens tonen aan dat de molenaarsfamilies sterke bindingen met elkaar hadden.

Op dinsdag 16 oktober 1668, om 14 uur, ging de verkoop door van de "kooren-wint-molen", die gelegen was in "Heerlijckheyt West-Wesel", bij de secretaris van Wuustwezel. Deze secretaris was Peeter van Beeck (°Weelde 1616 - Wuustwezel 1674), die van 1636 tot 1674 schepen-secretaris van Wuustwezel en brouwer in "De Wildeman" was. Mevrouw Elisabeth van Berchem was getrouwd met Jonker Willem van der Rijt, ridder Heer van Brouchhoven, Woestwesel en Westdorne, een telg uit de Antwerpse adel. Peeter huwde op donderdag 19 november 1643 in Loenhout met Anna Michiel Van Elsacker (°Loenhout 1620 - Wuustwezel 1697). Zij werden in de kerk van Wuuswezel begraven.

We vinden de molen aangeduid op de Fricxkaart (1712) en op de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een standaardmolen en met de benaming "Moulin de Wuustwesel", in het noorden van de "Molen duynen".

De molen werd  in 1790 als een standaardmolen herbouwd op de huidige locatie. We vinden hem terug op de Atlas der Buurtwegen (ca. 1842) met de simpele aanduiding "Moulin", de topografische kaart van Ph. Vandermaelen( ca. 1850) en de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860).

Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Wuustwezel uit 1827:
"houten standaartmolen met twee paar steenen welke niet gelijktijdig gebruikt worden, is in eenen goeden staat, denzelven is verhuurd gezamenlijk met een rosolymolen, huis en landerijen aan Petrus Rommens, molenaar te Wuustwezel".

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: de Vinck de Wustwesel Ignace Joannes, rentenier te Antwerpen (sinds voor 1827 verhuurd, samen met de rosoliemolen (aan de ovezijde van de straat), huis en landerijen aan Petrus Rommens, molenaar te Wuustwezel)
- 13.09.1845, erfenis: de Vinck de Wesel-de Wellens Edmond Jozef, eigenaar te Wuustwezel (onderhandse akte)
- 05.12.1877, erfenis: a) du Chastel de la Howardries-de Vinck de Wesel Robert Alberic (voor 13/24), eigenaar te Hollain en b) du Chastel de la Howardries-de Vinck de Wesel Alberic Paulus Edouard (voor 11/24), eigenaar te Hollain (overlijden van Ignace de Vinck de Wustwesel)
- na 1901, erfenis: de kinderen (huurder: molenaar Van Looveren Adriaan)
- 17.06.1913, deling: Géricke d'Herwynen-du Chastel de la Howardries Charles Guillaume en de kinderen, rustend buitenlands gezant te Wuustwezel (notarissen du Bellier en Claes)
- 28.05.1930, erfenis: de kinderen (overlijden van Charles Géricke d'Herwynen)
- 28.12.1932, deling: de Limburg Stirum-Géricke d'Herwynen Evrard Philippe Louis Joseph Ghislain, eigenaar te Huldenberg (notaris Taeymans)
- later, erfenis: de weduwe Géricke d'Herwynen (overlijden van Evrard de Limburg Stirum)
- 04.06.1947, verkoop: Van Hoydonck-Kenis Franciscus Xaverius, molenaar te Wuustwezel (notaris Van Olmen)
- 04.12.1968, gift: Van Hoydonck-Van den Bergh Franciscus Xaverius Josphine, handelaar te Wuustwezel (notaris Verschaeyen)
- 2014, eigenaar: Van Hoydonck-Van den Bergh Frans, Wuustwezel

De versleten standaardmolen werd in 1901 , op kosten van graaf Robert du Chastel de la Howardries-de Vinck de Wesel uit Hollain (Henegouwen), vervangen door een stenen bergmolen. Huurder was molenaar Adriaan Van Looveren.

De molen werd in 1932 onttakeld (ontdaan van kap en wieken). Er werd enkel nog mechanisch gemalen. Molenaar-huurder was toen Jan Marinus Lambregts, geboren te Zundert op 22 juni 1880 als zoon van Frans en Catharina Jorissen. Zijn voorouders noemden "alias Rombouts" of Rommens, zodat er verwantschap bestaat met de molenaarsfamilie Rommens te Wuustwezel. Jan Marinus Lambregts trouwde te Kalmthout in 1908 met Maria Cornelia Vergouwen die van Essen afkomstig was. Jan hielp in de tweede wereldoorlog een gewonde Franse soldaat en reed er zelfs mee naar een Duitse hulppost om hem te laten onderzoeken.

De romp werd in 1947 gekocht door molenaar Frans Van Hoydonck-Kenis.

Naderhand geraakte de romp met klimop begroeid, maar die is in de zomer 2011 verwijderd, zodat de bakstenen romp weer helemaal zichtbaar is. Van het interieur rest nog wat oud balkwerk en een mengketel.

Zie ook: Wuustwezel, Molen van Wuustwezel - I
                                Oude Molen - I
                                Slagmolen van de Oude Molen

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven
Rijksarchief Antwerpen, Oud Gemeentearchief Wuustwezel, schepenregisters, dossier 24, f° 84 r° (29 november 1650)
Rijksarchief Antwerpen, Oud Gemeentearchief Wuustwezel, schepenregisters, dossier 24, f° 171 r° (12 maart 1652)
Rijksarchief Antwerpen, Oud Gemeentearchief Wuustwezel, schepenregisters, dossier 29, f° 141 v° (30 september 1665)
Provinciaal Archief Antwerpen, studie in 1928 over de molens in de provincie Antwerpen

Gedrukte bronnen
J. Van den Nieuwenhuyzen, "Oorkondenboek van het St. Elisabethhospitaal te Antwerpen 1226-1355", Brussel, Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, 1976.

Werken
Hugo Lambrechts-Augustijns, "De Molenaars Lambrechts", Wijnegem, Homunculus, 1997, p. 84-91.
Guido van Wassenhove, "Wuustwezel en Loenhout in de Tweede Wereldoorlog", p. 63 enn 72.
"Wind- en Watermolens", in: Het Dorp (gemeenteblad), 1988, nrs. 5 en 6; 1989, nrs. 1 en 2.
K. Peeters, "Wind- en watermolens te Wuustwezel", in: Wesalia, II, 1927, p. 34-50.
Luc Goeminne, "Twee oude windmolenvermeldingen in het Antwerpse", Molenecho's, jg. 10, 1982, 5, p. 198-199.
H. Holemans & P.J. Lemmens, "Molens van de Voorkempen en van Groot-Antwerpen", Nieuwkerken, Ten Bos, 1983, p. 114-117.
Herman Holemans, "Provincie Antwerpen - Volledig overzicht van bestaande & verdwenen wind- water- & rosmolens", Kinrooi, Studiekring "Ons Molenheem", 1986, p. 78.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten P-Z", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2011.
Neel Vermeiren, artikel in 'De Spiegel', februari 2008.

Informanten
Luc Andriessen, Kalmthout
John Cuyvers, Wuustwezel
Dictus, Brasschaat
Maria Gorissen
Renaat Vissers, Vrasene
John Verpaalen, Roosendaal, 08.10.2011.
Niek van Eekelen, Roosendaal, 09.10.2011
Maarten Osstyn, Adegme, 04.12.2017.