Zwarte Molen

De Zwartemolen was een houten staakmolen in het gehucht Zwarte Molen, aan de zuidzijde van de Kauwakkerstraat, op het kadasterperceel B 486, aan de oostzijde van de boerderij met nr. 5, ten oosten van het zuidelijk uiteinde van de Zwartemolenstraat die noordwaarts naar het centrum van  Dranouter loopt. De molen was er op een hoogte gelegen en genoot van een uitstekende windvang. De nog aanwezige grote verhevenheid in de weide is trouwens de vroegere molenwal!

De staakmolen werd voor 1528 opgericht in de huidige Zwartemolenstraat in het gehucht Zwarte Molen. Zijn benaming houdt verband met de 16de-eeuwse molenaar De Swarte.

Molenaar Jan de Swarte, zoon van Jan, verkocht in november 1528 aan Joost de Raet een rente bezet op 2 stukken grond waarvan het tweede perceel een stuk land was van 6 bunders 18 roeden groot, palende noord aan de "Belstraete" ende "wal van de Zwarte muelene" en oost aan de grond van Chrisitaan de Zwarte, eveneens molenaar.  Jan de Swarte werd in een document uit 1563 vermeld en was molenaar van beroep. Hij had calvinistische sympathieën en moest onderduiken in Hondschoote. Een zoon van hem werd in Brugge opgepakt en stierf in 1558, verdacht van ketterij, op de brandstapel. Enkele jaren later, in 1563, onderging vader Jan de Swarte in Lille hetzelfde lot. In een tijdspanne van negen jaar stierven acht verwanten van de familie de marteldood omwille van het geloof.

In juni 1566 werden aan de voet van de Zwarte molen zogeheten hagenpreken gehouden, waarbij de nieuwe leer openlijk werd verkondigd. In 1568 vermoordden de Geuzen niet ver van deze plek een drietal priesters uit Reningelst.

Hervormingsgezinden sloegen in 1568 de inboedel van de kerk van Dranouter stuk, en hadden tevens de kerken van Reningelst, Loker, Kemmel en Nieuwkerke aangedaan. Bij de Zwarte Molen werden toen drie geestelijken terechtgesteld. Ter nagedachtenis van deze martelaren werd in 1909 het Kalvariekruis op de Zwarte Molen gebouwd en words jaarlijks een bedevaart gehouden. Dit kalvariekruis, gelegen aan de Kauwakkenstraat, tegenover het uiteinde van de Zwartemolenstraat, werd op 9 juni 2004 beschermd als monument.

Tot in 1612 was de molen in het bezit van Jan de Turck, zoon van Pr.-Mayken de Weert, dochter van Jacques. Vanaf 1612 was de "Coornewyntmuelen" in handen van Mahieu de Bane. In 1631 was de staakmolen elk voor de helft in het bezit van Jan van Elshout (Claeysone?) en Mahieu de Bane. Molenaar Jan Louf fs. Jan overleed op 16 april 1690 als molenaar van de Zwartemolen.

Vincent Louf fs. Jan verhief het leen en volgde zijn vader op in november 1690. In 1709 werd Vincent Louf vermeld als "meulenaere op den Swarte meulen". In een molenlijst uit 1712 wordt de graan- en oliewindmolen van Vincent Louf (eigenaar en molenaar) genoemd met een olieproductie van 60 ton per jaar.

Lodewyck Louf, "herbergier ende brouwer inde herberghe van den Swarten Meulen" overleed in 1744. In 1777 was Emmanuel Louf fs. Joannes Baptiste Louf molenaar-eigenaar op de "coorne- ende olie wyntmolen".

We vinden de molen terug op de Sanderuskaart van 1641 ("Swarten Meulen"), de Frickxkaart (1712) met de benaming "Swerte M(olen)" en op de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen op teerlingen onder de benaming "Moulin noir".

De Zwartemolen werd op 6 januari 1794 in brand gestoken door Franse troepen, bij hun inval in ons land: "Den 6 january 1794 is gebrand den Swarten molen", aldus kroniekschrijver P. Cuvelier in het "Memoriael van Reninghelst". Er volgde  nog een heropbouw, maar de molen verdween reeds voor 1834 defintief.

De vroegere molenaarswoning (Kauwakkerstraat 5) werd vernield in de eerste wereldoorlog en werd in de jaren 1920 herbouwd als boerderij.

Tussen 1976 en 1986 ijverde een dynamische werkgroep, onder impuls van Jan Hardeman uit Kemmel van Opbouwwerk Heuvelland en VVV Westvlaamse Bergen, om op de Zwartemolen opnieuw een staakmolen op te richten. Hierbij zou de Beeuwsaertmolen van Bikschote overgebracht worden. Na vele moeilijkheden, ook van politieke aard, strandde dit initiatief tot grote ontgoocheling van meerdere sympathisanten, streek- en molenliefhebbers.

Lieven DENEWET, John VERPAALEN & Raymond SIX

John Verpaalen, Molens van de frontstreek, Koksijde, De Klaproos, 1995, p. 53-53.
Lieven Denewet, "Heffingen op olie & aantal en productie van de oliemolens in de kasselrijen Ieper en Belle, in Poperinge en Wervik (1712)", in: Molenecho's, jg. 16,  nr. 2-3, maart-juni 1988.
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten D-G", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1994 (niet vermeld).
P. Cuvelier, "Memoriael van Reninghelst".
Ludo Vandamme, "Dranouter in de Geuzentijd", in: Op de Hoogte, juli-aug. 1983.
"Zwartemolen zoekt Zwartemolen", brochure van Buurtschapscomité Zwartemolen e.a., 1983.
Molenecho's, XVIII, 1990, 2; XX, 1992, 1.
Joseph Dezitter, "Molens van mijn Vlaanderen", Kemmel, Malegijs, 1983 (oospronkelijk verschenen in 1938 ("Les derniers Moulins de Flandre") en in 1953 in Duitse vertaleing ("Mühlen aus Südflandern").
Hubert Masquelin & Raymond Six, "Molens in het Heuvelland", in: "Bijdragen ter herdenking aan Hubert Masquelin", Heuvelland, 2011, p. 111-156 (126-127).
M. Pattyn, Het maalrecht te Dranouter anno 1728, Vlaamse Stam, jg. 31 (1995), nr. 5, 258.
P. Diriken, "Geogids Heuvelland, Toeristische-Recreatieve-Atlas van West-Vlaanderen", (St.-Truiden), (1988), p. 19-21.
Delepiere A.-M. & Huys M. 1991, Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie West-Vlaanderen, Arrondissement Ieper, Kantons Mesen - Wervik - Zonnebeke, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 11N3, Brussel - Turnhout, 1991.
Mattias Pattyn, "Kwartierstaat van Mattias Dries Joris PATTYN" http://users.skynet.be/mattias.pattyn/mijnstamboompje/pg-uitvoer/kmp/kmp-0001.htm