Armenmolen

De Armenmolen, Molen Van Belle, Molen Van Themsche of Molen De Clercq (benamingen naar de molenaars) was een houten korenwindmolen aan de oostzijde van de Kleine Molenstraat (nr. 2), op de hoek met de Nerenweg, op 400 meter ten zuidwesten van de kerk van Kalken.

We zien de molen aangeduid op:
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen. Deze staat aan de westzijde en het eerste molenhuis aan de oostzijde van de huidige Kwernstraat.
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1840) met een cirkeltje (staakmolen met gesloten voet)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met de benaming "Arm M(ol)en"
- Topografische kaart van P.C. Popp (ca. 1855) met een tekeningetje

Deze heerlijke molen was eigendom van de familie d'Arenberg uit Arlay (Frankrijk). In 1796 werden de molen en het molenhuis verpacht aan Joannes Baptiste Snoeck, Pieter Joannes en Frans Van Belle. De familie Van Belle pachtte de molen voor het grootste gedeelte van de 19de eeuw.

Eigenaars na 1830:
- vor 1834, eigenaar: d'Arenberg Filimon N.E., prins te Brussel
- 1838, verkoop: d'Alcantara Pierre Charles Marie, prins d'Arenberg, eigenaar te Arlan (Jura)
- 26.10.1868, verkoop: a) Van Belle Petrus, molenaar te Kalken, b) Van Belle Charles Louis, te Kalken, c) Van Belle Urbanin, te Kalken, d) Van Belle Liévine, te Kalken en e) Van Belle Antoinette te Kalken (notaris Meganck)
- 13.01.1873, verkoop: a) Van Themsche Honoré, molenaar te Kalken, b) Van Themsche Théophile, c) Van Themsche Marie Clémentine en d) Van Themsche Mathilde (notaris Tibbaut - graanwindmlen, roskot en stoommolen)
- 06.01.1879, verkoop: a) Van Themsche Theophiel te Kalken, b) Van Themsche Honoré te Kalken en c) Van Themsche Mathilde, te Kalken (notaris Tibbaut - graanwindmolen, rosmolen en stoommolen)
- 31.10.1893, verkoop: Van Driessche-Verbeken Jozef, molenaar te Kalken (notaris De Wilde - "I) staakgraanwindmolen met al de staande en draaiende werken namentlijk met een koppel witte en een koppel grauwe steenen ter wijdte van een meter en half gezegd zeven tienders met gaderseel, woonhuis, stalling, erve en tuin nagij 't dorp aan de meulenstraat en II) stoommachien met alle draaiende werken, twee buidels, kuischmolen, twee slekken, roerkuip en galg met toebehoorten")
- 15.03.1898, verkoop: Maenhout-Van Puyenbroeck Charles Louis, landbouwers te Overmere (notaris De Wilde)
- 20.11.1899, verkoop: a) De Clercq Euphrasie Rosalie, te Lokeren, b) De Clercq Marie Virginie,  te Lokeren, c) De Clercq Charles Marie, te Lokeren, d) De Clercq Achille August, te Lokeren en e) De Clercq Emma Maria (notaris Tibbaut)
- 24.03.1912, erfenis: a) De Clercq Euphrasie Rosalie, te Kalken, b) De Clercq Emma Maria, te Lokeren, c) De Clercq Charles Marie, te Lokeren, d) De Clarcq Achille Auguste, te Lokeren en c) De Clercq Edmond, te Kalken (overlijden van Virginie Marie De Clercq)

Volgens de verkoopsakte van1893 was de windmolen voorzien van twee steenkoppels: een koppel witte en een koppel grauwe stenen (zeventienders, diameter 1,5 meter).

Ten noorden van het eerste molenhuis, op de hoek van de huidige Nerenweg en Kwernstraat, stond in de 19de eeuw een rosmolen. Net ten oosten ervan werd voor 1873 een stoommaalderij gebouwd.

De staakmolen werd in 1920 gesloopt.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

--------

Over de molenaarswoning

In 1881 werd bij de windmolen, aan de westzijde van de huidige Kwernstraat en nabij de hoek met de Nerenweg, een nieuw molenhuis opgetrokken door molenaars Théophile, Honoré en Mathilde Van Themsche. In 1913 werd een motor geplaatst in de bijhorende achterliggende mechanische maalderij. Dat huis werd in 2002 gesloopt.

Architecturale beschrijving van het verdwenen molenaarshuis (Afdeling Onroerend Erfgoed)
Het was een aan de straat gelegen dorpswoning van vijf traveeën onder zadeldak bedekt met mechanische pannen. Witgeschilderde, bakstenen voorgevel op bepleisterde en donkerblauw geschilderde plint, begrensd door dito geblokte hoeklisenen. Lijstgevel bovenaan afgewerkt door een architraaflijstje en overstekende gootlijst. Vlak omlijste, licht getoogde en beluikte vensteropeningen met sluitsteen en onder rollaag. Centrale toegangsdeur met bovenlicht in een brede geprofileerde, hardstenen deuromlijsting op neuten. Beraapte rechterzijgevel met omlijst rondboogvenster met bewaarde luikduimen. In het het huis waren er sporen van drukke en felkleurige muurschilderingen. Bijgebouwen schuin achter en aanpalend aan het dorphuis. Verankerde baksteenbouw onder pannen bedaking.

Archieven en landkaarten
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1840) 
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) 
- Topografische kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Gedrukte bronnen
- De Denderbode, 06.12.1846

Werken
- E. Bogaert & A. Van De Sompel, Kalken van de Franse Revolutie tot de gemeentefusie met Laarne, Kalken, 1997, p. 238-239.
- D. Clerick, L. Hanselaer, A. Van De Sompel, Onderzoeksproject lokaal waardevolle gebouwen in Laarne en Kalken (2004-2006), artikel Import//Export, in Vruchten van het platteland, Gemeente Laarne, 12, 2006, p. 76-77.
- Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 4. Gemeenten K-L", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2002.
- D. Clerick, L. Hanselaer, A. Van De Sompel, Onderzoeksproject lokaal waardevolle gebouwen in Laarne en Kalken, in Castellum, XXII, 4, 2005, p. 38.
- Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oostvlaanderen, in de provincie Oostvlaanderen, eerste aflevering, de arrondissementen Aalst en Dendermonde, in Kultureel Jaarboek voor de provincie Oostvlaanderen, 1960, derde band, Gent, 1962, p. 135.
- J. Tibbaut & A. Van De Sompel, Enige gegevens over nijverheidsgebouwen en hun bezitters te Kalken in 1860, in Castellum, XI, 3-4, 1994, p. 8.
- C. Bogaert, H. Duchêne, K. Lanclus & M. Verbeeck, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Dendermonde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20N.