Krinkelmolen

De Krinkelmolen of Cringemolen was een houten korenwindmolen ten zuiden van de Grotestraat, tegenover de Molendreef en bij de grens met De Haan. De benaming "Krinkel Molen" komt voor op de Ferrariskaart (ca. 1775), de Atlas der Buurtwegen (1842) en de kaart van Vandermaelen (ca. 1850).

De "Krinkelmolen" werd in 1342 vermeld in een rekening van het Brugse hospitaal van de Potterie als "bin den ambochte van Vlissengheem, noordt vander kercke, met een corne muelne die men heet de crynghe muelne"  De molen komt voor op de Grote Kaart van het Brugse Vrije door Pieter Pourbus (1571) en gekopieerd door Pieter Claeissens (1601).

Na de vernieling tijdens de troebelen (voor 1600) werd de molen voor 1617 herbouwd. Topnymische vermeldingen: "muelen by Boonemshove" en "wyne muelen" (1617), "Duynen muelen" (1713), "Rinkelmuelen" (1734), "Krinkelmolen" (in advertentie uit 1843), "Cringe Molen" (1900) en "Molen van Deleersnijder" (jaren 1920).  Op de Ferrariskaart werd hij aangeduid als de "Krunkel Molen", op de Atlas der Buurtwegen als "Krinkelmolen".

Pieter Moret, gehuwd met Petronelle Vandepitte, had een zoon Jacob geboren in 1703. Deze huwde met Pieternelle Schilleman en had een zoon die naar zijn grootvader Pieter werd genoemd. Deze Pieter was gehuwd met Françoise Rammant, woonde te Vlissegem en stierf er in 1789.

Als molenaar bezette hij de Crynckelmolen, ook wel Noordmolen genoemd en gelegen te Vlissegem. Deze molen stond op 87 toen cijnsgrond, verre noord van de kerke en zuid niet verre van de zeeduinen, op de plaats waar wijlent den ouden molen heeft gestaan. Bij zijn dood liet de weduwe van Jacob, Françoise Rammant, staat maken van de inboedel, maar ook prijzie doen van de molen.

"Besittighe, verder ter date van 1789, door Pieter Slabbinck meester meulenwercker van style, te hebben laeten prysen ende extimeeren alle de draeyende wercken van den molen aen desen sterfhuyse competeerende:
vooreerst acht zeylen met hun toebehoorten bestaende in touwen, letsen en linen;
de binnenroe oock al met haar toebehoorten bestaende in soom, scheen, plancken, bouten, scheersen en vingherlinghen;
de buyte(roe) van ghelycke,
den asse ook al met sijn toebehoorten,
het schijfloop van ghelycke,
den marbel en mortier met hun ijserwerck,
de vanghe met den vleghel,
de leyasse met beide wielkens,
den greien back met cleen backxken,
de steenkiste met heer tempelinghen,
het rinckhout met sijn blockinghe,
de greiouten met calf caleie en wegghen,
dertien scherphaemers,
geheel pas met comt ijser,
den meelback met gote, schippen en strijker,
de vier groote ijsers te weten coeijsere, peire, rinck en sporrepot;
alle reepen in de molen bevonden,
den hinsel met windaers en kleenen hinsel,
den meelback achter in den molen,
den hanthaemere, pasamer, steenbetel en jseren handtboom en wat thimmeralaem, met de windaers in den steger en reepe;
voorts een hinde baadt en wat oude braecke,
met twee molenhenden in het waeter,
met ontrent hondert scheen en wat soom,
met ontrent een duurst schaillien, den slipsteen. en vrange en back;
het steen wesende vijfthienden is ghepresen ten advenante van twee pond den duym al ordinaire en daer is bevonden derthien duymen steen in den looper;
den ligger wesende een veerthienden is ghepresen ten advenante van neghen guldens den duym en daer is bevonden drije duym en half:
comt van den achtermolen een hondert zevenendertigh ponden neghenthien sch. elf grooten courant. alvooren den voormolen: vooreerst de steenkaste met haer tempelinghe, den graenback met klein bakxken,het camwiel met sijn toebehoorten,
het schijfloope riem ghelycke de greiouten en rinckhout,
geheel het pas met comt ijser en gote,
de vier groote ijsers,
het steen wesende veerthiendere is ghepresen ten advenante van neghen guldens den duim en daer is bevonden in den voormolen derthien duimen steen;
comt van den voormolen veertigh pondt ses scell grooten
Met noch sesentneghentigh steen terwemeel, weerdigh ter somme van 5 ponden 12 schell. grooten. (Rijksarchief Brugge, Brugse Vrije, 2e reeks, nr. 11581)

Gebruikers van de molen
De namen van de molenaars komen voor in de rekeningen bij betaling voor levering van meel aan de parochie of aan de dis of bij de taxatie op de "neiringen".
- 1627: François de Ronde
- 1733: Pieter Van Walleghem  (1733-1752): "gepoint ende belast op syne neiringe als molenaere op den Duynmeuelen" µ1.1.0? teriwjl Gaspar de Muijtter (1730-1735) als "molenaere ten dorpe" belast werd op bijna het dubbele: £ 2/0.0.
- tot 1760: wed. Carel Monteyne. Neven van Carel Monteyne, Emmanuel en François Montaigne of Monteyne, waren in de periode 1749-1760 aqls molenaars bedrijvig in Klemskerke op de Dorpsmolen en de Heyemolen. Opvallend is dat een molenaar uit Klemskerke klant was bij de dis van Vlissegem: "Betaelt aen Frans Montagne molenaere £ 5.10 s. over leveringe van roggemeel aen d'aerme dischgenoten" (1763-'64).
- 1760 -1786: Pieter Moret, gehuwd met Rammant Francisca (°Uitkerke 1755). "Betaelt aen Pieter Moret over leveringe van meel en backte aen dischgenoten in 1770".
- Jan Zaman (Sint-Martens-Latem, 1755-1838), gehuwd met Rammant Francisca (°Uitkerke 1755)
- Jan Moret  (Vlissegem, 1777-1864), gehuwd met Dryepondt Francisca (Dudzele 1796 - Nieuwmunster 1857), kleinzoon van PIeter Moret. Hij was 38 jaar in de volkstelling van 1815. Hij was molenaarsknecht bij Jan Zaman en nam rond 1834 de molen over.  In ieder geval stond hij dan als eigenaar van de molen bekend, terwijl de weduwe Herrewijn-Legillon uit Brugge eigenares was van de grond, ca. 12 are groot.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: (van de grond) Herrewijn-Legillon, de weduwe, eigenares te Brugge en (van het gebouw) Moret-Dryepont Jan, molenaar te Vlissegem
- 1836, erfenis: (van de grond) Legillon Leopold, eigenaar te Brugge
- 14.06.1856, verkoop: (van het gebouw) Maelfeyt-Cornilly Pieter, zonder beroep te Klemskerke (notaris Debusschere)
- voor 1869, eigenaar (van de grond): Toussaint de l'Ecluse Emmanuel en consoorten (erfgenamen van Leopold Legillon)
- 24.09.1868, verkoop: (van de grond) Maelfeyt-Cornilly Pieter, molenaar te Vlissegem (notarissen Debusschere en Vanelslande)
- 27.05.1895, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Cornilly)
- later, erfenis: de kinderen (overlijden van Pieter Maelfeyt)
- 19.09.1908, deling: a) Maelfeyt Augustijn, molenaar te Vlissegem en b) Maelfeyt Louisa, zonder beroep te Vlissegem (notaris Debusschere)
- 08.03.1920, erfenis: Maelfeyt August Augustin, molenaar te Vlissegem (overlijden van Louisa Maelfeyt)

Een schoonbroer van Jan Moret, Bernard Dryepondt, huwde met Isabella Derre, molenaarsdochter van 't Smisje te Nieuwmunster en was de opvolger van de ouders Dryepondt op de hofstede aan de Ter Bieststraat 3.
Petrus Maelfeyt  (Klemskerke 1830 - Vlissegem 1908), gehuwd te Vlissegem in 1856 met Rosalie Cornilly  (Vlissegem, 1829-1895). Hij was de zoon van Frans Maelfeyt-Soetaert, landbouwers in de Polderstraat te Klemskerke. Rosalie Cornilly was de dochter van Frans Cornilly, gehuwd met Regina Dryepondt, landbouwers in Vlissegem op 'Korenzegen'. Zodoende kwam Rosalie op de molen van haar oom en tante.
Petrus Maelfeyt nam de molen over in 1864 en kocht ook de grond van de erfgenamen Legillon. Petrus was molenaar maar ook bakker

Een zoon van het molenaarsgezin, nl. Frans Maelfeyt, trouwde met Julie Van Daele, dochter van de molenaar van de Dorpsmolen te Vlissegem, en werd bakker in het dorp. Een andere zoon, Louis Maelfeyt, kocht de Dorpsmolen van Vlissegem in 1905. Dat jaar huwde hij met Mathilde Willems.
August Maelfeyt  (Vlissegem 1857-1930) en zus Eugenie (°Vlissegem 1867) waren ongehuwde kinderen van de genoemde Petrus Maelfeyt en Cornilly Rosalie. Ze werden in 1900 eigenaar van het goed.
Broer en zus Maelfeyt verkochten de molen en klein landbouwbedrijf in 1925 aan Cyriel Deleersnyder (Vlissegem 1897 - De Haan 1981), gehuwd te Vlissegem in 1925 met Germaine Deschepper (°Stalhille 1903 - De Haan 2003).

In 1885 werd de vervallen molen vervangen door een staakmolen uit Oostende (Noordmolen - II). Uit een expertiseverslag van 1885: "moulin démoli par suite de vétusté et remplacé par le moulin connu au plan cadastral d'Ostende section A n° 1625b lequel a été transporté ici".

Een zware storm in 1932 vernielde een pestel van het wiekenkruis. De molen draaide nog tot 1934 met één roede.

De grote geleerde Albert Einstein bezocht de molen in 1933. Hij woonde in 1933 enkele maanden, van 28 maart tot 9 september in De Haan. Na een verblijf als gastprofessor in de Verenigde Staten, kwam hij op zijn terugreis naar Duitsland in maart 1933 aan in de Antwerpse haven. Omdat Adolf Hitler  in diezelfde maand verkozen was in Duitsland, besloot het echtpaar Einstein niet terug te keren en vertrokken naar De Haan, waar ze gingen wonen in het linker gedeelte van de dubbelvilla ‘Savoyarde’ in de Shakespearelaan nr. 5. Later kwamen ook zijn stiefdochter Margot, zijn assistent Walther Mayer en zijn secretaresse Helen Dukas bij hen inwonen. Uiteindelijk werd het voor Einstein ook in België te gevaarlijk en op 9 september 1933 verliet hij incognito De Haan, richting Engeland waar hij een tijdje bleef. Op 17 oktober 1933 vertrok hij voor goed naar de Verenigde Staten. In het parkje van de Normandiëlaan staat nog een standbeeld van Albert Einstein.

De molen werd in 1935 gesloopt. Sommige onderdelen (o.a. twee molenstenen) werden hergebruikt in andere molens: de Westmolen van Houtave en de molen in de Batterijstraat te Klemskerke.

Zie ook: Mariakerke (Oostende), Albertusmolen

Lieven DENEWET, Roland VERTE & Herman HOLEMANS

Archieven
Stadsarchief Brugge, Fonds Potterie, register 89 (anno 1342-'43).
Rijksarchief Brugge, INV 15-16, 16187, f° 110v, akte van 27 januari 1781.
Rijksarchief Brugge, Brugse Vrije, 2e reeks, nr. 11581 (prijsschatting uit 1789 door molenmaker Pieter Slabbinck)
Rijksarchief Brugge, TBO 132/24, doos 28, akte 4 van 8 januari 1821.
Rijksarchief Brugge, TBO 132/3, doos 2, akte 186, eveneens van 8 januari 1821.
Rijksarchief Brugge, TBO 132/6, doos 3, akte 179 van 23 juni 1821.

Werken
Boterberghe R., Geschiedenis van de landelijke parochies Klemskerke-Vlissegem en van de badplaats De Haan, Brugge, 2000, p. 129-130.
Monteyne G., Vandaele R., Vlissegem een 1000-jarige geschiedenis: van Scamel Weeke tot SunParks De Haan, Beernem, 2006, p. 134, 170-171, 189.
Vandenberghe E. e.a., De Haan opnieuw bekeken. Deel II, s.l., 1999, p. 32.
Van Vlaenderen Patricia, in: Databank bouwkundig erfgoed, onder De Haan, Molendreef
Herman Holemans, "West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten V-Z", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2005.
Vandepitte Germain, De Molenaarsfamilie Vandepitte en verwanten. De familie Moret, Rond de Poldertorens, XXII, 1980, 1, p. 21-34.
Tavernier Geert, "Bewerking Wezenregisters Brugse Vrije, Noordkwartier, 1762 – 1796", Brugge, 2010.

Mailberichten
John Verpaalen, Roosendaal, 09.12.2014.
Chantal Metzler, 07.04.2017.
Roland Verté, 04.03.2018.
Anne Mie Jansseune, De Haan, 31.05.2018.