Aelvoetsmolen

De Aelvoetsmolen was een houten korenwindmolen, gelegen op een heuvel aan de westzijde van de Schorissestraat, op 400 meter ten noordwesten van de kerk van Schorisse, tegen de grens met Maarke-Kerkem.

De hooggelegen molen werd meerdere keren "verdonderd" of door blikseminslag getroffen.

Volgens een bewaarde foto was de staakmolen voorzien van een kapelledak, twee opvallende kombuizen (aan de linkerzijweeg en de voorweeg) en houten pestelroeden. Op de vier bakstenen teerlingen zien we dikke arduinen platen. De molen maalt met vier volle zeilen. Beneden staan vijf personen en op de molentrap zitten er drie, ongetwijfeld leden van de familie Aelvoet, mogelijk met hun knechten en meiden. De langgerokte vrouwen hebben gereedschap in hun hand en waren aan het werk op het land. Een foto-opname was toen nog een bijzondere gebeurtenis, vandaar dat iedereen even de arbeid staakte en zich voor de grote fotocamera opstelde.

Van de grote molenaarshoeve, gelegen iets meer noordwaarts de Schorissestraat (thans nummer 35), bleven nog gebouwen bewaard, maar de woning zelf is vervangen door een villa. Al sinds de Franse revolutie werd hij door de familie Aelvoet uitgebaat.

Oprichter van de molen was Charles Aelvoet, een landbouwerszoon die geboren was te Etikhove in 1787. Hij kocht in 1823 de "Molen te Vele" in de Vossenbroekstraat te Nederbrakel en liet deze staakmolen uit 1763 overplaatsen naar Schorisse. Soms wordt melding gemaakt van een verplaatsing van een molen uit Geraardsbergen. Het is mogelijk dat er onderdelen van twee molens gebruikt werden om een nieuwe op te richten.

De molen werd aangeduid in de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) (met een rond teken van het perceel) en de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860) (met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen).

De molen werd bij de instelling van het Belgisch kadaster in 1834 ingedeeld in klasse 1, met een grondoppervlakte van 1,20 are en een kadastraal inkomen van 228 frank. Bij de molen hoorde ook een huis, een tuin, een partij hooiland en twee partijen akkerland, met een gezamenlijke oppervlakte van 1 ha 15 ha 80 ca en een totaal kadastraal inkomen van 279 frank.

Charles Aelvoet was gehuwd met Francisca De Vos, geboren in een landbouwersfamilie te Sint-Maria-Horebeke in 1791. Ze kregen negen kinderen: vijf jongens en vier meisjes. De goederen werden verdeeld op 27 februari 1849, twaalf jaar na het overlijden van de vader (Schorisse, 1837) en twintig jaar voor het overlijden van de moeder (Schorissse, 1869). In de verdelingsakte, opgesteld door notaris F.N. Platteau, lezen we onder artikel 6: "eene hofstede en stokkoornwindmolen groot in medegaende erve negen entwintig aren twee envijftig centiaren, gestaen en gelegen te Schorisse op de paepekley …palende noord oost den steenweg…” Deze goederen kwamen toe aan de kinderen Leon, Dorothé en Pieter Aelvoet.

Deze Pieter Aelvoet werd in 1862 de enige eigenaar. Hij was geboren te Schorisse in 1823 en overleed er in 1888. Hij huwde in 1865 met landbouwster Rosalie Ysebaert, geboren te Maarke-Kerkem in 1823. Pieter Aelvoet stuurde in 1856, samen met de andere molenaars van Schorisse, een petitiebiref naar de Belgische regering, toen die het gebruik van Romeinse balansen, "heinsels" of unsters, door de wet op de maten en gewichten verbood (met 10 frank boete, proceskosten ten laste en de verbeurdverklaring en verbrijzeling van de balans). Ze meldden in de brief dat ze verder hun Romeinse balansen zouden gebruiken, omdat deze "zoo regelmaetig zijn als eene gewoone weegschael..".

Uit het bevolkingregister van Schorisse van 1867 weten we dat de moeder van Pieter, Francisca De Vos, bij hen inwoonde. Andere inwonenden waren de muldersknechten Leo Aelvoet (een neef) & Louis Kesteleyn, landbouwwerkster Sidonie Aelvoet (een nicht) en de minderjarige Hortense Ysebaert, een natuurlijk kind van Melanie Ysebaert.

Pieter Aelvoet had twee broers die op andere staakmolens actief waren: Francis op de Botermolen van Nokere en later op de Stuivenbergmolen van Wortegem-Petegem en Frederik op de Rovorstmolen te Zegelsem,

Na het overlijden van Pieter Aelvoet in 1888 kwam de molen toe aan zijn vrouw Rosalie Ysebaert (die te Schorisse overleed in 1913) en de enige zoon Remi Aelvoet. Remi was geboren te Schorisse in 1868 en huwde in 1890 met landbouwster Emma Anselin, geboren te Sint-Maria-Horebeke in 1868. Het koppel kreeg tien kinderen: zes jongens (waarvan één stierf toen hij amper anderhalf jaar oud was) en vier meisjes. Alhoewel de kinderen in hun jeugdjaren ongetwijfeld meehielpen met hun vader op de boerderij en de molen, volgde geen enkele hem als molenaar op.

De Aelvoets molen overleefde de eerste wereldoorlog, maar werd in 1926 gesloopt.

Achter de plek waar de staakmolen stond, werd in de jaren 1970 een landhuis gebouwd. Deze is nu ingericht als bed&breakfast 't Kopke. De vier bakstenen teerlingen met dikke arduinen dekplaten bleven bestaan tot 15 september 2010. Dan werden ze spijtig genoeg met een kraan opgeruimd. Met de arduinen platen en de bakstenen werd op dezelfde plek het zogenaamde "molenterras" aangelegd...

Opeenvolgende eigenaars:
- 1823, opbouw: Aelvoet Carolus, gehuwd met Devos Francisca, landbouwer te Schorisse
- 27.02.1849: deling: a) Aelvoet Leon, landbouwer te Schorisse, b) Aelvoet Dorothé, landbouwster te Schorisse en c) Aelvoet Pierre (notaris Platteau), artikel 6: “eene hofstede en stokkoornwindmolen groot in medegaende erve negen entwintig aren twee envijftig centiaren, gestaen en gelegen te Schorisse op de paepekley …palende noord oost den steenweg…” Er werd twee keer vermeld dat de molen op de “paepekley” stond.
- 02.10.1862, verkoop: Aelvoet-Ysebaert Pieter, molenaar te Schorisse (notaris Saby)
- 11.11.1888, erfenis: de weduwe Rosalie Ysebaert (voor 1/2 vruchtgebruik) en kind Remi (voor 1/2 volle eigendom en 1/2 naakte eigendom), molenarin te Schorisse (overlijden van Pieter Aelvoet)
- 22.12.1913, erfenis: Aelvoet-Antelijn Remi, landbouwer te Schorisse (overlijden van de weduwe Rosalie Ysebaert van Pieter Aelvoet).

Omer Wattez vereeuwigde de molen in zijn novelle: "Het gezin van den mulder", een novelle uit 1902 (integrale weergave in bijlage).

Zie ook onder: Nederbrakel, Molen te Vele

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven en landkaarten

Rijksarchief Beveren-Waas, Notariaat Frederik Napoleon Platteau, Schorisse, d.d. 27.02.1849. Verdelingsakte kinderen Charles Aelvoet - Francisca Devos.
Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) (niet aangeduid)
Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860)

Werken

Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas, in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963), p. 81.
Holemans Herman, Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten S-T, Opwijk, 2007, p. 14-15.
De Stercke Bruno, Notities over "De molen te Vele" te Nederbrakel, Triverius, XL, 2010, 4, p. 8-12.
De Stercke Bruno, Omtrent "De molen te Vele" en zijn molenaar Francies Vandevelde te Nederbrakel, in: Triverius, XLI, 2011, nr. 2.
De Temmerman, Ludwig. Aanvullingen in verband met ”de molen te Vele” te Nederbrakel. Triverius 40, 2010, 4, 13-17.
Ringoot Frans, De Molens van Schorisse, in: Ons Molenheem, driemaandelijks tijdschrift van de Studiekring voor Wind- en Watermolens, jg. 33, 2008, nr. 3, juli - september, p. 61-62.
Vandeputte Julien Th., De molens van het arrondissement Oudenaarde uit hun geschiedenis, Oudenaarde, 1974, p. 18-19.
Wattez Omer, "Het Gezin van den Mulder", Maldegem, Victor De Lille, 1902, 97 p. (Duimpjesuitgave, 33) (novelle, geïnspireerd op de molen Aelvoet).

Websites

Carlos Aelvoet, "De familie Aelvoet uit de Vlaamse Ardennen", geneanet.org. (De auteur werd geboren te Oudenaarde in 1945; woont in de Pareelstraat 11 te Wortegem-Petegem, e-mail: carlos.aelvoet @ telenet.be).
users. skynet. be/fb412005/StamboomAelvoet.htm
www. tkopke. be