Kaster (Anzegem), Vlaanderen, West-Vlaanderen
- Naam
- Kleymolen, Kleimolen, Molen Algoet, Molen Eeckhout
- Ligging
- Kleimolenstraat 2
8572 Kaster (Anzegem)
hoek met Oudepontstraat
500 m NW v.d. kerk
kadasterperceel A93
Vlaanderen - West-Vlaanderen
- Gebouwd
- voor 1513
- Verdwenen
- 1931, sloop
- Type
- Staakmolen
- Functie
- Korenmolen
- Bescherming
- niet
- Database nummer
- 3570
Karakteristiek
Beschrijving / geschiedenis
De Kleymolen was een houten korenwindmolen aan de noordzijde van de Kleimolenstraat (nr. 2), op de hoek met de Oudepontstraat.
De staakmolen werd voor 1513 gebouwd.
We vindenhem aangeduid op:
- Kaart van de kasselrij Oudenaarde (1669, Stadsarchief Oudenaarde) als een staakmolen
- Villaretkaart (1745-1748) als een staakmolen met de benaming "Caittele Meule"
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen met de benaming "Clyt Molen"
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1845) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen
- Topografische atlas van Ph. Vandermaelen met de benaming "Kleymolen"
- Kadastrale atlas van P.C. Popp (ca. 1855)
Op 6 juni 1791 werd openbaar verkocht: een korenwindmolen, genaamd “de Elque” (sic), met een hofstede, landen, bos en meers, gereguleerd in verscheidene kopen. Inlichtingen bij notaris en procureur Martens te Gent op de Predikherenlei, alsook op het kantoor van sieur Teerlynck, griffier in Kaster. ("Gazette van Gend", 12 en 19 mei en 2 juni 1791; in deze laatste editie werd de molen vernoemd als "de Kleque")
In de "Gazette van Gend" van 4, 15 en 29 augustus 1791 vinden we andermaal een verkoopsadvertentie. Deze openbare verkoping ging door op 9 en 23 augustus en op 6 september 1791 in de herberg “den Hert” in Petegem bij Deinze: een schone hofstede, genaamd het “Goed ter Haegen”, dit met nog een klein hofstedeken en een molen, genaamd “de Kleye”, samen groot omtrent 18 ½ bunderen, gestaan en gelegen in de parochie Kaster (kasselrij Oudenaarde), samen in pacht gebruikt door sieur Francies Leambre. Inlichtingen ter voormelde herberg in Petegem, alsook bij notaris en procureur Martens in Gent op de Predikherenlei.
Let op de verschillende benamingen ("Elque", "Kleque" en "Kleye") in deze advertenties. Nochtans ging het telkens om dezelfde molen.
Eigenaars na 1830:
- voor 1829, eigenaar: a) de Prud'homme d'Hailly Constantin François-Joseph, te Poeke en b) de Prud'homme d'Hailly Louis Ernest Charles Antoine, te Poeke
- 06.08.1841, deling: de Prud'homme d'Hailly Robertina Valeria Louise Craestina, echtgenote de Formanoir de la Cazerie Victor Ghislenus, eigenaar te Templeuve (notaris Coppyn)
- 03.07.1845, erfenis: de minderjarige kinderen: a) de Formanoir de la Cazerie Arthur en b) de Formanoir de la Cazerie Hubert (overlijden van Victor de Formanoir de la Cazerie)
- 13.04.1868, verkoop: a) Deschietere Raymond Arthur, eigenaar te Kerkhove en b) Desloovere Auguste, koopman te Gent (notaris Deschietere)
- 10.11.1868, deling: Deschietere Raymond Arthur, eigenaar te Kerkhove (notaris Deschietere)
- later, eigenaar: Van Lancker-Van Malzake Félicité, de weduwe en de kinderen
- 30.06.1881, verkoop: Algoet-Van Eeckhout Leonard, landbouwer te Kaster (notaris Vansaceghem)
- later, erfenis: de weduwe, kinderen en kleinkinderen (overlijden van Leonard Algoet)
- 26.03.1908, verkoop: ALgoet-Demeyere Victor, handelaar te Anzegem (notaris Dekeirsschieter)
- 23.01.1914, verkoop: Eeckhout-Merlier OctaafFrans, molenaar te Waarmaarde (notaris Demeulemeester)
Torie Mulders wist te vertellen hoe de Kleye in 1911 op het nippertje ontsnapte aan het omvallen tijdens het draaien bij een hevige windstoot. Hij zag het, samen met zijn vader, gebeuren vanop zijn molen, de Bergmolen te Tiegem. "'k Zal mijn leven lang niet vergeten hoe op een Tieghem Kermisdinsdag achternoene, zoowat dertig jaar geleden, wij uit het Noorden aan 't draaien waren en de wind ons dwong van regelmatig van punten op ' halven en eindelijk vier op de koorde te trekken.
De Kleye liep nog op vier punten maar 't was al dat ze houden kon en vader liet mij opmerken dat de mulders daar zeker wel niet te goed bij zinne waren, ofwel niets van wind of weder afwisten.
In dien woesten wind stak 't Noorden op, en met nog verdubelde kracht kwam den storm op ons af; ik had in tijds de buitenroede bloot en we liepen met d'ander roe op de koorde den stek af, met de vange op 't wiel, als de wind op 't kot viel.
En de Kleye liep voort op haar vier punten.
We zagen den storm over den Basseghem bosch gaan; de boomen plooiden een wijle en dan viel dat hemelsch geweld op de molen. Dat was geen draaien, dat was schijveren dat ze deed, en wij vreesden alle oogenblikken ze te zien van den dam tuimelen. We zagen hoe twee dingen, 't waren menschen, den trap en den dam afrobbelden; en de molen draaien was draaien maar ze hield stand. Als de vlaag uitgewoed was, hernam ze haren matigen gang.
In dien zelfden stek draaide de molen te Anseghem bloot door de vange, en Frans Vercleyen, de mulder, meende zooals wij, alle oogenblikken de molen te Kaster van den dam te zien waaien.
Veertien dagen nadien viel eenen pestel-rad gebroken in 't assegat, al draaien op den dam.
De oorzaak lag misschien wel aan dat overtollig zeere draaien van dien Dinsdag achternoene."
Reeds in 1925 werden in het vakblad De Belgische Molenaar de draaiende onderdelen te koop aangeboden. Het wiekenkruis verdween, maar de molenkast stond nog recht. Meer nog, door middel van een armgasmotor in het torenkot, werd de voormolen in de molenkast aangedreven, voor het malen van hennenmeel! De vervallen molenkast werd in 1931 afgebroken.
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
Literatuur
Archieven en landkaarten
- Kaart van de kasselrij Oudenaarde (1669, Stadsarchief Oudenaarde)
- Villaretkaart (1745-1748)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1845)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)
Gedrukte bronnen
- "Gazette van Gend", 12 en 19 mei en 2 juni 1791.
- "Gazette van Gend", 4, 15 en 29 aug. 1791.
Werken
R. Ooghe e.a., Kaster, Kortrijk, 1981 (Archeologische en historische monografieën van Zuid-West-Vlaanderen, 3).
Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (82-83, 106-107). Bevat een prijsschatting van de staande en roerende werken van de Kleimolen van 6 mei 1775 door Joannes Ragee, meester-molenmaker uit Leupegem.
P. Mattelaer, Molens van groot-Anzegem, in: 33ste Jaarboek van de Geschied- en Heemkundige Kring "De Gaverstreke", Waregem, 2005, p. 147-198, ill.
P. Despriet, Inleiding tot de geschiedenis van Kaster, in De Leiegouw, deel 20, 1978, p. 359-367.
Uit in eigen Streek: Een Dorp in de West, Kaster, vergeten dorp in een Westvlaamse uithoek, in Curiosa, 40, 2002, pagina 20-24.
A. De Gunsch & S. De Leeuw m.m.v. T. Callens, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Anzegem, Deelgemeenten Anzegem, Gijzelbrechtegem, Ingooigem, Kaster, Tiegem en Vichte, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL27, 2006.
P. Mattelaer, "Molens van Kaster", in: "Kaster: Archeologische en Historische Monografiën van Zuid-West Vlaanderen", Kortrijk, 1981, p. 64-72.