De Rat

Molen De Rat was een eerste een houten en later een stenen oliewindmolen aan de noordwestzijde van Grootzand (nr. 113), in het gelijknamig gehucht, op 1,1 km ten zuiden van de kerk van Grembergen.

Hij werd voor 1649 gebouwd als een houten oliewindmolen en werd in 1846 in steen herbouwd.

De molen was al in 1649 bekend als de "meulen ghenaempt tsmautrat" en later als het "smautrat" (1668-1695), "den smautrad op tsandt" (1725) en de "smautratte".

We zien hem aangeduid op de:
- Villaretkaart (1745-1748) met het bruin symbool van een staakmolen
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met het grondoppervlak van een staakmolen op teerlingen
- Topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

De oliemolen werd in 1834 ingedeeld in klasse 1, met een kadastraal inkomen van 190 frank.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Van Obberg Pieter Jan, olieslager te Dendermonde
- 12.12.1845, verkoop: de Waepenaert de Kerrebrouck Joseph Ferdinand Marie, ridder, te Grembergen
- 30.10.1867, deling: de Waepenaert de Kerrebrouck-Blancquaert Eugène Marie (zoon van Joseph Ferdinand), koopman te Grembergen (notaris Meeus - windmolen)
- 14.07.1880, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Eugène Joseph de Waepenaert de Kerrebrouck)
- 24.06.1892, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe)
- 28.12.1895, deling: de Waepenaert de Kerrebrouck Henri Joseph Eugène Marie, olieslager te Grembergen (notaris Loos)
- 08.12.1902, verkoop: Christiaens-De Wilde Donaat, handelaar te Grembergen (notaris Goossens - moulin à huile)
- 12.04.1917, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Donaat Christiaens)
- 17.04.1933, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe De Wilde van Donaat Christiaens)
- 17.04.1933, begin vruchtgebruik: a) Christiaens Maria Robertina Amandina (voor 13/16 vruchtgebruik + 3/16 naakte eigendom) en b) Christiaens-De Ridder Robert Sylvestre, de weduwe (voor 3/16 vruchtgebruik), zonder beroep te Meerhout (overlijden van de weduwe - bouwvallige windmolen)

In 1867 werd een eerste stoommachine geplaatst, maar er werd o ok nog met de wind gemalen. Bij de plaatsing van een tweede stoommachine in 1887 werd de molen omschreven als een oliestoommolen, waarbij we kunnen veronderstellen dat er dan niet meer met de wind werd gewerkt. In 1903 gebeurde de verbouwing tot magazijn. De bovenzijde van de romp werd beschilderd met reclameboodschappen. De overgebleven romp werd in 1938 gesloopt.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

- M. Bovyn, "Oliemolen "de Snek" te Grembergen", Gedenkschriften van de Oudheidkundige Kring van het Land van Dendermonde, 3° reeks, 1965, deel XIV, n° 3, p. 191-192.
- Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde, in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962).
- Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 2000, p. 38-39.
- Aimé Stroobants, Gemalen en geplet - Molens en maalderijen te Dendermonde in de 19de en 20ste eeuw, Dendermonde, Stedelijke Musea - Stadsarchief, 2005, p. 106-108.
- Lieven Denewet, "Economische doorlichting van de Vlaamse oliemolens in 1764", Ons Heem, jg. 49, nr. 3-4 (themanummer olieslagmolens), 1995, p. 163.
- Lieven Denewet, "Vlaamse olieslagers in 1832", in: Ons Heem, jg. 49, nr. 3-4 (themanummer olieslagmolens), 1995, p. 175.