Sint-Jansmolen

De "Sint-Jansmolen" of "Lampernessemeulne" was een houten staakmolen, op de hoek van de Lampernissestraat en de Oude Zeedijk, met een typische inplanting op het kruispunt van een dijk of vaart met een straat.

Deze molen werd voor het eerst vermeld in 1460 als de "Lampernessemeulne".

Hij behoorde toe aan de dis van Lampernisse. De ene helft werd verkocht op 13 mei 1729 en de andere helft op 1 juni 1740.

Hij is aangeduid op de Ferrariskaart (ca. 1775), met het bruin symbool van een staakmolen.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Govaert-Voordecker Franciscus, molenaar te Lampernisse
- 10.09.1847, erfenis: de weduwe en de kinderen (de kinderen: Govaert Louis, zonder beroep te Lampernisse, b) Gavaert Rosalie, zonder beroep te Lampernisse, c) Govaert Amelie, zonder beroep te Lampernisse, d) Govaert Désiré, zonder beroep te Lampernisse, e) Govaert Marie, zonder beroep te Lampernisse en f) Govaert Seraphin, zonder beroep te Lampernisse (overlijden van Franciscus Govaert)
- 23.10.1858, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe Voordecker van Franciscus Govaert)
- 28.10.1901, verkoop a) Govaert Emiel Modeste, (°Avekapelle 07.06.1857, +Lampernisse 11.07.1939, gehuwd met Slove Leonie, °Schore 08.08.1870, +Lampernisse 14.05.1917) (voor 25/27 volle eigendom + 2/27 naakte eigendom), molenaar te Lampernisse en b) Vermeersch Jan (voor 2/27 vruchtgebruik), rentenier te Mannekensvere (notaris Vandenberghe)
- 14.03.1909, einde vruchtgebruik: Govaert-Slove Emiel, molenaar te Lampernisse (overlijden van Jan Vermeersch)

In de nacht van 7 en 8 juli 1842 stalen twee koppels uit Merkem ongeveer 9 hectoliter meel, met "uytwendige braek", bij molenaar Francis Govaert te Lampernisse. Ze moesten daarvoor op 24 en 25 november 1842 voor het hof van assisen te Brugge verschijnen en werden veroordeeld:
1. Petrus Joannes Cocquyt, 49 jaar: 6 jaar dwangarbeid en tentoonstelling
2. zijn vrou Barbara de Cock, 46 jaar, werkvrouw: 5 jaar opsluiting
3. Petrus Cauwelier, 36 jaar: "in staet van hervalling": levenslange dwangarbeid, tentoonstelling en brandmerking met de letters T.P.
4. zijn vrouw Barabara de Cock: 5 jaar opsluiting.
De genoemde Pieter Cocquyt, zijn vrouw, Alexandrine Couvreur en Barbara de Cock werden daarenboven veroordeeld om na afloop van hun straf, 10 jaar ter beschikking van de "hooge politie" te blijven.
De medebeschuldigden Rosalia de Cock, Sophia de Cock en Petrus de Cock werden vrijgesproken.

De bliksem viel op de molen op 16 juli 1858 en veroorzaakte voor ongeveer 500 frank schade. De molen was toen in het bezit van de weduwe Voordecker van Francis Govaert.

De staakmolen werd in 1915 omvergetrokken door Belgische genietroepen.

In 1916 werd op vraag van dokter Derache een drietal voorposten opgericht op twee tot vijf km van het front, dit met het oog op een snellere medische verzorging. Eén ervan is de voorpost Sint-Jansmolen. De voorposten bleven ongeveer een jaar operationeel: met de geplande offensieven in het vooruitzicht werden ze in de zomer van 1917 afgeschaft. De kern van deze medische post bestond uit vier vrachtwagens onderling verbonden door een grote tent. In een vijfde wagen werd er geopereerd.

Op de molensite bevindt zich de zogenaamde naamsteen "Chirurgische Post Sint-Jansmolen". Oorspronkelijk was het tussen 1984 en 1988 op initiatief van de provincie West-Vlaanderen verkeerdelijk in Oostkerke geplaatst, werd hij in 2001 verplaatst naar de site van de Sint-Jansmolen te Lampernisse. Vrijstaand gedenkteken n.o.v. J. Vansteenkiste (Brugge) samengesteld uit sokkel in spanbeton en ruitvormige gedenksteen in witte natuursteen met het opschrift: "CHIRURGISCHE POST SINT-JANSMOLEN 1916-1917".

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven
Rijksarchief Brugge, Inv 39/20. Kerkfabriek Lampernisse.
15. Verkoop van de helft van een korenwindmolen, 1729, 13 mei, 1 stuk
16. Verkoop van de helft van de "Lampernisseplaetse" molen, 1740, 1 juni.

Uitgegeven bronnen
Gazette van Brugge en der provincie West-Vlaenderen, 02.12.1842 (vonnis tegen de diefstal van meel)
Gazette van Brugge en der provincie West-Vlaanderen, 21.07.1858 (blikseminslag)
Gazette van Yperen en Poperinghe, 24.07.1858, p. 3 (blikseminslag)

Werken
Vindevogel Philippe & Govaert André, De molen van Lampernisse, de Sint Jansmolen of Govaertsmolen, in: Rond den Beverinck, XI, 2011, 1, p. 10-17.
Becuwe Marc, Omtrent de Sint-Jansmolen, de Lettenburgmolen en een chirurgische voorpost tijdens WOI te Lampernisse, in Rond den Beverinck, jg. 2, n° 1, 2002, p. 3-8.
Herman Holemans, Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 4. Gemeenten K-L, Kinrooi, 1997.
Lorthiois Jacques, "Flandre Occidentale. Meuniers et moulins de West-Flandre", L'Intermédiaire des Généalogistes, n° 170, XXIX, 1974, 2, p. 116-126 (121).
Inventarisatie van relicten uit WO I in de Westhoek (Provincie West-Vlaanderen, "Oorlog en Vrede in de Westhoek", en Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en Landschappen).
Jacobs Mariette, Naamstenen 1914-1918, Brugge, 1988, p. 63-68.
Missiaen H. & Vanneste P. met medewerking van Gherardts F. & Scheir O., Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Diksmuide, Deel I: Deelgemeenten Diksmuide, Beerst, Esen, Kaaskerke, Keiem en Lampernisse, Deel II: Deelgemeenten Leke, Nieuwkapelle, Oostkerke, Oudekapelle, Pervijze, Sint-Jacobskapelle, Stuivekenskerke, Vladslo en Woumen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL18, 2005. (onuitgegeven werkdocumenten).