De Molen 't Heurne was een korenwindmolen op de westzijde van de Maalderijstraat (nr. 32) op de Molenkouter, op 600 ten noorden van de kerk van Heurne.

Hij werd voor 1467 opgericht als een staakmolen. Hij komt voor in een leenboek van de baronye Eine-Heurne uit 1471.

Volgens de penningkohieren van 1571 en 1573 stonden er te Heurne twee korenmolens: een was eigendom van Pieter Steuperaert en door Jan van der Straeten fs. Engels in huur genomen voor 162 ponden parisis; de andere molen was eigendom van Coelaert Ceulebrouck (dezelfde van Eine?), in huur genomen door Jacob de Suttere en Pieter Derweduwen, vervolgens door Roelant de Broc voor 166 ponden parisis. Het molenhuis was in huur genomen door Jan de Muldere.

We zien hem als staakmolen aangeduid op:
- een figuratieve kaart uit 1641 in het archief van het O.L. Vrouwhospitaal te Oudenaarde
- de kaart van de kasselrij Oudenaarde uit 1669 (Stadsarchief Oudenaarde) als een staakmolen
- de Villaretkaart (1745-1748) als een staakmolen met de benaming "Moulin d'Heurne"
- de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen onder de benaming "d'heurne Molen".
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met het rond grondoppervlak van een stenen windmolen
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (da. 1850) als "M(oulin) d'Heurne"

Rond 1780 werd hij herbouwd als een achtkante stenen graanwindmolen door Jacobus Frans Wandele op het perceel 502 van het Armbestuur.

In 1847 werd hij, na aanzienljike beschadiging, verbouwd tot graan- en oliemolen.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: (van de grond) Heurne, het Bureel van Wezldadigheid, te Heurne en (van het gebouw) Van den Abeele-Van Ceulebroeck Clement
- 11.11. 1862, verkoop: (van het gebouw) Van Ceulebroeck Charles François, landbouwer te Heurne, b) Van Ceulebroeck Marie Thérèse, c) Van Ceulebroeck Marie Silvie, d) Van Ceulebroeck Hortense en e) Van Ceulebroeck Auguste Antonius (notaris Amelot - stenen korenwindmolen en oliestampkot)
- 10.06.1871, verkoop (van het gebouw): Van Ceulebroeck Francis, landbouwer te Heurne (notaris Amelot - "sur le fonds qui se loue publicquement tous les 9 ans")
- 27.08.1877, verkoop: (van het gebouw) De Vos Celine, zonder beroep te Zingem (notaris De Pratere)
- 10.01.1893, verkoop: (van het gebouw) Van den Meerschaut Clemence, zonder beroep te Asper, later te Sint-Amandsberg (notaris Van Assche - graanwindmolen "sur le fonds que se loue publiquement les 6 ans")
- 07.12.1903, verkoop: a) Vandercleyen Clement, molenaar te Volkegem en b) Vandevijver Marie, dienstmeid te Brussel (notaris Verstraeten - graanwindmolen)

Er speelde zich op 8 maart 1857 een drama af. De molenaar was gestorven en zijn vrouw kon haar verdriet niet meester. Ze doodde met een strijkijzer haar zoontje en wou dan in de Schelde springen. Ze werd tegengehouden door enkele mensen en afgevoerd naar ‘het krankzinnigen gesticht’ in Gent.

De Scheldegem bericht hierover als volgt: "Verleden woensdag heeft zekere Beatris Maes, weduwe Peter Ketele te Heurne, haer kind oud 2 jaren, en 8 maenden, om het leven gebragt. Van het oogenblik gebruik makende, dat twee harer kinderen niet tehuis waren, heeft deze ongelukkige moeder een strijkijzer genomen, met hetwelk zij haer jongste zoontje getroffen heeft. Na verscheidene slagen die door den schedel drongen, en eene onmiddelijke dood moeten hebben veroorzaekt. Het hoofdje van het slachtoffer was letterlijk vermorzeld. De weduwe Ketele heeft zich, bij 't volvoeren dier gruwelijke wandaed heel de hand verbrand. Zij verliet het huis en liep naar de Schelde, met het voornemen er zich in te werpen.
Aengehouden zijnde door personen, die den staet van opgewondenheid kenden in welken zij zich bevond, openbaerde zij zelve de door haer gepleegde misdaed. Oogenblikkelijk werd zij door de zorgen der gemeenteoverheden in de handen der gendarmen overgeleverd en naar Gent gevoerd. De weduwe Ketele die tot eene uitmuntende familie onze omstreken behoort, gaf sedert het overleden haers echtgenoot, nu eenige maenden voorgevallen, duidelijk blijken van zinneloosheid; dien tengevolge is zij in het krankzinnigen gesticht te Gent opgesloten".

Als gevolg van deze feiten kwam er door uitscheiding van bedrijf een openbare verkoping van de inboedel en een "ketsekar" door notaris De Pratere van Asper op donderdag 3 mei 1877. De molen werd verkocht aan Celine De Vos.

De molen komt voor in een versje over de streekmolens:
Meuleken Heurne maakt fatsoen
Meuleken Zingem (d.i. molen Ter Speelt) heeft wat te doen
Meuleke Voorde (d.i. wijk van Zingem) spant de koorde
Meuleke 't Dal maalt het al
Rijp of groene, 't heeft al te doene!

De Molen Theurne werd op 22 mei 1940 gedynamiteerd. Na de oorlog bouwde men op dezelfde plaats een mechanische maalderij die door verdeling toekwam aan Gaston Vander Cleyen-De Temmerman.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven en landkaarten

- Stadsarchief Gent, Penningkohieren Heurne, 1571, 132, 17v°, 1573
- Leenboek van de baronie Eine-Heurne uit 1471
- Archief O.L. Vrouwhospitaal Oudenaarde, figuratieve kaart van 1641.
- Stadsarchief Oudenaarde, Kaart van de Kasselrij Oudenaarde  (1669)
- Villaretkaart (1745-1749)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Gedrukte bronnen

- De Scheldegalm (krant), maart 1857 (moord op jongste zoon)

Werken

- Julien Th. Vandeputte, "De molens van het arrondissement Oudenaarde. Uit hun geschiedenis", Oudenaarde, 1974, p. 227-228.
- Julien Vandeputte, "De molen 't Heurne", Westerring (Heemkring Westerring), jg. 1995, 5, p. 4-5.
- "Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oostvlaanderen, (Kultureel Jaarboek voor de Provincie Oostvlaanderen, 1962, Tweede Band, Gent, 1963, p. 11-12).
- Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 2000.
- Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (56).