Viermolen

De Vier- of Tweemolen staat op het einde van de Krekelput, alsook van de Broodstraat, noordkant, aan de westzijde van het Jezuïetenplein, in het midden van de thans overwelfde Schelde-arm, de zogenaamde Burgschelde

De watermolen was van bij het ontstaan van de stad in handen van de baron van Pamele en bestond al in 1202. Hij staat afgebeeld  in de "Vieil Rentier d'Audenarde" van circa 1275 en was eigendom van de baron van Pamele. Oorspronkelijk werd de molen "portionniersmolen" genoemd, naar de portionniers, de geestelijke overheid, die renten bezaten op de maalrechten van de vrije watermolens. "De benamingen "Viermolen" en "Tweemolen" ontstonden naar het aantal molenraderen: op een bepaald tijdstip waren er niet minder dan vier (onderslag)raderen, later slechts twee. Deze waren aan weerszijden van het molengebouw gelegen.

Het molenhuis werd nieuw gebouwd in het laatste kwart van de 18de eeuw.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Vennoten van de Kat, te Oudenaarde
- 01.12.1853, verkoop: Commissie van de Openbare Onderstand, te Oudenaarde (notaris Grau - moulin à eau 'Tweemolen', aanpalend groot woonhuis en stallen)
- 01.09.1860, verkoop: Boulez-Rysman Jacques, handelaar te Oudenaarde (notaris Liefmans)
- 12.01.1895, erfenis: de kinderen (overlijden van Jacques Boulez)
- 09.02.1898, deling: a) Boulez Ghislain, industrieel te Oudenaarde, b) Boulez Ferdinand, industrieel te Oudenaarde, c) Boulez Oscar, industrieel te Oudenaarde en d) Boulez Paul, brouwer te Oudenaarde (notaris Verbrugghen - eenen eigendom bestaande uit ... watermolen, stoommolen voor olie en bloem,...)
- 11.04.1912, deling: a) Boulez Ghislain, eigenaar te Oudenaarde en b) Boulez Ferdinand, eigenaar te Oudenaarde (notaris Verbrugghen)

Herbouwd ("reconstruction totale") in 1866. In 1898 werd er zowel met stoom als met water graan gemalen en olie geslagen.
In 1912 richtten de moleneigenaars, de gebroeders Boulez, in het belendende gebouw de cinema "Eden" in naar het ontwerp van architect A. Massez.

De watermolen werd sterk beschadigd na beschieting en opblazen van de Krekelputbrug in 1918. In 1927 gebeurde een renovatie en inrichting als woonhuis in opdracht van F. Boulez, naar het ontwerp van architect A. Desmet.

Pas na de tweede wereldoorlog werden de molenraderen verwijderd. In 1957 werden, bij het opvullen van de Burgschelde, de sluisbalkenstelsels en boogbruggen gesloopt.

Het gebouw wordt als winkelruimte gebruikt: er was rond 1950 een fotograaf in gevestigd (opschrift: "Photo Elite") en tegenwoordig biedt het onderdak aan een koffie- en theespeciaalzaak. Het huis is opgenomen in de vastgestelde inventaris van hetbouwkundig erfgoed.

Lieven DENEWET, Herman HOLEMANS & Julien VANDEPUTTE

--------------------------

Bouwkundige beschrijving (Chris Bogaert, Kathleen Lanclus, Anja Tack & Mieke Verbeeck, Agentschap Onroerend Erfgoed, 1996).

Duidelijk herkenbaar middengedeelte met puntgevel voorzien van getrapt spaarveld uit 1866. Aangepaste muuropeningen en toevoeging van zijaanbouwsels opgetrokken in 1927. Achterpuntgevel met drie benedenvensters en drie hoge rechthoekige bovenvensters, toegevoegd bij verbouwingen van 1927. Voorheen met sluisschutsels aan weerszijden van het gebouw.

Oorspronkelijk waren er vier molenraderen, later vielen twee wielen weg en veranderde ook de naam van het watermolencomlex. In de 19de eeuw kreeg hij de naam Portionniersmolen, naar de uitbaters. In 1918 zorgden de beschietingen en het opblazen van de Krekelputbrug ervoor dat ook deze molen letterlijk een puinhoop werd.

Archieven
Stadsarchief Oudenaarde, Modern Archief, nr. OUD. 874.1-3640, 4002.
Stadsarchief Oudenaarde, Modern Archief, nr. OUD. 752.1-133.
Stadsarchief Oudenaarde, Oud Archief, nr. 605/61.

Werken
J. Damman, "Toponymie van Oudenaarde", 1959.
Vandeputte J.L.T., De molens van het arrondissement Oudenaarde, Uit hun geschiedenis, Oudenaarde, 1974, p. 257-261.
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963), p. 62.;
H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 6. Gemeenten 0-R", Opwijk, 2006.
Bogaert C., Lanclus K., Tack A. & Verbeeck M., Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Oudenaarde, Stad Oudenaarde met fusiegemeenten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15N1, Brussel - Turnhout.-, 1996.
Cyril Carton, "Oudenaarde op kaart. Een grondige analyse van de 16de-eeuwse kaart van Oudenaarde van Jacob van Deventer", Masterthesis Universiteit Gent, 2009-2010.

Mailberichten
John Verpaalen, Roosendaal, 03.05.2013.