De Molen Gillis was een houten korenwindmolen aan de zuidzijde van de Molenstraat (nr. 25), tegenover de Garenstraat, op 400 meter ten zuidwesten van de kerk van Ertvelde. Hij kreeg zijn benaming naar de molenaarsfamilie Gillis, eigenaar-molenaar van 1833 tot aan de sloop. De eerste was Lieven Gillis-Willems, in 1880 opgevolgd door Jacob Gillis-Buyle (1880) en in 1911 door August Gillis-Roegiest.

De staakmolen werd in 1741 gebouwd.

We zien de molen afgebeeld op de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen, in de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844), de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) en de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855).

In november 1802 werd door de eigenaars Jooris en Francies Goethals te Ertvelde te pacht of te koop aangeboden: een schone korenwindmolen voorzien van drie koppels stenen, benevens een gerieflijk woonhuis, boomgaard en groentenhof, staande in de gemeente Ertvelde. Het is voordien een vrije maalderij geweest. Inlichtingen bij de eigenaars zelf, of bij notaris van Acker te (Oost-)Winkel. (Gazette van Gend, nrs. 902 en 904 van 8 en 15 november 1802, of 17 en 24 brumaire jaar XI)

In 1813 had de dorpsmolen een dagproductie van 1275 kilogram bloem, hetzij 22 hectoliter graan (1520 kilogram; 1 hectoliter rogge = 69 kg). Gerekend met een normale dagtaak van 8 uur komt men tot een uurproductie van 190 kilogram.

Eigenaars:
- voor 1802-1807, eigenaars: Goethals Joris en Francies, Ertvelde
- 1807: openbare verkoop
- voor 1833, eigenaar: Van Acker Pieter Francis, notaris te Winkel
- later, eigenaar: a) Van Acker Albine en b) Gillis Lieven, molenaar te Wachtebeke
- 18.11.1833, verkoop: Gillis Lieven, molenaar te Ertvelde (notaris Vermeersch)
- later, huwelijk: Gillis-Willems Lieven
- 20.06.1871, erfenis: Gillis-Willems Lieven, de weduwe (overlijden van Lieven Gillis) of Gillis Lieven (overlijden van vrouw Willems)
- 05.10.1880, erfenis: Gillis-Buyle Jacob, molenaar te Ertvelde (overlijden van Lieven of de weduwe)
- 01.11.1911, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Jacob Gillis)
- 02.12.1915, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe Buyle van Jacob Gillis)
- 24.10.1916, deling: Gillis-Roegiest August, molenaar te Ertvelde (notaris Vermeersch)
- 23.01.1948, erfenis: Gillis August, zonder beroep te Ertvelde (overlijden van vrouw Roegiest)

In 1873 werd bij de molen een stoommaalderij gebouwd.

De staakmolen werd in 1949 gesloopt. Op de hoek van de Molen- en de Garenstraat staat thans een kleine, vrij natuurgetrouwe replica. Het molentje is in het bezit van de gemeente Evergem, die instaat voor het onderhoud. De elektriciteitsaandrijving van de wieken werd in 2018 afgesloten, aangezien het al tien jaar niet meer aangewend werd en er vaste aansluitingskosten moesten betaald worden.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Joeri Seymortier, "'Molen van Ertvelde' draait niet meer", Het Laatste Nieuws, 22.08.2018.
Foto Joeri Seymortier De grote replica van de Molen van Gillis zal niet meer draaien, maar blijft wel staan.
Evergem De ‘Molen van Ertvelde’ draait niet meer. De grote replica van de oude molen in de Molenstraat werd door het gemeentebestuur van Evergem stilgelegd. Niet naar de zin van Groen, die vindt dat er een brok nostalgie verdwijnt. De buurt is vooral blij dat de molen zelf bewaard blijft.
Op de hoek van de Molenstraat en de Garenstraat staat een grote replica van de Molen van Gillis, een oude dorpsmolen die daar in 1741 gebouwd werd. De molen zelf werd in 1949 gesloopt, maar als herinnering kwam een replica. Aangedreven door elektriciteit kon de molen zelfs draaien. Maar dat gebeurde de laatste jaren amper nog, waardoor het gemeentebestuur van Evergem nu beslist heeft om de elektriciteit af te koppelen. En dat schiet hier en daar in het verkeerde keelgat.
”Wij zien de molen als Ertvelde als archeologisch erfgoed en betreuren de beslissing van het gemeentebestuur om de werking van de molen zomaar af te bouwen”, zegt Kathleen Pisman van Groen Evergem. “De omwonenden werden op geen enkele manier hierover geïnformeerd, laat staan om hun mening gevraagd. De molen is vroeger altijd de molen van de buurt geweest. De gemeente heeft het onderhoud van de molen destijds overgenomen. De provincie kan ook subsidies toekennen voor dergelijk klein erfgoed. Jammer dat de molen nu nooit meer zal kunnen draaien. De buurt betreurt dit. Participatie is voor ons gemeentebestuur blijkbaar enkel mogelijk, als het hen goed uitkomt.”
Al 10 jaar geen verbruik
Het afsluiten van de elektriciteit van de molen, was een voorstel van de gemeentediensten. Vooral omdat er de voorbije tien jaar geen elektriciteit meer verbruikt werd. Dat betekent dat de molen dus amper gedraaid heeft. “We moeten dit echt in de juiste context zien”, zegt schepen Filip Lehoucq (CD&V). “Al meer dan tien jaar is er op de elektriciteitsaansluiting geen enkel verbruik meer genoteerd. Het molentje heeft dus in al die tijd niet meer gedraaid. Op voorstel van onze diensten en in het kader van rationeel energieverbruik, hebben wij dan ook beslist om alles af te sluiten. Want ook al is er geen verbruik, toch moeten we elk jaar een vaste aansluitingsvergoeding betalen. Natuurlijk gaan we het verdere onderhoud van de molen blijven verderzetten. Ik vind het wel merkwaardig dat net de groene fractie ervoor pleit om wel nog te betalen voor elektriciteit die nooit gebruikt wordt. Als gemeente bewijzen we met het instandhouden en investeren in de molen van Wippelgem, dat we wel degelijk interesse en waardering hebben in dergelijk erfgoed”, aldus schepen Lehoucq.
De buurt blijft er rustig onder. “Draaien of niet: het is vooral belangrijk dat de molen blijft staan. Een mooie verwijzing naar ons verleden”, klinkt het.

Gedrukte bronnen
- Gazette van Gend, 1801.
- Gazette van Gend, nrs. 902 en 904 van 8 en 15 november 1802, of 17 en 24 brumaire jaar XI.
- Gazette van Gend, 1807.

Werken
- A. De Vos, Geschiedenis van Ertvelde, Ertvelde, 1971, p. 747.
- S., "Dagproductie van een graanwindmolen in de 19e eeuw", Molenecho's, X, 1982, 3, p. 113.
- Vanacker D. & Hendryckx M., "Langs Het Kanaal", Gent, 1982.
- Wolfaert G., "Oude Prentbriefkaarten van Evergem", Evergem, 1982.
- Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Tweede aflevering. De arrondissementen Eeklo en Gent, in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962);
- Herman Holemans, Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten D-E, Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 1998.
- "De gebouwen van uw streek. 1880-1980. Beelden van een eeuw. Meetjesland-Leiestreek", Bijlage aan Het Nieuwsblad, 25.11.2010.

Persberichten
- Joeri Seymortier, "'Molen van Ertvelde' draait niet meer", Het Laatste Nieuws, 22.08.2018.