Oostmolen

De Oostmolen, Lebbemolen, molen Vantroyen of Vanthuyne was een houten graanwindmolen op de oostzijde van de huidige Montanusstraat (ongeveer halfweg), op de vroegere Oostvesten, op 200 meter ten oosten van de kerk van Diksmuide.

Hij werd voor 1750 gebouwd. We zien hem aangeduid op de Ferrariskaart van ca. 1775, met het bruin symbool van een staakmolen. We zien hem ook aangeduid, met het symbool van een staakmolen, in de Atlas der Buurtwegen (1844).

Rond 1830 was de molen in het bezit van molenaar Lodewijk Van Troyen-Desoutter, molenaar te Diksmuide. Na zijn overlijden werden de molen met de stal en het hovenierhof in 1836 te koop aangeboden. De instel zou gebeuren op maandag 5 december in de Diksmuidse herberg "Het Bourgondisch Schild" en de overslag op maandag 26 december, telkens om 14 uur. De eerste koop was de "oud welgekalanten koorn-wind molen, genaemd den Oost of Lebbe molen". Hij stond op een molenwal, met een oppervlakte van 8 aren 60 centiaren. Ernaast stond een stal. De molen stond op de vesten, bij de Koemarkt, niet ver van de Grote Markt, aldus een "allervoordeeligsten" standplaats. De instel bedroeg 2500 frank. De tweede koop betrof een "hovenierhof", groot 4 aren 60 centiaren, met de haag er rond, ingesteld op 180 frank.
De kopers konden al met de "geldtelling" in het gebruik treden.
Deze kopen konden ook bij "verzameling" geveild worden: deze stond op 3000 frank.
Er konden instelpenningen gewonnen worden. De verkoopsvoorwaarden en de eigendomstitels berustten bij notaris Robays uit Woumen.

Deze verkoop ging echter niet door en de Oostmolen bleef in handen van de erfgenamen van Lodewijk Van Troyen. Bij deling op 21 juli 1845 (akte notaris Robaeys, Woumen) kwam de molen toe aan zijn schoonzoon, molenaar Constant Vanthuyne-Van Troyen uit Dismuide.

De laatste molenaar, Constant Vanthuyne-Van Troyen, was de vader van mevr. Moens-Vanthuyne, grootmoeder van Louis Van Hille en moeder van Leon Moens, vrederechter te Mesen.

De staakmolen werd in 1867 gesloopt bij de doortrekking van de Montanusstraat, die voorheen slechts een wegeltje was.

Over deze sloop en de verkoop van de afbraakstukken, lezen we in het "Advertentieblad van de Stad en het Arropndissement Veurne" van 29 mei 1867: "KOOPDAG. Op Maandag 3e Juni 1867, om 2 ure na middag te Dixmude, op den molenwal van sieur Constant Vanthuyne, tegen de statie van den yzerenweg, zal den notaris Deseck, te Beerst verblyvende, overgaen tot de openbaere verkooping van eene groote hoeveelheid houtwaren, bouwstoffen, roerende en draijende werken, alles in zeer goeden staet en voortskomende van den afgebroken molen, behoorende den zelven Constant Vanthuyne en lest door hem gebruikt geweest; voorts zal er nog te koop aangeboden worden eene molenaarskarre met yzeren as en andere roerende voorwerpen. De koopdag zal geschieden op tijd van betaling en gewoone voorwaarden."

                Bron: 

Lieven DENEWET

Archieven
Plan van Diksmuide (1613)
Figuratieve stadsplan van Martinus Haecke (1716) (stadhuis Diksmuide)
Kopie van Jan Mergaert, "Caerte Figurative van de stadt van Dixmude" (1752-1753)

Uitgegeven bronnen
Plan van Deventer (ca. 1550)
Ferrariskaart (1775)
Atlas der Buurtwegen (1844)
Topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850)
Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860)
Gazette van Brugge en der provincie West-Vlaenderen, 30.11.1836.
Advertentieblad van de Stad en het Arropndissement Veurne 29 mei 1867.

Werken
Paul Vandorpe, "Molens in het oude Diksmuide - Molens te Diksmuide voor 1914", twee nagelaten geschriften in dactylo (onuitgegeven).
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten D-G", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1994, p. 21.
H. Missiaen & P. Vanneste m.m.v. F. Gherardts  & O. Scheir, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Diksmuide, Deel I: Deelgemeenten Diksmuide, Beerst, Esen, Kaaskerke, Keiem en Lampernisse, Deel II: Deelgemeenten Leke, Nieuwkapelle, Oostkerke, Oudekapelle, Pervijze, Sint-Jacobskapelle, Stuivekenskerke, Vladslo en Woumen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL18", 2005.