De Buysmolen of Molen Buys, naar de molenaarsfamilie Buys, stond op de noordwestzijde van Stift (nr. 71), nabij de hoek met Buysmolen (straatnaam), op het molenveld. We vinden hem aangeduid op de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) (met het grondvlak van een standaardmolen op teerlingen) en op de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1860).

Tussen 1775 en 1830 werd een eerste houten standaardmoolen gebouwd om graan te malen en hout te zagen. In 1842 werd hij beschreven als een zeer hechte met houten schaliën gedekte graan- en zaagmolen met één paar stenen voor rogge en met twee zagen; het geheel kon tegelijk in werking worden gesteld. Eigenaars waren alsdan de kinderen van Jan Vaesen, renteniers te Bree.
De zaagmolen werd in 1846 gedemonteerd.

In 1853 werd de standaardmolen afgebroken. De kinderen van Jan Vaesen lieten in 1856 een  achtkante houten bovenkruier oprichten, die ze onmiddellijk daarna verkochten aan Jan Theunissen van Bree.
Veel succes kende deze nieuwe molen blijkbaar niet, gezien de vele opeenvolgende verkopingen: in 1859 aan Franciscus Nouwen van Bree, in 1868 aan Pieter Jan Bekkers-Geelen, rentenier te Bree en in 1882 aan Antoon Lambers-Vissers, molenaar te Bree.
In 1885 brandde de molen uit. Antoon Lambers liet in 1886 op dezelfde plaats een nieuwe stenen bergmolen oprichten.
In 1894 verkocht hij hem aan landbouwer Gerard Haels-Reyskens.
Notaris Hubert Le Roy uit Bree kocht de molen in 1899.

Op zondag 3 januari 1904 kwam het parket van Tongeren naar Bree om een onderzoek in te stellen naar een moord en zelfmoord: de molenaar had zijn vrouw in het hart geschoten en had zich daarna opgehangen. Deze molenaar had de windmolen slechts twee jaar bewoond en was, net zoals zijn vrouw, een Nederlander van geboorte.

Na dit drama kocht Hubert Michiels-De Bruyn, koopman in Bree, in 1904 de molen aan. Graanhandelaar Nicolaas Buys-Van Zeeland uit Bree werd in 1923 de nieuwe eigenaar. In 1926 kwam de molen toe aan molenaar Jacob Gielen-Hermans.

Ondertussen had Nicolaas Buys in de molen een motor met ruwe olie geplaatst van 10 pk.
Nadat de molen niet meer gebruikt werd, geraakte hij vervallen.
In 1950 volgde de sloop. De straatnaam "Buysmolen" verwijst nog naar de molen.

Herman HOLEMANS & Lieven DENEWET

Gedrukte bronnen en kaarten
Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
De Denderbode, 07.01.1904.

Werken
Werner Smet & Herman Holemans, Limburgse windmolens in heden en verleden, Nieuwkerken, 1981, p. 34-36.
J. Cardinaels, Bree in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1972.
Kerkuil, Van zwaaiende wieken en tuimelende raderen in de Kempen en in Haspengouw, in: Moeder van Goeden Raad, september 1954, p. 205-208.
S.F. Maes, Geschiedenis van Bree II, Bree, 1952.
Ton Meesters, "De molenaarsfamilie Buijs", in: De Meule (uitgave van Vereniging "De Westbrabantse Molens"), nr. 75, 2012, 3e kwartaal, p. 1-41.