Molen Maes

De Molen Maes was een houten korenwindmolen die toebehoorde aan de heren van Dentergem. Zij bezaten in Dentergem ook een watermolen. Op  5 januari 1671 werd een prijzij opgesteld van de wind- en watermolen, eigendom van de baron van Eksaarde als heer van Dentergem. Cornelis Braet was afscheidende pachter en Jaspaert (Ver)vaecke aankomende pachter. De windmolen had een ligger en loper 17ers. De watermolen een ligger en loper 15ers. 

Cornelis Braet, zoon van Jan Braet en Joanna Dhanens, groeide op aan de Eeckhoutmolen te Kanegem. Hij huwde op 26.11.1648 te Vinkt met Joanna Ghijlincx. Beiden stierven te Aarsele, respectievelijk op 28.4 en 19.11.1692. Eind 1650 startte hij te Dentergem met de wind- en de watermolen van de minderjarige dorpsheer, ridder Frans-Filip Lanchals, baron van Exaerde, heer van Olsene, Dentergem, Oeselgem en Gottem. De heerlijke macht en het goederenbeheer werden uitgeoefend door de schoonvader Donati Allemanni, echtgenoot van Joanna-Philippina vander Gracht, lid van de Oorlogsraad en kolonel in dienst van de Spaanse koning. In het leenhof van Dentergem en Olsene zetelde Cornelis ten tijde van het heksenproces tegen Tanneke Viaene. De Fransen maakten het dorp in 1657-1658 en 1667 zeer onveilig. Nadat de pest er van 1661 tot 1668 vele slachtoffers had gemaakt, verhuisde Cornelis begin 1671 naar het “Goed ten Damme” te Aarsele, aan de Speibeek.

In 1698 was de baron van Eksaarde de Dentergem de  eigenaar. Aankomende pachter was Danneel Villesonne. Joannes Andreas, gehuwd met de weduwe van Jan van den Bulcke, was afgaande pachter van de wind- en watermolen (te voorent was afgaende pachter Adriaen de Leersnijder x geweest met de weduwe Joos Peerts Vervaecke). Bij die gelegenheid werd, op 8 maart 1698, een prijsschatting opgemaakt door de molenmakers Gillis Mulle, prijzer uit Gullegem en Gillis Desijn.

De watermolen werd nog een laatste keer, op 27 juni 1726, geschat door Gillis en Joannes Denijs, molenmakers en prijzers van de korenwatermolenvan de baron van Eksaarde.

Er onststond een proces betreffende de belasting van de molen, met de burgemeester en schepenen van Dentergem tegen de baron van Eksaarde. Laatstgenoemde wilde, bij requeste van 31 oktober 1726, de lasten van zijn wind- en watermolen met de helft verminderen, omdat de watermolen was afgebroken. De heer van Eksaarde had dan alleen nog maar een windmolen. De watermolen was over enige jaren afgebroken (brief van 1752). De toenmalige eigenaar was Ignatius van Pottelsberghe.

7 juni 1780. Bij het afscheid van Jan Pieter de Schrijver en het aankomen van Gabriël de Stoop. Guillielmus van Hessche, meester timmerman, werden de draaiende werken van de wind- en rosmolen geschat.

8 juli 1782. Afrekening tussen juffrouw Van Pottelsberghe d’Herlegem en Pieter de Schrijver, afgaande pachter van de korenwindmolen van Dentergem. Er is ook een rosmolen.

6 oktober 1798. Pachtcontract van de windmolen. Maria Francoise van Pottelsberghe, weduwe van Alfons Louis Marie Borluut te Gent, gaf in pacht aan de weduwe De Stoop te Dentergem: een korenwindmolen met woonhuis. De termijn bedroeg drie jaar, met begin 15 mei 1799 (26 floreal 7). Dee pachtvoorwaarden ("conditien") waren dezelfde als die van 22 mei 1779, gemaakt met Pieter de Schrijver.

15 mei 1799. Pachtcontract met de weduwe Gabriël de Stoop te Dentergem van de korenwindmolen, voor drie jaar die aanving op 15 mei 1799.

In 1823 bedroeg de pacht van de molenwal 33 gulden en half courant, voor een termijn van 33 jaar. Dit wjist op een (voorlopig) verdwijnen van de windmolen.

We vinden de windmolen aangeduid op de Ferrariskaart (1770-1778) en de Ph. Vandermaelenkaart (ca. 1850). Volgens het Primitief Kadasterplan (ca. 1830) was hij gelegen aan de zuidkant van de z.g. "Noord Molenkouter". Molenaars waren leden van de familie Destoop en Maes.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Borluut Gaspar, te Gent
- later, eigenaar: en consoorten
- 22.03.1839, verkoop: De Stoop Karel Jozef, molenaar te Dentergem (onderhandse akte)
- 08.05.1841, erfenis: de weduwe en de kinderen (kinderen: a) Destoop Marie, b) Destoop Pierre, c) Destoop Amelie, d) De Stoop Frederic, e) De Stoop Pelagie, f) De Stoop Ange, g) De Stop Octavie, h) De Stop Isidore en i) De Stoop Charlotte (overlijden van Karel De Stoop)
- 23.01.1859, dleing: a) De Stoop Ange, b) De Stoop Pierre, c) De Stoop Isidore, d) De Stoop Marie-Josèphe, e) De Stoop Amelie en f) De Stoop Octavie (notaris Opsomer)
- 23.10.1880, afstand: De Stoop Amelie, zonder beroep te Dentergem (notaris Nowé)
- 11.09.1884, erfenis: De Stoop-Bocayge Henri, molenaar te Dentergem (overlijden van Amelie De Stoop)
- 26.11.1887, erfenis: de kinderen (overlijden van Henri De Stoop)
- 22.08.1888, verkoop: Maes-Debrabandere Edouard, bleker te Meulebeke (notaris De Visscher)
- 11.08.1921, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Debrabandere)
- 20.01.1922, afstand: Maes-Claeys Victor Leon, landbouwer te Dentergem (notaris De Brabandere)

De staakmolen werd op 3 augustus 1936 gesloopt. In het populaire blad Ons Volk van 7 juni 1936 werd zijn afbraak aangekondigd.

De molenaarshoeve bestaat nog en is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed. Gedateerd "1840" cf. gevelsteen op de oostelijke zijgevel maar eventueel met oudere, minstens 18de-eeuwse kern. Bij de sloop van de molen in 1936 werden volgens kadastergegevens het huis, de stallingen en de schuur uitgebreid.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bouwkundige beschrijving van de molenaarshoeve (Agentschap Onroerend Erfgoed)
Hoeve met losstaande bestanddelen. Boerenhuis en stallingen gegroepeerd rond een begraasd erf, afgezet met een ligusterhaag.
De site ligt op een driehoekig perceel tussen de Markegemsesteenweg en een noordelijke aftakking. Staat aangeduid op Lage boerenwoning, dubbelhuis, in bruine verankerde baksteen onder pannen zadeldak. Aan de voor- en achtergevel een gecementeerde plint met imitatievoegen.
Voorgevel met negen traveeën waarvan de linker wellicht rond 1936 werden toegevoegd. Deur met omlijsting, bekroond met een driehoekig fronton, in gesinterde baksteen, beluikte vensters. Brede, bepleisterde en witbeschilderde lijst onder de dakgoot. Achtergevel met links een opkamertravee en beluikte vensters. Fijne, bakstenen lijst onder de dakgoot. In de oostgevel een kleine, ronde oculus en sporen van oudere openingen. Gedeeltelijk bewaard houtwerk.
Grondig aangepaste bijgebouwen.

Rijksarchief Gent, fonds Piers de Raveschoot, 279: afrekening van 1665.
Rijksarchief Gent, Kaarten en plannen, nr. 1580.
Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207, Mutatieschetsen, Dentergem, 1936/3.
Stedelijke Bibliotheek Kortrijk, Fonds de Bethune, hs. 194, Renteboek…, art. 66.
J. Monballyu, Heksenprocessen te Olsene en Dentergem in 1660-1670, in “Handelingen Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde Gent”, Nieuwe Reeks LVII (2003), p. 123-184.
Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207, Mutatieschetsen, Dentergem, 1936/3.
Stedelijke Bibliotheek Kortrijk, Fonds de Bethune, hs. 194, Renteboek…, art. 66.
E. Bekaert, De roede van Tielt. Als straten gaan...praten, 2005, p. 31, 32-33.
P. Van Vlaenderen & M. Vranckx, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Dentergem, Deelgemeenten Markegem, Oeselgem en Wakken, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL32, 2007.
Eric Bekaert, Molens en molenaars in Dentergem, De Roede van Tielt, 2010, 1, p. 3-37.
Luc Goeminna & André Braet, Schattingen van de wind- en watermolen van Dentergem, in “Molen-echo’s”, jg. 35 (2007), afl. 2, p. 304-311.
Luc Goeminne, Schatting van de windmolen en watermolen te Dentergem in 1671, in: De Roede van Tielt, 2008, nr. 3, p. 181-190.
Molenecho’s, XXII, 1994, 3-4, p. 204 (foto)
Herman Holemans, Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten D-G, Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1994.
P. Van Vlaenderen & M. Vranckx, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Dentergem, Deelgemeenten Markegem, Oeselgem en Wakken, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL32, 2007.
"Ons Volk", 07.06.1936.
Mailbericht Wim Van der Elst, Laken, 02.07.2015.