Bergmolen

De Bergmolen op Gitsberg was een stenen stellingmolen, ingericht als koren- en oliemolen, aan de noordzijde van de Bruggestraat (nr. 163) op de Gitsberg.

De molen werd in 1789 gebouwd als een stenen olie- en schorsmolen.

Amper een een jaar na de bouw werd hij al te koop aangeboden, wellicht uit financiële nood vanwege de hoge bouwkosten. In de "Gazette van Gend" van 5 juli 1790 verscheen hiervan een advertentie. De Bergmolen werd samen verkocht met een half gemet erf. Er werd gemeld dat de molen amper een jaar oud was. Hij was, met alle draaiende en moverende werken, ingesteld op 700 pond groten. Er konden inlichtingen bekomen worden bij griffier de Mey te Hooglede. Op hetzelfde ogenblik werd ook  verkocht: een schoon en wel gebouwd woonhuis met een houten olie- en schorswindmolen in Roeselare, laatst gebruikt door Mattheus Verelst, staande op 2 lijnen cijnserf van de Dis van Roeselare. Laatstgenemde molen was met de medegaande draaiende en “moverende” werken ingesteld op 435 pond groten courant.                       

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Devriendt Antoine, de weduwe te Gits
- later, eigenaar: Delacroix-Devriendt Auguste, handelaar te Kortrijk
- 04.09.1838, verkoop: Dheedene Carolus Ludovicus, olieslager te Gits (notaris Soenen)
- 01.03.1840, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Carolus Dheedene)
- 26.02.1849, verkoop: Rommelaere-Verduyst Judocus, molenaar te Passendale (notaris Vanhee - moulin en pierres)
- 25.06.1863, verkoop: Rommelaere Bernardus, koopman te Roeselare (notaris Christian)
- 01.10.1869, verkoop: Vandeginste-Jonckheere Victor, olieslager te Hooglede (notaris Titeca)
- 12.11.1901, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Victor Vandeginste)

In 1897 werd een stoomolieslagerij toegevoegd, maar voorlopig werd ook nog met de wind gewerkt. Kort na 1903 werd het wiekenkruis verwijderd en werd er enkel nog met stoom olie geslagen. De windmolen verdween in 1907.

De mechanische olieslagerij, uitgerust met diverse kollergangen (twee verticale pletstenen op een horizontale ligger) werkte tot in 1974. De laatste olieslager was Georges (Joris) Vandeghinste, een tijd lang burgemeester van Gits. Het interieur werd in 1977 verwijderd en naar Engeland vervoerd. De kollergangen werden later verworven door Jean Bruggeman van de Association Régionale des Amis des Moulins Nord - Pas-de-Calais. Exemplaren werden o.m. geplaatst in de stenen windmolen van Saint-Amand-les-Eaux en in het Molenmuseum van Villeneuve d'Ascq. Het gebouw van de olieslagerij werd rond 1988 gesloopt.

De olieslagerswoning bestaat nog. Het is een dubbelhuis en een herenhuis van vier/vijf traveeën en twee bouwlagen onder hoog pannen schilddak. Deze woning is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Lieven DENEWET

Uitgegeven bronnen
"Gazette van Gend" van 5 juli 1790

Werken
A.T. Van Biervliet, De windmolens van Gits, in: Rollariensia, VII, 1975, p. 217-233
A.T. Van Biervliet, De Windmolens van Gits, in: "De Gids voor Gits", Gits, Gemeenteuitgave, 1971, p. 27-30.
A.T. Van Biervliet, Gits in oude prentkaarten, waarin afbeeldingen van Finance, Grijspeersmolen, Onledemolen en Stenenmolen, Zaltbommel, 1972.
Lieven Denewet, Windmolens in Hooglede-Gits, vroeger en nu, Hooglede, 1979.
Herman Holemans, Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten D-G, Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1994.
A.-T. Van Biervliet, Gits door de eeuwen heen, Gits - Handzame, 1986, p. 47-51; 76.
Gids voor Gits, p. 27.
Alfons Theuninck, De laatste West-Vlaamse olieslagers op de praatstoel, Molenecho's, XXIII, nr. 3; gezamenlijke uitgave met Ons Heem, XLIX, nr. 34, 1995.
A. De Gunsch, C. Metdepenninghen & P. Vanneste m.m.v. A. Tansens, Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie West-Vlaanderen, Arrondissement Roeselare, Kantons Hooglede - Izegem - Lichtervelde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 17N2, Brussel - Turnhout, 2001.
Dirk Verhelst, Vleugels boven Hooglede-Gits 1914-1918, Koekelare, 2008.
West-Vlaamse windmolens. De Bergmolen te Gits, Curiosa, XXXV, 1997, nr. 346, p. 31-32.
West-Vlaamse windmolens. De Bergmolen of Molen Van de Ginste te Gits, Curiosa, XL, 2002, nr. 396, p.23-25.