De Poelvoordemolen of Zandvleugemolen (Zandvlugmolen) was ee houten korenwindmolen aan de westzijde van de Zandvleugestraat 3, schuin tegenover de Zandstraat.

De staakmolen behoorde tot de heerlijkheid Poelvoorde-Stoppenberghe (zie hierna). De molen werd opgericht in 1442 vlakbij het foncier van deze heerlijkheid.

Hij wordt ook in 1488 vernoemd.
In 1572 werd hij door Zegher Vanderstraeten verpacht aan Joos Braet.

We vinden de molen afgebeeld op:
- "Grenskaart tussen de kasselrijen Kortrijk en de Oudburg" van 1627, geschilderd door landmeter Lodewijk de Bersacques als "T'goet te poelvoorde" en "poelvoorde muellene".
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen en met de benaming "Santvlugge Meulen"
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842) met de benaming "Zandvlug Molen"
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met de benaming "Zandvlug Molen"
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) met de benaming "Zandvlugt molen"

Ook de naam "Stoppenberghemolen" of "Matthuszemeulen" werd gebruikt. De molen werd enkele keren herbouwd (o.m. in het begin van de 17de eeuw).

In 1901 werd naast de molen een stoommaalderij (met stoomschouw) gebouwd, maar er werd ook nog met de wind gemalen.

De staakmolen werd in 1930 gesloopt.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: de Saint-Genois, de kinderen
- 04.12.1865, verkoop: a) Gernaey Frederic, molenaar te Ruiselede, b) Gernaey Richard, molenaar te Ruiselede, c) Gernaey Angeline en d) Gernaey Marie Leonie (notaris Van Outrive)
- 13.10.1880, deling: Gernaey Richard, molenaar te Ruiselede (notaris Goeminne - houten graanwindmolen met rosmolen)
- 24.10.1888, verkoop: Matthue-De Dobbelaere Louiis, landbouwer te Lotenhulel (notaris Geersens)
- 26.04.1909, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Dedobbelaere)
- 27.11.1915, erfenis: de kinderen (overlijden van Louis Matthue)
- 11.10.1921, verkoop: Lacluyse-Vanwassenhove Ivo, werkman te Ruiselede (notaris Demêlenaere)
- 05.06.1923, verkoop: Lannoo-Callens Alfons, molenaar te Ruiselede (notaris Demêlenaere)

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

--------------------

Over de heerlijkheid Poelvorode-Stoppenberghe (Agentschap Onroerend Erfgoed)

De naam van de heerlijkheid duikt voor het eerst op in een document van 1365. Het foncier van deze heerlijkheid gelegen in het Gentse, bestond in een omwalde behuisde hofstede, groot met de landerijen 9 bunder. Tot 1442 was het goed in bezit van de familie Poelvoorde. Dan verkocht Pascharis van Poelvoorde het goed aan Jan van Nieuwlande, gehuwd met Catharina van Poelvoorde. Catharina van den Nieuwlande schonk in 1596 het goed aan Adriaan Helias.

Een leenboek van de heerlijkheid Hansbeke (ongedateerd, maar in ieder geval opgesteld tussen 1658 en 1668) vermeldt een zekere "Adriaen Helias" als leenman, die het goed verkregen had van zijn vader, Pieter, en die dan weer van zijn vader, Adriaen. Het leen staat hier beschreven als: "een leen gheheeten tgoet te stoupenberghe dat men noempt te poelvoorde, gheleghen ende streckende inde prochie van ruyslede int ghentsche (...) onbegrepen mette behuysde stede onder lant ende waetere soo hier naer volght als te weten d'hofstede met de wal boven ofte de mote (...) achter den stal met de dreve (...) item de cautere daer de muelen op staet". In 1699 verkocht Pieter Helias het goed aan Jacob van den Dender. Op een figuratieve kaart van 1769 afgebeeld zonder veel context als "tgoet te poelvoorde comp(eterdend)e mijnheer vandender". In 1775 kwam het in handen van de vrouwelijke lijn terecht, de Van der Heydens. In 1830 was Jan Douglas eigenaar. Op de Ferrariskaart (1770-1778) is de structuur met dubbele omwalling duidelijk te zien. Ten westen van de site loopt een dreef noordwaarts naar de Wantestraat, op de Atlas der Buurtwegen (1842) aangeduid als "Wante Voetweg".

De heerlijkheid "Poelvoorde-Stoppenberghe"was een leen van de heerlijkheid Hansbeke. Behouden opperhof-neerhofstructuur met motte gelegen in een bocht van de Zandvleugestraat en bewaarde omwalling. Woonhuis volgens gevelankers daterend van "1777" maar in kern opklimmend tot de late middeleeuwen (15de-16de eeuw) cf. bewaarde balksleutel met peerkraalprofiel. Poelvoorde betekent een doorwaadbare plaats in een waterloop, vijver of poel. Volgens De Flou komt in 1204 ene Lambertus de Polvorda voor.

De vorm van de oude site met rechthoekig neerhof en cirkelvormig opperhof, hier nog met omwalling, is bewaard gebleven. Op de motte, de volksmond spreekt ook van dhoogte, staat het woonhuis. Witbeschilderde, verankerde baksteenbouw onder zadeldak (Vlaamse pannen) boven een gepekte plint. Gerenoveerd, achter het nieuwe gevelparement bevindt zich nog gedeeltelijk de oudere kern o.m. cf. vlechtingen in de linkerzijgevel. Deur met segmentboogvormige, 18de-eeuwse omlijsting in gesinterde baksteen en geprofileerde waterlijst. Korfboogvensters met nieuw schrijnwerk naar oud model, kleine roedeverdeling. Het huis wordt geflankeerd door recente, lage aanbouwen.
Interieur is ingrijpend vernieuwd maar heeft nog een zoldering met balklagen en balksleutel met laatgotisch peerkraalprofiel. In de omwalling werden door de huidige bewoners enkele moerascipressen aangeplant.

Deze historische site is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Archieven
- Stadsarchief Gent, Penningkohieren Ruiselede, 1569.
- Stadsarchief Gent, Penningkohieren Ruiselede, 1572.
- Stadsarchief Gent, Penningkohieren Ruiselede, 1577.
- Rijksarchief Gent, Kaarten en Plans, nr. 2765 (Grenskaart tussen de kasselrijen Kortrijk en de Oudburg" van 1627, geschilderd door landmeter Lodewijk de Bersacques)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Werken
A. Braet, Ruiselede in moeilijke tijden (1550-1600). Sociaal-economische schets, in Oud Ruysselede. Heemkundig Tijdschrift Doomkerke, Kruiskerke, Ruiselede, jg. 18, nr. 3, 2001, p. 121, 124.
W. Coppens & J. Depredomme, Een vlucht naar het verleden…, in Oud Ruysselede. Heemkundig Tijdschrift Doomkerke, Kruiskerke, Ruiselede, jg. 8, nr. 3, 1991, p. 118-119.
G. Deguffroy & J. Depredomme, Ruiseleedse plaatsnamen, in Oud Ruysselede. Heemkundig Tijdschrift Doomkerke, Kruiskerke, Ruiselede, jg. 10, nr. 4, 1993, p. 182.
J. Depredomme, Rond Axpoele en zijn kruis, in Oud Ruysselede. Heemkundig Tijdschrift Doomkerke, Kruiskerke, Ruiselede, jg. 8, nr. 3, 1991, p. 100.
J. Depredomme,Ruiseleedse gebouwen en plaatsnamen op de Grenskaart van 1627, in: Oud Ruysselede. Heemkundig Tijdschrift Doomkerke, Kruiskerke, Ruiselede, jg. 2, nr. 2, 1985, p. 87-92.
G. Deguffroy, Ruiseleeds Molenrepertorium, in Oud Ruysselede. Heemkundig Tijdschrift Doomkerke, Kruiskerke, Ruiselede, jg. 14, nr. 2, 1997, p. 77-80.
P. Van Vlaenderen & M. Vranckx, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Ruiselede, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL39, 2008.
F. Vermeulen & B. Hageman, Opgravingen te Ruiselede Poelvoorde 1996, inOud Ruysselede. Heemkundig Tijdschrift Doomkerke, Kruiskerke, Ruiselede, jg. 14, nr. 1, 1997, p. 3-17.