Ryons molen

Ryons molen was een houten korenwindmolen aan de Blokweg 2. 

Hij werd gebouwd bij octrooi verleend op 28 augustus 1784 aan Pieter Ghysel, brouwer en herbergier te Proven. Tegen de oprichting was protest geresen door molenaar Joannes Coopman van de bestaande molen te Proven (Provenmolen, latere molen Borra), die zich o.m. gesteund wist door een petitie waarop o.m. ook de pastoor van Proven tekende. Ze beweerden daarin dat de molenaar "niet capable en is van ten vollen syne sgulden te conen betaelen, ende alsdan door de Erectie van den nieuwen molen niet en sal konnen met vrouwe ende kijnderen subsisteeren". Ook verdacht men Pieter Ghysel er van dat de nieuwe molen niet door hemzelf zal worden gebouwd "maer door anderen vremden persoon ende mogelycx soude het connen voorenvallen dat deze Erectie soude gebeuren door eenen persoon van vremde dominatie, die de prochie in toekomende in lasten soude bringhen..." Die andere persoon was Ignatius de Coene uit Brugge, die op 18 augusuts 1784 - dus amper tien dagen eerder -  ook het octrooi bekomen had, voor de bouw van een graan- en oliewindmolen in Proven (zie: Proven, Camerlincks molen). Allerhande intriges dus!

De R(later zo genoemde) Ryonsmolen kwam er toch, maar verdween voor 1800, ofwel door brand ofwel door storm. In 1830 werd hij herbouwd.

Eigenaars:
- 1784, oprichting: Ghysel Pieter, brouwer en herbergier te Proven
- voor 1834, eigenaar: Lombaerde-Verbrugghe Jan Florimond, molenaar te Proven
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Jan Lombaerde)
- 25.06.1846, verkoop: Ryon-Lombaerde Eduard Constantius Franciscus, brouwer te Stene (notaris Beaucourt)
- 13.04.1847, erfenis: en de minderjarige kinderen (kinderen: a) Ryon Fidèle Armand, b) Ryon Jean Louis Gustave en c) Ryon Armand Ferdinand (overlijden van vrouw Lombaerde - windmolen en roskot)
- 24.01.1892, erfenis: de kinderen (overlijden van Eduard Ryon)
- 08.05.1904, verkoop: Ryon-Debeer Jean Louis, de kinderen (notaris Ramault)
- 27.05.1904, deling: Ryon-Decae Camiel, molenaar te Proven (notaris Haeghebaert)
Andere molenaars Ryon:
- Benoît Ryon, gehuwd met Eugenie Derycke
- hun zoon Edward Benoît Ryon, °31.12.1863, +11.01.1946, ongehuwd

Verschillende generaties Ryon waren er molenaar.

In augustus 1936 werd de molen gesloopt. De maalactiviteiten werden voortgezet in een mechanische maalderij.
Daags voor de afbraak werd nog een laatste foto genomen. We zien er de molenaar en een aantal van zijn kinderen bij de molen staan. Van links naar rechts poseren op de bewuste foto: André en Marcel Ryon, molenaar Camiel Ryon met echtgenote Lisa Decae en dochter Maria Ryon.

Op de inhuldigingsstoet van pastoor Comeyne op 17 januari 1926 reed er een wagen mee van de twee molenaars van Proven: Borra en Ryon. Het gedicht dat op het houten molentje prijkte luidde als volgt:
Eerwaarde pastoor wees welkom
gij zult aanstonds zien waarom
Wij Borra en Ryon twee mulders
Aanzien zijn als twee zakkenvulders
Omdat ons schep soms diepe zakt
en meer dan 's mulders rechten pakt
't kan zijn maar niet alle dagen
Ge moogt het aan onze wijven vragen
Die praat verdient een goed vermaan
Gij kunt al in de preekstoel staan
Opdat u zou loochenen en weerleggen
't Verhaal van wat de menschen zeggen."

Lieven DENEWET, John VERPAALEN & Herman HOLEMANS

Archieven
Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad, nr. 1921.
- Igantius de Coene van Brugge bekwam octrooi om een graan- en oliewindmolen te mogen bouwen. Opposant Joannens Coopman, molenaar te Proven, 18.08.1784.
- Pieter Ghysel, inwoner van Proven, vraagt een korenwindmolen te mogen bouwen, 28.08.1784.

Iconografie
- Prentkaart Nels, edit. Sanssens-Poperinge, ca. 1925, met molenaar Camiel Ryon op de wiek.
- Foto van de inhuldigingsstoet van pastoor Comeyne te Proven met de molenwagen van de molenaars Borra en Ryon op het Provenplein te Proven, genomen door Sansen-Vanneste uit Poperinge, 17.01.1926 (privaat bezit, zwart-wit, 14 x 9 cm).
- Foto daags voor de afbraak, augustus 1936, met (van links naar rechts) André Ryon, Marcel Ryon, Camiel Ryon met zijn vrouw Elisa De Cae en Maria Ryon. Verzameling Ons Molenheem
- Prentkaart, met handschrift "Moolenwal Proven". Verzameling Ons Molenheem.

Werken
Ernest Leeuwerck, "Beelden uit 't verleden van Proven omstreeks 1905", Aan de Schreve, VII, 1977, 1, p. 1-6.
W. Tillie, "Gemeenten die Poperinge groot maken. Proven, Krombeke, Reningelst, Roesbrugge, Haringe, Watou", Aan de Schreve, IX, 1979, 3, p. 20-28.
H. Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten P-R", Rotem, 2001.
John Verpaalen, Molens van het Hoppeland, Koksijde, 1997.
Ivan Top & Kristof Papyn, "Proven in de nevelen ter tijden", 2006.
Jozef Maes, "Proven, zijn molens en Sint-Viktor", De Belgische Molenaar, 22.10.1975.
Lorthiois Jacques, "Flandre Occidentale. Meuniers et moulins de West-Flandre", L'Intermédiaire des Généalogistes, n° 170, XXIX, 1974, 2, p. 116-126 (122).