Merelbeke (Merelbeke-Melle), Vlaanderen, Oost-Vlaanderen
- Naam
- Thienpontmolen
- Ligging
Potaardeberg 3
9820 Merelbeke (Merelbeke-Melle)
zuidwestzijde
hoek met Cornelius Sneyssenslaan
ten W v.d. Hundelgemsesteenweg
wijk de Cleye
100 m ZO v.d. kerk
kadasterperceel B298
Vlaanderen - Oost-Vlaanderen
- Gebouwd
- voor 1314 / voor 1452, hout / na 1775, herbouwd / 1859, steen
- Verdwenen
- 1859, vervanging in steen / na 1936, onttakeld / 1960, sloop romp
- Type
- Staakmolen, later stenen bergmolen
- Functie
- Korenmolen, later ook oliemolen
- Bescherming
- niet,
- Database nummer
- 2730
Karakteristiek
Beschrijving / geschiedenis
De Thienpontmolen was eerst een houten en later een stenen windmolen aan de zuidwestzijde van de Potaardeberg (nr. 3), op de hoek met de Cornelius Sneyssenslaan, ten westen van de Hundelgemsesteenweg.
Aanvankelijk was het een houten korenwindmolen. Hij werd voor de eerste keer vermeld in 1314: "juxta molendinum venti in Merelbeke" (Rijksarchief Gent, fonds Bisdom, M. 88, anno 1314)
Aan de voet van de molen werd in april 1452 een gevecht werd geleverd tussen de Gentenaars en het leger van de Bourgondische hertog Filips de Goede. Bij die veldslag werd de Gentse achterhoede – achthonderd man sterk – in de pan gehakt. Ook de onverschrokken vaandeldrager Cornelis Seyssone (Cornelius Sneyssens) liet hierbij het leven.
De molen maakte in 1460 deel uit van het leen van Willem van de Camere, die in dat jaar door hertog Filips de Goede beleend werd met de meierij en met het Nederhof ter Haghen. De kouter tussen de Motsenstraat en de Poelstraat was toen bekend als Molenkouter.
Uit de penningkohieren van Merelbeke (1571-1578):
- Lieven van den Speyen pacht den muelen te Meerlebeke jeghens mijnheer van Acxpoele voor de somme van 4 p. gr., 4 mudde roghs tsrs 12 p. gr., tsamen 25 p. 14 schell, gr. (Penningkohieren Merelbeke, 1571, f° 11 v°). Deze molenaar pachtte tevens de watermolen van de heer van Axpoel (zie: Merelbeke, Zaalmolen).
- Pieter de Vos pacht de muelene jaerl. voor 8 p. ende 3 mudde coorens (Penningkohieren Merelbeke, f° 1578, f° 9 r.)
We zien de molen aangeduid op:
- een kaart van 1670 met een tekening van de molen langs “den herwech van Ghendt naer Audenaerde.”
- Villaretkaart (1745-1748) met een staakmolen en met de benaming "Moulin de Meerlebeke".
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met de naam "M(oul)in de Meirelbeke".
De molen komt niet voor op de nochtans nauwkeurige Ferrariskaart (ca. 1775), zodat we er mogen van uitgaan dat hij dan tijdelijk verdwenen was.
Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Merelbeke uit 1821:
"Le second (moulin), situé Secton B n° 298, appartient à Mr. Jean Thienpont, distillateur à Merelbeke. Ce moulin est de même mû par le vent. Il est construit en bois et ne sert uniquement qu'à moudre les grains. L'expert n'a pû s'en procurer le bail, mais il estime, en le comparant aux autres moulins servant au même usage et situés dans les commuens voisines, qu'il peut être évalué en revenu brut à fl. 180. Déduction du tiers pour réparations donne un revenu net de 120.00".
De windmolen werd in 1834 ingedeeld in klasse 1 met een kadastraal inkomen van 342 frank.
Eigenaars na 1820:
- 1821, eigenaar: Thienpont Jean, distillateur te Merelbeke
- voor 1834, eigenaar: Thienpont Louis, molenaar te Merelbeke
- 14.04.1863, erfenis: de erfgenamen (overlijden van Louis Thienpont)
- 07.05.1868, deling: Thienpont-Raman Jean, molenaar te Merelbeke (notaris Hebbelynck)
- 28.06.1896, erfenis: de kinderen (overlijden van Jean Thienpont)
- 03.12.1898, deling: a) Thienpont Achiel Marie Prosper, molenaar te Merelbeke, b) Thienpont Leon Désiré Marie Clothilde, c) Thienpont Marie, d) Thienpont Louis Joseph, molenaar te Merelbeke en e) Thienpont Marie Alice (notaris Hebbelynck)
- 26.12.1904, erfenis: a) Thienpont Marie Alice, b) Thienpont Léon Désiré Marie Clothilde, c) Thienpont Marie en d) Thienpont Louis Joseph (overlijden van Achiel Thienpont)
- 16.03.1910, deling: Thienpont-De Vos Leon Désiré, molenaar te Merelbeke (notaris Hebbelynck)
- 27.03.1953, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw De Vos)
- 24.10.1960, erfenis: de kinderen (overlijden van Leon Thienpont)
Louis Thienpont liet de houten molen in 1859 afbreken en vervangen door een stenen beltmolen met inrijpoort, ingericht als koren- en oliemolen. Hij had daartoe op 13 augustus 1859 de toestemming gekregen van de Bestendige Deputatie van de provincie Oost-Vlaanderen.
Op 12 februari 1887 gebeurde er een zeer ernstig ongeval. Werkman August Vlassenroot was naar de molen gegaan en wilde met een zak meel op de schouder vertrekken toen de wind zijn kiel tussen de tanden van een kamwiel dreef. De man werd plotseling achteruit getrokken en werd bijna vermorzeld. Hij werd afgrijselijk aan de borst gewond en brak de beide benen. Het ene been kon onmiddellijk ingezet worden, maar met het ander heeft men tot ’s anderendaags moeten wachten. Men hoopte de ongelukkige, die de steun is van zijn bejaarde ouders, te redden.
De molen bleef in het bezit van de familie Thienpont tot 1933. De molen had in 1936 slechts één roede meer over. In 1960 werd de romp afgebroken. Het oude molenhuis stond aan de overzijde, op de hoek van de Potaardeberg en de Hundelgemsesteenweg. Nu resten ons enkel nog wat prentkaarten en de naam Molenhoek voor het kruispunt Hundelgemsesteenweg-Poelstraat-Potaardeberg en Cornelius Sneyssenslaan.
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
Literatuur
Archieven en landkaarten
- Rijksarchief Gent, fonds Bisdom, M. 88, anno 1314
- Rijksarchief Gent, Penningkohieren Merelbeke, 1571, f° 11 v°
- Rijksarchief Gent, Penningkohieren Merelbeke, 1578, f° 9 r°.
- figuratieve kaart van Merelbeke, 1670
- Villaretkaart (1745-1748)
- Ferrariskaart (ca. 1775) (niet aangeduid)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
Gedrukte bronnen
- Gazette van Brugge en van de provinice West-Vlaanderen, 16.02.1887 (94ste jg., nr. 20), p. 2, kol. 3.
Werken
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Tweede aflevering. De arrondissementen Eeklo en Gent", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962);
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 5. Gemeenten M-N", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2004.
"Zo gingen de wieken..." in Merelbeke, in: Infomagazine Merelbeke, september 2010, p. 10-14.
Frans De Potter & Jan Broeckaert, Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, reeks I, arrondissement Gent, deel 5, Gent, 1864-1870.