Molenechos's Homepage Molenechos.org

Zarren (Kortemark), Vlaanderen - West-Vlaanderen

Verdwenen molen

Karakteristiek

Naam
Statiemolen, Molen Picqueu, Molen Haeghebaert, Molen Maesenaere
Ligging
Zarrenstraat
8610 Zarren (Kortemark)
bij het station
200 m NO v.d. kerk
kadasterperceel A375
Vlaanderen - West-Vlaanderen
Gebouwd
eind 18de eeuw (rosmolen) / 1826-'27 / 1851
Verdwenen
1851 / 1914 - 26 oktober, in brand gestoken / 1921, romp gesloopt
Type
Stenen stellingmolen
Functie
Korenmolen, oliemolen
Bescherming
niet,
Database nummer
2641
© Foto 1899, coll. Jos Demar?e, Sint-Andries

Beschrijving / geschiedenis

De hoge Molen Maesenaere, Picqueu of Haeghebaert (naar de eigenaar-molenaar) of Statiemolen stond bij het station.

Ten oosten van de kerk van Zarren stond er op het einde van de 18e eeuw een olierosmolen van Jacobus Maesenaere. Zijn zoon, Joannes Maesenaere, besloot in 1826 om op een wal een staakmolen op torenkot te bouwen ter vervanging van de weinig productieve rosmolen. Het werd de vierde molen te Zarren, dienstig om graan te malen en olie te slaan.

Amper twee jaar na de bouw, in 1829, werd de molen door blikseminslag getroffen. Hierbij werd o.m. de molenas en de "standaard" beschadigd. Wellicht zal de bliksem via de wieken, de molenas en deze standaard naar beneden geleid. In het archiefdocument dat deze blikseminslag beschrijft wordt melding gemaakt van een 'steenen graan- en oliemolen', maar het blijkt toch om een staakmolen op gemetselde onderbouw of torenkot te gaan.

In 1851 wordt de staakmolen afgebroken en heropgebouwd tot een stellingmolen op een berg. Als molentype is hij zeer opvallend: een gecombineerde bergmolen (met een een aarden wal rond de benedenverdieping waardoor een bovengrondse kelder gevormd werd) en stellingmolen (met een buitengaanderij rondom de hoge romp). Er waren niet minder dan 7 zolders!

De molen kreeg baat door de bouw van het station bij de aanleg van de spoorlijn Lichtervelde-Veurne in 1856-1858 en door de aanleg van de weg van Zarren naar Werken in 1894-1895 dwars door de "Broeken". (Voor de aanleg van de Zarrenstraat verliep de verbinding via de Barisdamstraat).

Dertig jaar lang beging Joannes Maesenaere zijn molen. Jarenlang werd hij daarbij geholpen door Pieter De Jonckheere, zoon van een vroegere molenaar op de Lindemolen (de huidige Wullepitmolen) te Zarren. In 1875 werd de molen openbaar verkocht aan neef Louis Maesenaere, molenaar op de Roggeveldmolen te Esen.

Voortaan werd “de Statiemolen” - hij was immers dicht bij het station gelegen - door de nieuwe eigenaar verpacht.

In 1890-1895 was Richard Billiet  pachter-molenaar. Hij was geboren te Handzame op 11 november 1858, was gehuwd met Emiliie Jaecques (afkomstig van de Gaainestmolen te Zarren) en overleed te Alveringem op 21 juni 1943, als eigenaar van de Lindemolen aldaar sinds 1895.

Na de dood van Louis Maesenaere, de eigenaar, kwam de molen door erfenis toe aan één van zijn dochters, Mathilde Maesenaere, gehuwd met Louis Picqueu. Billiet verliet Zarren en de molen voor de Lindemolen in Alveringem. Haeghebaert werd er molenaar. Vandaar dat de molen ook Picqueu’s of Haeghebaerts molen genoemd werd.

Opeenvolgende eigenaars:
- einde 18de eeuw (olierosmolen),eigenaar: Maesenaere Jacobus, olieslager te Zarren
- 1826, opbouw staakmolen op torenkot: Maesenaere Joannes (zoon van Jacobus), olieslager te Zarren
- 07.04.1875, verkoop: Maesenaere Louis, molenaar op de Roggeveldmolen te Esen (notaris Steverlynck)
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Louis Maesenaere)
- 04.02.1893, begin vruchtgebruik: a) Picqueu-Maesenaere Louis (voor naakte eigendom), molenaar te Staden) en b) Maesenaere-Seys Louis, de weduwe (voor vruchtgebruik), rentenierster te Zarren (notaris Valcke)
- 12.03.1893, erfenis: a) Picqueu-Sabbe Louis (voor naakte eigendom), molenaar te Staden (overlijden van Louis Maesenaere)
- 03.07.1896, verkoop: Picqueu-Sabbe Louis, molenaar te Staden (notaris Valcke)

De eerste wereldoorlog betekende ook voor deze molen het einde. Door een sterke oosten­wind in oktober 1914 stonden alle windmolens in onze streek naar het oosten gericht. Een week na het binnenrukken van de Duitsers keerde de wind zich naar het westen. Molenaar Haeghebaert kruide zijn molen gedurende de nacht naar het westen. Dat was voor de uiterst wantrouwige Duitsers niet naar hun zin. Zij hadden de vorige nacht ook licht in de molen gezien. Ze dachten aan mogelijke spionage door seingeving naar hun vijand tegenaan Diksmuide en besloten de molen te vernietigen. Op de middag (12 u. 30) van maandag 26 oktober,  staken ze hem in brand. Gedurende de hele oorlog bleef de overgebleven hoge molenromp staan. Russische krijgsgevangenen, tewerkgesteld op het “pionierspark” rond het station, werden ondermeer ook in de wat opgeknapte molenromp gehuisvest. Het werd de laatste bestemming van de molen.

In 1921 werd de hoge molenkuip gesloopt.

Sylveer VANOVERSCHELDE & Jos DEMAREE

Aanvullende informatie

Mailbericht van Martine Bordier (martinebordier @ live.fr), afstammeling van molenaar Louis Picqueu, 23.03.2018.

Louis Picqueu était mon arrière grand-père.
Après l'incendie du moulin, Louis, sa femme Romania Sabbe et leur fille Maria âgée de 20 ans, ont du partir vers Grammont où ils ont survécu dans des grottes. Romania y a attrapé la tuberculose et y est décédé le 28.11.1917; elle n'avait que 50 ans.
En 1919, Maria a épousé mon grand-père, Alphonse Bulcke. Ils ont regagné Zarren en ruine puis sont partis à Tourcoing rejoindre deux des frêres d'Alphonse.
Louis Picqueu a vendu les ruines de son moulin et de sa maison selon un acte établé à Esen le 4 juin 1920, neuf jours avant son décès chez lui à Tourcoing le 13 juin 1920. Il avait 67 ans.
(Maria ma grand-mêre avait toujours les larmes aux yeux quand elle évoquait son moulin.)

Je sais déjà que je figure sur l'arbre généalogique de Donald Vandenbulcke de Staden.

D''ailleurs j'ai déjà eu l'occasion de m'addresser à vous au sujet de mes ancêtres Bulcke de Merkem qui étaient à l'origine des Vandenbulcke.
Peut-être vous en souvenez-vous?
Quelques informations en ma possession me semblaient différer des votres mais j'avoue que comme je ne parle pas le flamand et que tous ceux qui auraient pu m'apporter une aide dans ma famille sont décédés c'est assez difficile pour moi.
Je fais actuellement des recherches pour savoir ce que mes grand-parents et arrière grand-parents faisaient au moment de la guerre 14-18 afin de transmettre cette histoire aux jeunes de la famille. Je me suis vite rendue compte que je savais pratiquement rien de mes ancêtres belges à cette époque, personne n'en parlait jamais. Je ne savais à même pas que Merkem et Zarren étaient sur la ligne de front. Je ne sais pratiquement rien de mon grand père Alphonse Bulcke qui est décédé quand j'avais 7 ans...
J'ai retrouvé maintenant par mail de choses et j'ai commencé d'écrire quelques pages sur ce que j'ai appris sur la vie les Bulcke et celle des Picqueu à cette période qui expliquent les raisons de leur venue en France.
En grande partie grâce à "l'Echo des moulins" (Molenecho's) je vais aussi parler de l'histoire des moulins de Louis Picqueue  à Zarren, de son père Richard Picqueu à Staden, de son premier beau-père Louis Maesenare à Esen (père de Mathilde, prem!ère épouse de Louis Picqueu).
C'st pour donner la fin de l'histoire du moulin de Zarren que j'ai envoyé le mail.
Je pense qu'il y a eu tellement de souffrances à cette époque que cela doit être transmis.
J'espère cher cousin éloigné vous avoir interessé.
Bien cordialement
Martine Bordier.

Literatuur

Archieven
Rijksarchief Brugge, "Modern Archief" (Hollandse periode), "Rampen", 1829

Werken
Sylveer Vanoverschelde, "De molens te Zarren", in: Jaarboek heemkundige kring "Crekel Beke" Kortemark, 1990, p. 141-172;
J. Demarée, T. Denoo, A. Desmytter, W. Messeyne, S. Vanhove, "Couchezmolen, molenmuseum, leidraad", Kortemark, s.d.
Jos Demarée, Ann De Smyter & Saskia Vanhove, "Wullepitmolen", Kortemark, s.d.
Christiaan Debusschere, "Molengemeente Kortemark", Kortemark, Molen Magazine, 2003, 260 p.
Herman Holemans, "West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten V-Z", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2005.
Jos Demarée, "Een kwarteeuw Zarren; 1900 - 1925", p. 14, 16.
Jacques Lorthiois, "Flandre Occidentale. Meuniers et moulins de West-Flandre", L'Intermédiaire des Généalogistes, n° 170, XXIX, 1974, 2, p. 116-126 (125).

Internet
http:// users.telenet.be/zarren

Mailberichten
Jos Demarée, Sint-Andries, 30.10.2012 (met melding van zijn archiefvondst uit 1829)
Wilfried Messeyne, Zwijnaarde, 12.12.2012.

Overige foto's

Statiemolen, Molen Picqueu, Molen Haeghebaert, Molen Maesenaere, Zarren (Kortemark), Duitse kaart ed. Oswin Thomas, Dresden, poststempel 1 december 1916 (coll. D. Vandenbulcke, Staden) | Database Belgische molens
© Duitse kaart ed. Oswin Thomas, Dresden, poststempel 1 december 1916 (coll. D. Vandenbulcke, Staden)
Statiemolen, Molen Picqueu, Molen Haeghebaert, Molen Maesenaere, Zarren (Kortemark), De blikseminslag van 1829 (R.A. Brugge, Modern Archief, Hollandse periode, rampen 1829 - fragment 1) | Database Belgische molens
© De blikseminslag van 1829 (R.A. Brugge, Modern Archief, Hollandse periode, rampen 1829 - fragment 1)
Statiemolen, Molen Picqueu, Molen Haeghebaert, Molen Maesenaere, Zarren (Kortemark), De blikseminslag van 1829 (R.A. Brugge, Modern Archief, Hollandse periode, rampen 1829 - fragment 2) | Database Belgische molens
© De blikseminslag van 1829 (R.A. Brugge, Modern Archief, Hollandse periode, rampen 1829 - fragment 2)
Statiemolen, Molen Picqueu, Molen Haeghebaert, Molen Maesenaere, Zarren (Kortemark), De blikseminslag van 1829 (R.A. Brugge, Modern Archief, Hollandse periode, rampen 1829 - fragment 3) | Database Belgische molens
© De blikseminslag van 1829 (R.A. Brugge, Modern Archief, Hollandse periode, rampen 1829 - fragment 3)
Statiemolen, Molen Picqueu, Molen Haeghebaert, Molen Maesenaere, Zarren (Kortemark), De blikseminslag van 1829 (R.A. Brugge, Modern Archief, Hollandse periode, rampen 1829 - fragment 4) | Database Belgische molens
© De blikseminslag van 1829 (R.A. Brugge, Modern Archief, Hollandse periode, rampen 1829 - fragment 4)