Beringen, Vlaanderen - Limburg
- Naam
- Commelomolen, Watermolen van Commelo, Heilige Geestmolen
- Ligging
- Beekstraat 50
3580 Beringen
op de Zwarte Beek
kadasterperceel A439a
Vlaanderen - Limburg
- Geo positie
- 51.044033, 5.205803 (Google Streetview)
- Eigenaar
- Albert Joris - Alenteys
- Gebouwd
- Voor 1744 / 1879
- Type
- Onderslag watermolen
- Functie
- Korenmolen
- Kenmerken
- Bakstenen gebouw, dwars op de beek
- Gevlucht/Rad
- Houten onderslagrad, diameter ruim 6 m (verwijderd)
- Inrichting
- Verwijderd
- Toestand
- Gerenoveerd gebouw, plannen voor nieuw rad
- Bescherming
- niet,
Niet beschermd, wel op vastgestelde inventaris bouwkundig erfgoed - Molenaar
- Geen
- Openingstijden
- Op afspraak
- Database nummer
- 264
- Ten Bruggencatenummer
- 50264
Karakteristiek
Beschrijving / geschiedenis
Deze watermolen werd opgericht voor 1744.
Bij contract van 08.02.1787 verhuurde Henricus Mathijs Dams wed. Marie Ida Custers uit Beringen de "Soubroucksche" of "Heilige Geestmolen" aan Michael Aerts; gehuwd met Marie Catharina Claes uit Beringen. De huur ging in op 15 februari 1787. Naast de watermolen werden ook nog verhuurd: de "Molenkolck" of vijver, een perceel land en een moeshof. De huurtermijn bedroeg 3 termijn en de huursom 350 halsters koren diesters, 228 halsters koren diesters aan de H. Geest van Beringen waarmee de molen belast is, alsook 32 gulden voor vijverhuur. De molenaar had o.m. als plicht om bij oorlogsdreiging te zorgen voor een goede sauvegarde. De helft van de daghuur van de sauvegarde zou moeten betaald worden door de verhuurder.
Eigenaars na 1840:
- voor 1844, eigenaar: Dams Jan, de kinderen, molenaars te Beringen
- 1847, verkoop: Dehologne Stefanus, molenaar te Bereningen
- 1859: de kinderen
- 1861, erfenis: Dehologne Rosalie en 3 zussen, molenaarsters te Beringen
- 1877, verkoop: de Burelen van Weldadigheid van Paal en Beringen
- 2014, eigenaar: Joris-Alenteys Albertµ
De Bestendige Deputatie van de provincie Limburg keurde op 8 december 1848 de vastgestelde pegelhoogte van 1,400 meter goed. De toenmalige eigenaar was Stéphane Dehounge.
In 1873 werd de molen door brand vernield. De molen werd in 1879 herbouwd door de Burelen van Weldadigheid van Beringen en Peel, die in 1877 de uitgebrande molen verworven had. Nog tot 1990 bleef de molen eigendom van de rechtsopvolgers van deze "Burelen", respectievelijk de C.O.O en het O.C.M.W.
Het grote houten onderslagrad, die een diameter had van ruim 6 meter, werd in 1965 verwijderd.
In de jaren 1990 herstelde Albert Joris-Alenteyns het gebouw uitwendig.Ze waren tevens van plan een nieuw rad te plaatsen. Dit rad zou dienen als decoratie of, indien mogelijk, om elektriciteit op te wekken. Dat laatste werd toen op zo'n 100.000 euro geschat. Tot een realisatie is het niet gekomen.
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
Aanvullende informatie
Huurcontract uit 1787.
08.02.1787, Henricus Mathijs Dams wed. Marie Ida Custers, wonend in Beringen 1), Michael Aerts x Marie Catharina Claes wonend in Beringen 2). 1) verhuurt aan 2) vanaf 15.02.1787 "Soubroucksche" of "Heilige Geestmolen" in Beringen gelegen met ap- en dependitien, met aangelegen vijver. Regenoten O. wed. borgemeester Put, W. "die Molenkolck", N. Joannes Georgius Dams, Z. de straat. Bovendien nog een perceel land naast de molen gelegen, regenoten O. jof. Jans, N. en W. de straat, Z. wed. doctoor Pelsers van Maastricht. Verder nog een moeshof naast de molen. Termijn van 3 jaar, huursom: 350 halsters koren diesters, 228 halsters koren diesters aan de H. Geest van Beringen waarmee de molen belast is, 32 gulden voor vijverhuur. Plichten van de molenaar zijn o.a. bij oorlogsdreiging zorgen voor een goede sauvegarde. De helft van de daghuur van de sauvegarde zal moeten betaald worden door de verhuurder. Opgemaakt in het huis van de verhuurder in Lummen, getuigen Renier Le Claire en Michael Hoelen. Akte nr. 1 of 29.
Bron: Rijksarchief Hasselt, Notariaat Lummen, film 1462444. Item 5. Notaris Aerts Joannes Josephus, 1781-1787 (opmerking: verkeerde itemtitel op film)
Literatuur
J. Theunis, "De watermolen van Commelo Beringen", in: "Kiosk", Studiegroep Folklore, Geschied-, oudheid- en heemkunde, jg. 17, 2011, nr. 3, p. 24-26.
Lieven Denewet, "Inventaris van de Limburgse watermolens met hun pegelhoogtes (1846-1849)", Molenecho's, 39, 2011, nr. 2
Herman Holemans & Werner Smet, "Limburgse watermolens. Kadastergegevens: 1844-1980", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1985;
Bert Van Doorslaer, "Met de stroom mee of tegen de wind in? Molens in Limburg", Borgloon/Rijkel, Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, 1996.
Molen Magazine, I, 2002, 2, p. 12
Jef Theunis, "De beken, vijvers en molen in de vallei van de Zwarte beek", in: Kiosk (Heemkundig tijdschrift van Beringen, Paal en Koersel), Beringen, jg. 12, 2006, nr. 1 (nr. 44), p. 50-60, ill.