Molenechos's Homepage Molenechos.org

Herselt, Vlaanderen - Antwerpen

Verdwenen molen

Karakteristiek

Naam
Molen van Bergom, Bergomse molen
Ligging
Oude Baan 107
2230 Herselt
achter de Diestsebaan
kadasterperceel C4
Vlaanderen - Antwerpen
Gebouwd
1798
Verdwenen
1914 - 18 augustus, oorlog
Type
Staakmolen met open voet
Functie
Korenmolen
Bescherming
niet,
Database nummer
2525
© Prentkaart. Ed. De Valk - Pension de Famille, Eclairage électrique

Beschrijving / geschiedenis

De molen van Bergom was een houten standaardmolen op het gehucht Bergom, naast het park van de Mérode, achter het huis aan de Diestsebaan, aan de grens met Westerlo. Niet ver van de standplaats van deze molen staat nu het kerkje van Bergom. We zien de molen prijken op de kadasterkaart van Vandermaelen van circa 1854.

De molen werd gebouwd in 1798 en was de eerste windmolen in de streek die door een gewone burger werd opgericht. Deze nieuwe molen werd door de kasteelheer van Westerlo met geen goed oog bekeken, want hij wilde steeds aanspraak blijven maken op het recht van de wind. Hij had immers zijn eigen molen staan te Westerlo en verbood ook zijn onderdanen op de Bergomse molen te laten malen. Er moest zelf een proces gevoerd worden omtrent de bomen van het kasteelpark die met opzet geplant werden om de wind voor de Bergomse molen te ontnemen. In 1844 werden die bomen geveld.

Kadasterbeschrijvingen:
- 1822: "le premier moulin à vent en hameau de Berchem près de Westerloo est maintenant exploité par Norbert Van Houdt, son propriétaire, mais a été loué le 23 juin 1801 par bail passé devant Sr Caluwaert, notaire à Boisschot à Boexstaens Pierre Bernard avec maison, jardin et une pièce de terre pour un terme de 3 ans au prix de 350 florins argent de Brabant, faisant en monnaie des Pays-Bas f. 300, ajoutant la contribution de 1820 f. 44,98 fait un total de f. 344,98 à charge par le locataire d'entretenir les ouvrages tournans, charge évaluée à 3/4 de la totalité de l'entretien du moulin. Ventilation faite du bail, il résulte qu'il reste pour le moulin un revenue brut de f. 290,30, déduisant 1/12 de cette somme pour l'entretien f. 24,19, le locataire étant chargé du 3/4 de l'entretien comme il a été dit ci-dessus, le revenu net de ce moulin est de f. 266,11."
- 1832: "molen met twee paer steenen welke niet gelijktijdig kunnen gebezigd worden, staende aen het uyteynde der gemeente maer niet vere van de dorpplaats van Westerloo, welke hem redelijk nering bijbrengd; hij word door des zelfs eygenaer gebruyck".

Eigenaars na 1820:
- 1822, eigenaar: Van Houdt Norbert; huurder-molenaar sinds 23.06.1801: Boecxtaens Pierre Bernard
- voor 1834, eigenaar: Van Houdt Charles Louis, molenaar te Herselt (notaris Le Corbesier)
- later, erfenis: en consoorten
- 19.03.1879, verkoop: Van Houdt-Loffens Theophiel, molenaar te Herselt (notaris Le Corbesier)

De laatste maalder was Theophiel Van Houdt. Hij werd op 18 augustus 1914 terechtgesteld op verdenking van spionage. De molen werd diezelfde dag afgestookt.
De molenaarswoning met twee bouwlagen, opklimmend tot eind 18de eeuw-begin 19de eeuw, bestaat nog en is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Lieven DENEWET & Heman HOLEMANS

 

Literatuur

T. Aerts,Herselt in beeld, Kontich, 1978.
L. Nestor, Herselt, ons lieflijk dorpje,s.l., 1987.
W. De Balie, Herselt, Oudheidkundige gegevens, deel I, Kontich, 1973, p. 64.
A. Erens, De molens van Herselt, in: De Zuiderkempen, X, 1941, p. 98-100.
H. Holemans & P.J. Lemmens, Molens der Zuiderkempen, Nieuwkerken, 1978, p. 53-55.
P.J. Lemmens, Molenoverzicht uit het Arrondissement Turnhout van 1830 tot heden, Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse Randgemeenten, Kwartaalschrift, Borgerhout, Gitschotel Buurschap, Jg. 12, [1964], nr. 3, p. 28.
H. Kennes & R. Steyaert, Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Westerlo, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16N2, Brussel - Turnhout, 2000.

Overige foto's

Molen van Bergom, Bergomse molen, Herselt, Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Verzameling Ons Molenheem
Molen van Bergom, Bergomse molen, Herselt, Prentkaart met opschrift:  | Database Belgische molens
© Prentkaart met opschrift:
Molen van Bergom, Bergomse molen, Herselt, Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Verzameling Ons Molenheem
Molen van Bergom, Bergomse molen, Herselt, Verzameling Ons Molenheem | Database Belgische molens
© Verzameling Ons Molenheem
Molen van Bergom, Bergomse molen, Herselt, Molenaarshuis. Foto: Maryline Verhulst, 21.09.2010 | Database Belgische molens
© Molenaarshuis. Foto: Maryline Verhulst, 21.09.2010