Molenechos's Homepage Molenechos.org

Heist-op-den-Berg, Vlaanderen - Antwerpen

Verdwenen molen

Karakteristiek

Naam
Molen van Lo, Molen van de Loo, Molen van Verbeeck
Ligging
Lostraat 52
2220 Heist-op-den-Berg
gehucht Lo
rechtover Verlinden Tubbax
Vlaanderen - Antwerpen
Gebouwd
1853, overgebracht uit Antwerpen-Dam
Verdwenen
1921, overgebracht naar Kasterlee
Verplaatst naar
Keeses molen - II
Keesesmolen - II
Geelsebaan
2460 Kasterlee, Antwerpen
Type
Staakmolen met open voet
Functie
Korenmolen
Bescherming
niet,
Database nummer
2522
© Prentkaart Jules Vangenechten-Nicola, Heist-op-den-Berg. Verzameling Ons Molenheem

Beschrijving / geschiedenis

De Molen van Lo of molen van Verbeeck was een standaardmolen met open voet op hoge teerlingen in de Lostraat 52 in het gehucht Lo.

Peter Verbeeck (°08.01.1817), gehuwd met Antoinette Wittox, kocht in 1853 een standaardmolen in Antwerpen op de Dam, alwaar hij rond 1650 werd gebouwd. Op 23 september 1853 vroeg Verbeeck toestemming aan de bestendige deputatie van de provincie Antwerpen om op de Lo in Heist-op-den-Berg een windmolen op te richten. Het college van burgemeester van schepenen startte op 1 oktober 1853 een openbaar onderzoek. De Bestendige Deputatie verleende op 21 december 1853 zijn toestemming. De opbouw gebeurde in 1854.

Peter Verbeeck trof voor dit zware werk toevallig een zeer koude winter, die in de helft van februari 1854 gevolgd werd door zware stormen en noodwer. Zelf heeft hij amper 10 jaar op zijn molen gemalen en werd dan opgevolgd door zijn zonen. Zo  kwam de molen in 1865 toe aan de kinderen en in 1895 aan de gebroeders Louis en Jos Verbeeck.

Opeenvolgende eigenaars:
- 14.01.1854, verkoop: (van de grond) door Wijns Jacques, landbouwer te Heist-op-den-Berg (notaris Caluwaert)
- 1853, opbouw: Verbeeck-Wittockx Pierre, molenaar te Heist-op-den-Berg ("nouvelle construction d'un moulin à vent sur terrain vierge")
- 11.05.1865, erfenis: de weduwe en de kinderen (kinderen: a) Verbeeck Louis, b) Verbeeck Joseph, c) Verbeeck Theresia, echtgenote Verloo Joseph, en consoorten en d) Verbeeck Charles, herbergier en landbouwer (overlijden van Pierre Verbeeck)
- 21.03.1895, verkoop: a) Verbeeck Louis, molenaar te Heist-op-den-Berg en b) Verbeeck Joseph, molenaar te Heist-op-den-Berg (notaris Caluwaert)
- 17.09.1907, verkoop: Van Genechten-Wijns Dominicus, landbouwer en later molenaar te Heist-op-den-Berg (notaris Coen)
- later, erfenis: de kinderen (overlijden van het echtpaar Van Genechten-Wijns)
- 02.03.1914, deling: Van Genechten-Nicolay Victor Jules, molenaar te Heist-op-den-Berg (notaris Coen - huis met stoom en graanwindmolen)
- 22.12.1919, verkoop: Andries-Vermeulen Joseph Theophile, landbouwer en molenaar te Heist-op-den-Berg (notaris Caluwaert).

Volgens de kadastrale legger van P.C. Popp (ca. 1855) behoorde de moeln dan toe aan moelnaar Pieter Verbeeck-Wittocx uit Heist-op-den_Berg. De "graenwindmeln" was ingedeeld in klasse 3, met een kadastraal inkomen van 300 frank (bebouwd) en 2,24 frank (onbebouwd - perceelsgrootte 3 are 45 entiare).

Op het einde van de 19de eeuw was Domien Van Genechten ook op zoek naar een molen. Domein was maaldersgast geweest te Westmeerbeek bij  zijn familie. Daarna hielp hij nog op de molen te Peulis en bij Verstappen te Booischot. Dan kwam hij te Heist op de Lo tercht, waar hij huwde met Catharina Weyns, weduwe Van de Venne, die naast de molen woonde in de "Wildeman".  Hij meende de Wekkes-molen van de Oude God te kunnen kopen, maar de gebroeders Verbeeck stelden Domein de verkoop van hun molen in het vooruitzicht. Ze stelden de uiteindelijke beslissing echter steeds weer uit. Op die manier probeerden ze dreigende concurrentie af te weren.

Toen heeft Van Genrchten in 1898-1899 zelf een vuurmolen gezet op de plaats waar later de melkerij kwam, omdat zoon Juul niet graag voortstudeerde (Jozef Weyns, Veldboekjes, II, p. 187). Uiteindelijk heeft Domien Van Genechten dan toch de molen van het Lo gekocht op 17 september 1907. Het kleine molenhuisje werd toen afgebroken en vervangen door een nieuw in 1908. Na het overlijden van vader kwam de mlen bij deling aan Victor Van Genechten op 2 maart 1914.

Na het uitbreken van de eerste wereldoorlog eisten de Duitsers de molenkar op. Molenaar Victor Van Genechten vond die later terug in Aarschot, maar zijn paard was hij kwijt. (Jozef Weyns, Veldboekje, II? p. 189).

Theopfiel Andries kocht de molen op na de oorlog op 22 december 1919. Hij bleef molenaar tot 1921. Toen werd de molen afgebroken om te verhuizen naar de  Heesbergen te Kasterlee, ter vervanging van een aldaar op 6 november 1921 omgewaaide standaardmolen. Juul Celen (zoon Louis Celen van Hulshout) die toen op 't Hof van Riemen woonde, bracht - samen met zijn schoonbroer Jules Anthonis uit "de Wildeman" - al het molenhout en het materiaal naar de tramstation van het Laar (Jozef Weyns, Veldboekes, III, p. 78). De molen bestaat nog steeds in Kasterlee, zij het dat hij in 1954 binnen de gemeente naar de Geelsebaan werd verplaatst.

De voormalige molenaarswoning met aansluitend haaks maalderij (aanvankelijk met stoom), uit het begin van de 20ste eeuw, bestaat nog. De gebouwen staan ten noordoosten van de vroegere molen en zijn ingeplant op een omhaagd terrein. Ze zijn opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Zie ook: Kasterlee, Keeses Molen

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

Archieven
Gemeentearchief Heist-op-den-Berg , Briefwisseling, 1853 (oprichting molen)
Kadasterarchief, Mutaties Heist-op-den-Berg, schetsen 1854/28, 1855/192, 1871/31, 1908/44, 1909/44.

Weken
L. Herteleer, Geschiedenis van Heist-op-den-Berg 1795-1976, Heist-op-den-Berg, 1986.
L. Liekens, dl. 1, Mechelen, 1897; dl. 2, Heist-op-den-Berg, 1921; anastatische herdruk met inleiding door L. Herteleer, Gent, 1992.
R. Lambrechts, Heist op den Berg in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1981, nr. 57.
H. Holemans & P.J. Lemmens, "Molens der Zuiderkempen", Nieuwkerken, 1978, p. 43-46;
Karel Lemmens, "De molens van Heist-op-den-Berg", Heist-op-den-Berg, Heistse Heemkring "Die Swane", 1990;
Karel Lemmens, "De molens van Heist-op-den-Berg", Heist-op-den-Berg, Heistse Heemkring "Die Swane", 1990, p. 102;
P.J. Lemmens, "Molenoverzicht uit het Arrondissement Mechelen van 1830 tot heden", Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse Randgemeenten, Kwartaalschrift, Borgerhout, Gitschotel Buurschap, Jg. 10, 1962, nr. 4, p. 6 (ill.) en 8;
H. Thys, "Molens in het arrondissement Mechelen, circa 1865-1870", in Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse Kempen, Borgerhout, jg. 14, 1966, p. 3-14.
H. Kennes  & R. Steyaert, Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Mechelen, Kantons Duffel - Heist-op-den-Berg, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 13N4, Brussel - Turnhout, 1997.
H. Holemans & P.J. Lemmens, "Molens der Noorder- en Oosterkempen", Nieuwkerken, Ten Bos, 1980, p. 47-55;
L. Leysen, "De windmolens van Kasterlee", in: Toerisme, provincie Antwerpen, IX, 1963, p. 85 en 88;
L. Leysen, "De windmolens van Kasterlee", in: Molens in de provincie Antwerpen. Katalogus van de molententoonstelling te Boechout en te Kasterlee, 1965;
J. Van Gorp, "Kasterlee. Geschiedenis, toerisme, folklore, legenden, historische verhalen", Kasterlee, 1946, p. 40-64;
J. Van Gorp, "De standaardwindmolen van Kasterlee", in: Natuur- en Stedenschoon, XXIII, 1950, nr. 9 (sept.), p. 96-97;
F. Brouwers, "De toekomst van een verleden. Levende molens in de provincie Antwerpen", s.l., Levende Molens Werkgroep Kempen-Antwerpen, (1997);
Louis Pulmans, "Onze Koninklijke Molen" in: "De Heikanter", weekblad Kasterlee, jg. 6 (1951), nr. 2, p. 1-3
J. Van Gorp, "Windmolenbescherming": de standaardmolen van Kasterlee", in: De Belgische Molenaar, jg. 45, nr. 24 (12 okt. 1950), p. 401;
Louis Pulmans, "Uit het leven van Kasterlee's houten molen en Fik van Kees zijn laatste maalder...", in: De Belgische Molenaar, jg. 48, nr. 23 (3 okt. 1953), p. 396-398; nr. 24 (15 okt. 1953), p. 410-413; nr. 25 (27 okt. 1953), p. 428-429; nr. 26 (8 nov. 1953), p. 446-447;
"De storm", in: De Belgische Molenaar, jg. 16, nr. 46 (12 nov. 1921), p. 2;
"Windmolenbescherming: de houten molen van Kasterlee door 'Natuur- en Stedenschoon' aangekocht', in: De Belgische Molenaar, jg. 45, nr. 24 (12 okt. 1950), p. 402;
Paul Hendriks, "De windmolens. 16. Kasterlee", in: P. Hendriks & R. Hoeben, "Provincie Antwerpen. Wind- en watermolens", p. 17.
"De houten mlen van Kasterlee door 'Natuur- en Stedenschoon' aangekocht", in: Natuur- en Stedenschoon, jg. 23, nr. 9 (sept. 1950), p. 96-97;
"Inhuldiging windmolen te Kasterlee door Natuur- en Stedenschoon", in: De Belgische Molenaar, jg. 49, nr. 13 (31 mei 1954), p. 206;
(L. Smet), "Kasterlee 'Keeses molen'", in: Molenecho's, V, 1977, nr. 3 (maart), p. 22;
(L. Smet), "Ons molenpatrimonium in de provincie Antwerpen: houten Keeses molen van Kasterlee", in: Molenecho's, V, 1977, nr. 7 (juli), p. 53;
"Onze houten windmolen te Kasterlee: bij zijn aanstaande inhuldiging", in: Natuur- en Stedenschoon, jg. 27, nr. 5 (mei 1954), p. 71-72;
"Onze molen van Kasterlee", in: Natuur- en Stedenschoon, jg. 27, nr. 11 (nov. 1954), p. 130;
"Te Turnhout en te Kasterlee worden twee windmolens gerestaureerd", in: De Belgische Molenaar, jg. 65, nr. 6 (22 maart 1970), p. 81;
"Windmolen te Kasterlee ingehuldigd", in: De Belgische Molenaar, jg. 49, nr. 15 (24 juni 1954), p. 240-241;
J. Baudoin, "Keeses molen werd zondag 30 augustus 'ingedraaid' ", in: Groot-Kastelse Volkskalender 1988, Kasterlee, jg. 3, 1988, p. 59-62, ill.;
R. Hoeben, "De Keeses molen te Kasterlee. (Portret van een draaiende molen), in: Natuur- en Stedeschoon, jg. 56 (1987), nr. 5 (sept.-okt.), p. 17-20, ill.;
S. De Lie: "Architekt konservator van Kastelse windmolen. Paul Gevers begroet iedere zondag honderden toeristen . - (Kasterlee... waar alles te beleven is..., 4)", in: Het Nieuwsblad, Antwerpen, 25 juni 1985, p. 8, ill.;
Els De Kinderen, "Dispuut hoog opgelaaid rond Keeses molen te Kasterlee", in De Belgische Molenaar en Levende Molens, jg. 77 (1982), nr. 9 (september), p. 193-194, ill.;
P.J. Lemmens, "Molenoverzicht uit het Arrondissement Turnhout van 1830 tot heden", Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse Randgemeenten, Kwartaalschrift, Borgerhout, Gitschotel Buurschap, Jg. 12, [1964], nr. 3, p. 15;
Adolf, C. J. Verdegem, "De oude molens van Kasterlee", Heemkundige Kring Kasterlee-Lichtaart-Tielen, 1995, 200 p., ill.;
"Kasterlee: Keeses Molen", in: Land in zicht, Driemaandelijks tijdschrift van de Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon, jg. 74, 2005, nr. 4 (okt.-nov.-dec.), p. 40;
"Nieuwe historische duiding bij de Keesesmolen in Kasterlee", in: Land in Zicht, Driemaandelijks tijdschrift van de Kon. Ver. voor Natuur- en Stedenschoon, jg. 75, 2006, nr. 4, okt.-nov.-dec., p. 23, ill.
H. van Royen, "De jubelende molenredding van de houten molen....van Kasterlee door Natuur- en Stedenschoon in 1950. Een kroniek", in Land in Zicht, 70/4 (2001) pp. 19-24.
Mailbericht Herman Van de Leest, 06.01.2013.

Overige foto's

Molen van Lo, Molen van de Loo, Molen van Verbeeck, Heist-op-den-Berg, De molenaarswoning. Foto: Hilde Kennes, 01.06.1996. | Database Belgische molens
© De molenaarswoning. Foto: Hilde Kennes, 01.06.1996.