Vossemolen

De Vossemolen (meest gangbare naam), Nieuwe Molen of Molen D'hondt (naar de molenaars) was een houten korenwindmolen aan de zuidzijde van de Ieperseweg (nr. 132), in het gehucht Vossemolen, op 3,6 kilometer ten zuiden van de kerk van Rumbeke.

Vanuit die weg was hij met twee molenwegen verbonden aan de Moorselestraat, bij de Bannutte en aan de Gasthuisstraat bij de Duizendzinnen. In het Ancien Régime bevond de molen zich op het grondgebied van de heerlijkheid van de Hazelt, die behoorde tot het burggraafschap van Ieper. De Hazelt werd in 1628 in "engagère" werd gegeven aan Thomas de Tiennes, kasteelheer van Rumbeke, voor 10.000 pond groten Doorniks.

We zien de molen aangeduid op:
- de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen en met de benaming "den Nieuwen Molen"
- de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen
- de Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met de benaming "Vossemolen"
- de Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855).

Tot op het einde van de 18de eeuw droeg deze molen de naam "Nieuwe Molen". Hij bleef deze naam dragen ook toen hij al eeuwen bestond. Nadat de familie Devos de molen beging, ontstond de benaming Vossens molen, hetgeen evolueerde naar Vossemolen (al gangbaar rond 1850), de huidige benaming van het gehucht.

In de disrekening van Rumbeke van 1572 en 1582 vinden we de melding "De Nieuwe Molen". De oudst gekende molenaar was Jan Devos fs. Bossaert (disrekening 1601).

Deze familie Devos was actief op vele molens, zowel binnen als buiten Rumbeke.
Zo was er Michiel de Vos en Christine de Myttenaere. Zoon Jan, geboren te Rumbeke op 25 juni 1708, huwde te Rumbeke op 26 augustus 1733 met Anna-Clara Vandepitte (°Rumbeke 29.12.1707 - +Beveren-Roeselare 14.02.1784), afkomstig van de Steelandtmolen te Rumbeke. Jan de Vos verhuisde met zijn vrouw naar Beveren-Roeselare, werd er schepen en burgemeester en overleed er op 24 november 1788.
Michiel De Vos, broer van Jan, huwde in 1727 met Maria-Clara De Decker, dochter van Clement, molenaar op de Bergmolen op de Zuidberg te Rumbeke. Maria-Clara was de zus van Clara-Isabella, echtgenote van Joannes-Baptista Vandepitte van de Ondankmolen te Hooglede.

De famiie Devos bleef ook onverdeelde eigenaar van de Vossemolen tot op het einde van de 18de eeuw. De vele erfgenamen en medegerechtigden eindigden met hem publiek te koop te stellen. Op 2 januari 1787 werd hij wederom aan een Devos toegewezen, namelijk Pieter-Jacobus Devos van Rollegem-Kapelle. Diens kinderen verkochten hem opnieuw publiek aan Donatiaan Decuypere, molenaar te Kortrijk. Tien jaar lang bemaalde hij zelf de molen. In 1822 verpachtte hij de molen aan Karel Ghyselen-Lamote en verkocht hem in 1828 aan een bakkerszoon van Rumbeke, Jan D'Hont-Ghyselen. Deze bemaalde de Vossemolen van in 1825, maar verliet hem in 1844 om de Bergmolen te betrekken. Hij verpachtte de Vossemolen dan verder aan verschillende molenaars, die het slechts korte tijd uithielden: eerst Jan Van Wildemeersch; in 1846 Ivo Mestdagh; in 1847 Edward Dumoulin; in 1855 Armand Vandevyvere; in 1875 Jan Loonis. In 1883 kwam de zoon van Jan D'Hont, Henri D'Hondt-Dubaere, de molen zelf begaan.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Decuypere Donatius, molenaar te Roeselare
- 1835, eigenaar: D'Hondt-Ghyselen Jan, molenaar te Roeselare
- 1871, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Jan D'Hondt - registratie op 21.08.1871)
- 15.11.1882, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe Ghyselen van Jan D'Hondt)
- 04.10.1883, verkoop: a) a) D'Hondt Celestin, b) D'Hondt Remi en c) D'Hondt Alphonse Henri (notaris Vandeputte)
- 04.10.1883, deling: D'Hondt-Dubaere Alphonse Henri, molenaar te Rumbeke (notaris Vandeputte)
- 20.04.1908, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Alphonse Henri D'Hondt)
- 04.10.1935, deling: a) Van Speybrouck-D'Hondt René, de weduwe (voor 1/4 naakte eigendom), zonder beroep te Oostrozebeke, b) D'Hondt-Kimpe Emilius Eduardus (voor 1/4 naakte eigendom) en c) D'Hondt-Dubaere Alphonse Henri, de weduwe (voor vruchtgebruk), zonder beroep te Rumbeke (notaris Devos)
- 05.02.1940, einde vruchtgebruik: D'Hondt-KImpe Emiel Eduard, handelaar te Rumbeke (overlijden van de weduwe)

In 1905 brak Henri D'Hondt-Dubaere de Vossemolen af en verving hem door de Plaatsmolen van Dadizele, de oude banmolen van de heerlijkheid Dadizele, gelegen tussen dit dorp en de Kleppe. Hij had deze molen gekocht voor 2000 frank, betaalde 250 frank om zijn oude molen af te breken en 900 frank voor het vervoer en het opstellen van de nieuwgekochte molen. Met wat reparatie en verbetering kostte alles hem zo'n 4000 frank (info: zoon Camiel D'Hondt aan Joseph Delbaere).

Jan D'Hondt overleed op 20 april 1908. Zijn weduwe en kinderen zetten het bedrijf verder. Zoon Camiel D'Hondt verwierf de molen in 1930. Naast het molenhuis bouwde hij een mechanische maalderij. Al spoedig viel de Vossemolen stil, zodat het verval vrij snel intrad. Met de vrees voor zijn verdwijning, vroeg de Rumbeekse heemkundige Joseph Delbaere in 1939 aan de Roeselaarse schilder Alfons Blomme de molen te schilderen. Dit schilderij bleef in het bezit van Joseph Delbaere tot aan zijn overlijden in 1972.

Van 5 tot en met 8 november 1941 liet molenaar Camile D'Hondt zijn molen slopen door de gebroeders Vanhaelemeersch uit Ruddervoorde. Tijdens deze afbraak noteerde heemkundige Joseph Delbaere enkele inschriften, die nog dateerden uit de tijd dat de molen in Dadizele stond. Zo las hij in keurige letters op het vangwiel de naam "Gabriel Sabbe" (molenmaker) en op de steenbalk het jaartal 1780 naast de goed leesbare lettertekens "Y ALLE E HOOALL" waarvan de betekenis niet kon achterhaald worden. In minder dan drie dagen tijd lag de Vossemolen geveld en opgebaard. Nog geen drie dagen later lag ook de molenaar, die hem had laten afbreken, geveld. Op 11 november 1941 kreeg hij een beroerte, werd gebiecht en berecht, geraakte wel voor enige tijd aan de beterhand maar stierf vijf maanden later op 6 april 1942. Dat deed heemkundige Joseph Delbaere de bemerking ontlokken: "Of bestaan er toch molengeesten die zich wreken als men een molen laat afbreken?"

De Vossemolen genoot op zijn hoge wal van een zeer goede windvang. Vanaf de jaren 1930 werd hij tientallen keren gefotografeerd. Kunstenaar Noël Dochy uit de directe omgeving heeft hem diverse keren gepentekend en geschilderd.

Na 1945 werd de molenwal afgevoerd. Afstammeling Verstraete-Devos uit Gent had de bedoeling om op de plek van de Vossemolen een arduinen gedenksteen op te richten, als herinnering aan de molen en aan de familie Devos die hem zo lange tijd begaan had. Aangezien hij onmogelijk het beoogde grondperceel kon verwerven, werd dit ontwerp nooit uitgevoerd.

In 1957 lieten de D'honts een nieuwe industriële molen bouwen aan de overkant van de straat. Het werd een stevig bakstenen en betonnen gebouw, dat in gebruik bleef tot in 2005 door Géry D'hont -Dedeurwaerder (1927-2014). Het werd gerenoveerd en ingericht als woning. De molenplek zelf wordt nu ingenomen door een villa.

Voor verdere gegevens verwijzen we naar Dadizele, Dadizelemolen

Joseph DELBAERE & Lieven DENEWET

Archieven en landkaarten
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Werken
- Joseph Delbaere, De oude molens van Rumbeke, in: Park Rumbeke, Roeselare, 1937.
- Joseph Delbaere, Rumbeke door de eeuwen heen, (tentoonstellingskataloog),-windmolens, Rumbeke, 1961, p. 102-134.
- H. Holemans, Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten P-R, Rotem, 2001.
- Joseph Delbaere, De Vossemolen van Rumbeke, in: Handelingen Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, nieuwe reeks, XIX, 1941, 24 p.
- Joseph Delbaere, De Vossemolen, Ons Heem, XI, 1953-1957.
- C. Devyt, De Westvlaamse windmolens tijdens de oorlogsjaren, Biekorf, 1945.
- Lieven Denewet, Honderd Bespookte Molens in Vlaanderen. Honderd molensagen van de Kuststreek tot het Maasland, in: Molenecho’s, XX, 1992, nr. 2-3.
- Jozef Maes, "De gewezen Vossemolen van Rumbeke", De Belgische Molenaar, 22.09.1975 p. 261.
- Jozef Maes, "Vlaamse windmolens. Rumbeke en Wachtebeke", De Belgische Molenaar, LXII, 1967, p. 127-128.
- Lieven Denewet, "Honderd bespookte molens in Vlaanderen. Een verzameling molensagen van de Kuststreek tot het Maasland", Molenecho's, XX, 1992, nr. 2-3.
- Julien Storme-Vandepitte, "De stam Vandepitte. Deel X. Tak B. Twijg 1B. De afstammelingen van Ferdinand Vandepitte (1811-1882) en Romanie Roye (1810-1851)", Handzame, Familia et Patria, 1975.

Persberichten
- Martin Tytgat, "Yves Decruy woont in industriële graanmolen in Rumbeke. 'Ik werd goed gek verklaard toen ik dit gebouw kocht'", Het Nieuwsblad, 19.09.2009. 
- Dirk Lievens, "Feest op de Vossemolen" (o.a. over oude molens), De Weekbode, 22.09.1989.