Ertvelde (Evergem), Vlaanderen - Oost-Vlaanderen
- Naam
- Rosmolen
- Ligging
- Stenenmolenstraat 21
9940 Ertvelde (Evergem)
Vlaanderen - Oost-Vlaanderen
- Geo positie
- 51.183872, 3.746080 (Google Streetview)
- Eigenaar
- Johan Van Holle
- Gebouwd
- 1799
- Type
- Buitenrosmolen
- Functie
- Korenmolen
- Kenmerken
- Rietdak, voorheen stro- en pannendak
- Gevlucht/Rad
- Noorse paarden
- Inrichting
- 1 steenkoppel
- Toestand
- Maalvaardig
- Bescherming
- M: monument, DSG: dorps- en stadsgezicht,
30.05.1986 - Molenaar
- Johan Van Holle
- Openingstijden
- Op afspraak, molen- en monumentendagen (tel.: 0485 139083, e-mail: johan.van.holle@telenet.be)
- Database nummer
- 242
- Ten Bruggencatenummer
- 50242
- Internet bron
- Rosmolen
Karakteristiek
Beschrijving / geschiedenis
In Ertvelde staat naast de stenen windmolen ook een rosmolen. Deze molen werd opgetrokken om te kunnen malen bij te weinig wind. Van de vele soortgelijke voorbeelden in Vlaanderen, is in Ertvelde de enige combinatie wind- en rosmolen overgebleven.
Deze rosmolen werd samen opgetrokken met de stenen grondzeiler in 1798-1799 (zie de bechrijving bij de windmolen). Na de restauratie van de windmolen werd gelukkig ook de zwaar vervallen rosmolen maalvaardig hersteld. Dit gebeurde met de hulp van de Koning Boudewijnstichting. Tijdens de zomermaanden wordt de rosmolen in werking gebracht met een Noors paard. De combinatie van beide molensoorten op één erf, wat vroeger vaak voorkwam, is nu een unicum in ons land.
Enkele technische aspecten
De rosmolen is een buitenrosmolen. Voor de restauratie was er een rosmolengebouw zonder binnenwerk met een strodak. Sinds de restauratie kan de rosmolen opnieuw malen.
Het achtzijdig gebouwtje (eigenlijk een op de hoeken afgeschuind vierhoekig gebouw) is opgetrokken in bak- en zandsteen. Er is een strodak. Bovenaan zien we een houten afdekkingskapje (om het boveneinde van de staartbalk en koningsspil te beschermen), bedekt met houten leien. Rond de molen zien we een looppad in kasseistenen. De losse molenonderdelen rondom zijn niet allemaal afkomstig uit de eigen ros- en windmolen.
Het mechanisme om de paarden te leiden is grotendeels in hout opgebouwd. Van de staartbalk wordt de beweging in een draaiende beweging omgezet op een houten koning. Met een stalen pin staat deze koning in de grond. De vloer is van baksteen. Op de koning zit een zeer groot bovenwiel met kruisarmen. Deze drijft één bonkelaar aan. Deze zet via een metalen staaf een onderwiel in werking. Dit onderwiel drijft een horizontale as met twee houten wielen aan. Het ene wiel is om het steenkoppel via onderaandrijving aan te drijven en het andere is voor de haverpletter.
Een groot houten kamwiel onder het steenkoppel laat de steen draaien. Doordat het wieltje dat deze aandrijft zeer klein is wordt de snelheid enorm opgedreven. Dit steenkoppel zit in een rood- en geelgekleurde steenkist. De kaar is gewoon bruin van kleur.
Ernaast staat een kleine haverpletter. Deze is van het model om elektrisch aangedreven te worden, maar deze is gekoppeld met een wieltje op de verticale as. De haverpletter is blauw geschilderd en heeft een geelgeschilderde kaar.
In de molen staat ook een redelijk grote handzeef. Deze vertoont bepaalde scheuren. Ook hangen er zadels voor de paarden die rond de molen lopen. In de weide ernaast zien we een aantal paarden staan.
De rosmolen wordt in werking gehouden door eigenaar-molenaar Johan Van Holle. De molen wordt gebruikt om maïs te malen voor het dierenvoeder.
Lieven Denewet & Maarten Osstyn
Aanvullende informatie
Jaarlijks aantal asomwentelingen
1994: 41.018
1995: 20.052
1997: 30.330
1998: 30.636
1999: 25.859
2000: 23.926
2001: 20.306
2002: 20.807
2003: 39.121
2004: 52.548
2005: 96.991
2006: 115.944
2007: 114.008
2009: 118.758
2010: 115.412
Intekendatum: voorjaar 2006
Molen: Ertvelde (Evergem, O.-Vl.), Rosmolen - buitenrosmolen met rietdak
Bouwheer & ontwerper: Johan Van Holle, Ertvelde
Opdracht: Onderhoudswerken
- herstellen van het rieten dak
- behandeling van de staartbalk, aanlegdriehoek en kapje met houtbeschermingsmiddel
- behandeling houtwerk binnenin (koning, spoorwiel, maalstoel, dakgebinte, muurplaat...) met Madurox tegen houtworm.
- optrekken van de staartbalk
- witkalken van de binnenmuren
- verven van de toegangsdeur en de ramen
Plaats aanbesteding: J. Van Holle, Stenenmolenstraat 21, 9940 Ertvelde
Toewijzing: Rasenberg bvba, Brasschaat (rietdekken); de overige werkzaamheden werden door de eigenaar en enkele vrijwilligers uitgevoerd.
Literatuur
J. Van Holle, "Historiek van de Stenen Molen te Ertvelde", in: Molenecho's, XIII, 1985, p. 232-235;
A. De Vos, "Geschiedenis van Ertvelde", Ertvelde, 1971;
Vanacker D. & Hendryckx M., "Langs Het Kanaal", Gent, 1982.
Wolfaert G., "Oude Prentbriefkaarten van Evergem", Evergem, 1982.
E. D(e) K(inderen), "De Stenen Molen van Ertvelde", in: De Belgische Molenaar, LXXI, 1976, p. 86-87;
Paul Bauters, "Eeuwen onder wind en wolken. Windmolens in Oost-Vlaanderen", Gent, Provinciebestuur, 1985;
Paul Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1986 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25);
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Tweede aflevering. De arrondissementen Eeklo en Gent", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962);
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten D-E", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 1998;
Luc Neyt, "De Familie Neyt. 1560-1988", in: De Eik (Driemaandelijks Gewestelijk Tijdschrift voor Familiekunde - Eeklo), XIII, 1988, kwartaal II, p. 48-208;
John Verpaalen, "Rosmolen van Ertvelde na een eeuw weer maalvaardig", in: "Levende Molens", jg. 11 (1989), p. 65-68, ill.;
Els De Kinderen, "Nabeschouwing Oostvlaamse Molendag [Rupelmonde, Sint-Niklaas, Evergem-Wippelgem, Westermolen, Ertvelde], in: Levende Molens, jg. 8 (1986), nr. 10, p. 73-74, ill.;
J. D(ruyts), "15 september. Oostvlaamse Molendag", in: Levende Molens, jg. 7 (1985), nr. 11, p. 81-84, ill.;
John Verpaalen, "Restauratie in Ertvelde vordert", in : Levende Molens, jg. 5 (1983), p. 211-212, ill.;
J. Van Holle, "Historiek van de stenen molen te Ertvelde", in: Ons Meetjesland, Eeklo, jg 10 (1982), p. 102-110;
Els De kinderen, "Molen lief en leed [Ravels: Nachtegaal der Maatvennen; Ertvelde; Tessenderlo; Geel: Gansakker; Retie], in: Levende Molens, jg. 4 (1981), nr. 23 (7 december), p. 317-318, ill.;
Els De Kinderen, "Allerlei - Cultuur: meer sponsors, selectiever betoelaging [Kasterlee; Mol-Ezaart; Diest; Sint-Maria-Latem; Ertvelde]", in De Belgische Molenaar en Levende Molens, jg. 77 (1982), nr. 10 (oktober), p. 217-218.
Mola, "Aantal asomwentelingen van Oost-Vlaamse molens in 2010", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVII, 2011, 1, p. 51.
Ivan Vanhove, "Maaldemonstraties en producten te proeven met spelt. Molenfeest help om restauratie te betalen", Het Nieuwsblad, 21.05.2014.