Aartrijke (Zedelgem), Vlaanderen - West-Vlaanderen
- Naam
- Noordmolen, Noordermolen, Molen Lievens, Grote Molen, Oude Molen
- Ligging
- Noordstraat 10
8211 Aartrijke (Zedelgem)
hoek met Brugse Heirweg
400 m NW v.d. kerk
kadasterperceel B1671
Vlaanderen - West-Vlaanderen
- Geo positie
- 51.121861, 3.086207 (Google Streetview)
- Gebouwd
- voor 1553 / begin 17de eeuw / 1835
- Verdwenen
- ca. 1580, oorlog / 1944 - 28 mei, sloop
- Type
- Staakmolen
- Functie
- Korenmolen, oliemolen
- Bescherming
- niet,
- Database nummer
- 2352
- Ten Bruggencatenummer
- 01685
Karakteristiek
Beschrijving / geschiedenis
Op de hoek van de Noordstraat (ter hoogte van nr. 40) met de Brugse Heirweg bevond zich tot 1944 de Noordmolen, een staakmolen op open voet. De Noordmolen of Grote Molen was de oudste molen van Aartrijke en werd voor het eerst vermeld in 1553 als de muelenwal daer den muelen op staet met den zuutzijde anden dixmuschen heerwech. De latere Brugse Heirweg lag dan ten zuiden van de molen zoals te zien op de Grote Kaart van het Brugse Vrije door Pieter Pourbus (1571) gekopieerd door Pieter Claeissens (1601).
De molen werd op het einde van de 16de eeuw vernield en in het begin van de 17de eeuw op dezelfde plaats heropgebouwd. De weg werd vóór 1696 verlegd en kwam ten noorden van de molen te liggen zie de Ferrariskaart. In 1702 en in 1800 vermeld als den ouden meulen en l'Anchien Moulin.
In 1835 gebeurde een heroprichting als een driezolder-staakmolen, om graan te malen en olie te slaan. Een rosmolen maakte het malen op windstille dagen mogelijk. Een postkaart van rond 1900 beeldde molen en pijlerkapel samen af.
Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Termote Joseph, molenaar te Aartrijke
- na 1835, mutatie: Desopper-Termote Pierre, landbouwer te Varsenare
- 10.05.1844, verkoop: Termote Joseph Emmanuel, molenaar te Aartrijke (notaris Van Sieleghem)
- 13.03.1856, verkoop: Lievens Joseph, landbouwer te Zedelgem (notaris Vansieleghem)
- 21.02.1884, verkoop: a) Lievens Charles Louis, eigenaar te Aartrijke, b) Lievens Maria Louisa, eigenaar te Aartrijke en c) Lievens Alide, eigenares te Aartrijke (notaris Van Hacné)
- 12.02.1903, erfenis: a) Lievens Charles Louis, molenaar te Aartrijke en b) Lievens Alide, zonder beroep te Aarsele (overlijden van Maria Lievens)
- 21.02.1906, verkoop: Lievens (later gehuwd met Donck) Arseen, molenaar te Aartrijke (notaris Dekeyser)
- 21.09.1935, gift: Lievens-Denoo Maurits Jozef Adriaan, molenaar te Aartrijke (notaris Dekeyser)
In de 19de en 20ste eeuw werkten hier generaties van de molenaarsfamilie Lievens. Arsène Lievens kocht de molen op 21 feb 1906. In de koopakte staat te lezen: "1°/ Eenen koornwindmolen, genaamd den noordmolen, met den wal waarop hij is staande, te Aertrycke". De laatste molenaar was Maurits Lievens. In 1938 was de molen nog in goede staat, zowel van binnen als van buiten. De molenaar voerde ook zelf allerlei herstellingen uit, zoals timmerwerken om de molen te verstevigen. Hij meende dat, blootgesteld aan hevige winden, het stroomlijnprofiel Dekker op de roeden, een groot gevaar zou opleveren.
Bij feest of processie waren zijn wieken met guirlandes en veldbloemen versierd. Op de wal werd dan het rustaltaar geplaatst, waar o.a. pastoor Flour met brede gebaren zijn zegen over het dorp en zijn bewoners uitsprak.
Op Pinksterdag 28 mei 1944 werd de staakmolen gesloopt. De bijbehorende boerderij Lievens bleef de benaming "De Noordmeulen" dragen. De vroegere molenaarswoning van de familie Pollet werd in 2007 gesloopt.
Tijdens de gemeenteraad van 28 juni 2012 werd principieel beslist om de straatnaam ‘Noordermolen’ toe te kennen aan een deel van de oude trambedding gelegen tussen de Noordstraat en de Eernegemsestraat te Aartrijke. Alvorens deze straatnaam definitief werd toegekend, organiseerde de gemeente van 9 juli tot 9 augustus 2012 een openbaar onderzoek. Bij opmerkingen of bezwaren konden deze schriftelijk ingediend worden bij de gemeente. De ingebrachte bezwaren (zie bijlage) misten blijkbaar hun effect niet: de gemeenteraad beliste in zitting van 18 oktober 2012 om de benaming "Norodmolen" definitief in te voeren. Ondertussen is het straatnaambord geplaatst.
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
Literatuur
Bonduel L., Het Zedelgem, Veldegem, Loppem en Aartrijke van toen. Een verzameling foto's en prentbriefkaarten aangevuld met beknopte historische gegevens, Brugge, 1983, p. 142.
Boschvogel F.R. en Jonckheere D., Aartrijke in de oude tijd, Torhout, s.d.
Boschvogel F.R., "Niet wanhopen Maria-Christina", Tielt, Lannoo, 1948, 390 p., ill (streekroman gebaseerd op taferelen rond de Noordmolen - dichterlijk vervormd tot Noordermolen)
Urbain Naert, Verdwenen molenbestand... Molens te Aartrijke, in: Molenecho's, XII, 1984, p. 312-313;
Kyndt Omer, Fr. Boschvogel en de Noordermolen te Aartrijke, Oost-over-de-Waere (Heemkring voor Westkerke en Roksem), VI, 2002, 2, p. 36-39.
J.P. en P. Emeldam, De molens van Aartrijke, in: Het Houtland, XIII, 1971, 3, p. 6-12.
Herman Holemans, Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-B, Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1993.
Boschvogelroute Zedelgem, Aartrijke, s.d., p. 2.
C. Devyt, De West-Vlaamse windmolens in de oorlogsjaren, Biekorf, 1945.
Janssens D., Straatschouwingen te Aartrijke, jaar 1744, in Ledenblad heemkundige kring David Jonckheere, jg. 5, nr. 18, 1981, p. 42-47.
Maes R., Een onbekende Aartrijkenaar zoekt op…, in Tijdschrift voor de leden van de Heemkundige Kring "David Jonckheere", jg. 11, nr. 42/43, 1987, p. 72-75.
Pollet J., Aartrijke 1100 jaar, in Zilleghem. Handelingen van de Kring voor heemkunde en geschiedenis Pastoor Ronse, jg. 14, nr. 1, 1993, p. 4-40.
J. Pollet, Aartrijke 1100 jaar, in Zilleghem. Handelingen van de Kring voor heemkunde en geschiedenis Pastoor Ronse, jg. 14, nr. 1, 1993, p. 4-40.
J. Pollet, "De molen van Frans Termote in moeilijkheden - 1827", Noortover, jg. 1991-1992, nr. 4, p. 83-89.
J. Pollet, Bijdragen tot de geschiedenis van Aartrijke (898-1740), Zedelgem, 1982, p. 9-11, p. 16, p. 36, p. 37-38, p. 52, p. 73-74, p. 100, p. 104-105, p. 106, p. 125, p. 137, p. 143-149, p. 190, p. 195.
J. Pollet, Bijdragen tot de geschiedenis van Aartrijke (1740-1814), Zedelgem, 1986, p. 174-176.
Simaey W., Oorlogsherinneringen uit Aartrijke (1940-1945), in Artiriacum. Tijdschrift van de Heemkundige Kring Ambacht Aertrijcke, jg. 23, nr. 1, 2000, p. 22-24.
Van Vlaenderen P. & Vranckx M.,Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West- Vlaanderen, Gemeente Zedelgem met deelgemeenten Aartrijke, Loppem en Veldegem, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL47, 2010.
Urbain Naert, "Lievens... van bij ons", Aartrijke, Heemkundige kring Aartrijke, 1979. 84 p.
Mailbericht Stefaan Pollet (kleinzoon molenaar Arsène Lievens), 03.08.2012.
Persberichten
NDZ, "Nieuwe straatnaam te Aartrijke: Noordermolen", Het Nieuwsblad, 11.07.2012.