Het ontstaan van deze molen voert ons terug naar de 13de eeuw, toen Attenhoven als Vrijheerlijkheid deel uitmaakte van het Prinsbisdom Luik, met een meier en schepenbank door Luik aangesteld en beëdigd. De watergraanmolen te Attenhoven is van bij zijn ontstaan vaak onderwerp van betwisting geweest tussen het St.-Lambertuskapittel van Luik, die de molen in eigendom had tijdens de 13de eeuw, en de edele familie d'Ottoncourt. Het molenhuis stond op Luikse grond, terwijl het molenrad zelf op Brabants gebied draaide! Aan deze jarenlange betwisting kwam op 10 mei 1270 dan toch een einde. Door een scheidsrechterlijk vonnis werd deze eigendom toegekend aan Gilles van Attenhoven, mits een betaling van een jaarlijkse rente van 5 stuivers.

Van toen af werd deze nederzetting een benmolen, waarbij dus de dorpelingen zich verplicht zagen er hun graan te laten malen. In 1428 dreigde er rond de molen een nieuw conflict te ontstaan. De ontvanger van het kwartier Tienen liet de eigenaars van de molen, samen met Jean Snyder en Robert d'Attenhoven, vervolgen wegens het feit dat zij op de bodem van de Molenbeek een stenen sluisbedding hadden laten bouwen. Dit zonder toestemming van de molenslagers, experten in de molenbouw. Door de tussenkomst van de hertogelijke raad werd er echter voor dit delict vergiffenis geschonken en werd de pas opgerichte sluisbedding goedgekeurd. De uitbaters van de molen dienden echter aan de Hertog een boete te betalen van 2 ponden en 10 stuivers.

Deze molen, in het bezit van de familie d'Ottoncourt, ging in 1509 over op de familie 'Heren van Grimbergen'. Daarna kwam het gebouw in handen van de familie Peeters (1628-1642), Stas (1652) en Henri Hoebanx (1685)1707). Op 30 januari 1697 kreeg de molenaar Henri Hoebanx de toelating om water van de bronnen te Landen, die de stadswallen van water voorzagen, via ondergrondse leidingen naar de molen van Attenhoven te leiden. Alzo werd het watervolume op een hoger peil gebracht in de nabijheid van het waterrad. Verder staat Joris Hoebanx als molenaar vermeld in 1711-1731. Deze molen zou nog familiebezit blijven tot op het einde van het Oud Regime.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Hoebanx Lambert, molenaar te Attenhoven
- voor 1845, verkoop: Hoebanx-Lonet Pierre Georges, schrijnwerker te Attenhoven
- later, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Pierre Hoebanx)
- 22.10.1885, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe Lonet van Pierre Hoebanx)
- 07.05.1888, deling: Hombrouckx-Hoebanx Pierre Hubert, molenaar te Attenhoven (notaris Jullet)
- 20.04.1899, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Hoebanx)
- 26.02.1914, erfenis: a) Hombrouckx Pierre Georges Joseph, student te Attenhoven en b) Reynders-Hombrouckx Jules Isidore, molenaar te Attenhoven (overlijden van Pierre Hombrouckx)
- 10.09.1919, deling: Reynders-Hombrouckx Jules Isidore, molenaar te Attenhoven (notaris Pierraerts)
- 31.03.1925, verkoop: Tilkens-Fauré Jean Julien, molenaar te Attenhoven (notaris De Brabandere)
- 14.10.1931, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Jean Tilkens)
- 13.02.1937, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe Fauré van Jean Tilkens)
- 04.07.1938, erfenis: a) Tilkens Henri, molenaar te Attenhoven, b) Tilkens Jean Georges, molenaar te Attenhoven en c) Tilkens Jean Joseph, molenaar te Attenhoven (overlijden van de weduwe)
- 30.03.1957, afstand: Tilkens-Hombrouckx Henricus, landbouwer te Attenhoven (notaris Ulens)

Vermelden we uiteindelijk nog Hombroux Hubertus samen met Pierre Hoebanx-Lowet (1844) om te belanden bij Jules Reynders die hem in 1925 verkocht aan Henri Tilkens.

De hoodfoto op deze webpagina is genomen vanaf de Attenhovenstraat. Dit is slechts één gedeelte van de oorsponkelijke molenhoeve. De molenhoeve zoals beschreven was trouwens slechts gedeeltelijk eigendom van Henri Tilkens (dit is het gedeelte bereikbaar langs de Molenhoevestraat). De volledige hoeve werd opgesplitst in drie gedeelten: één stuk was eigendom van de familie Hombroux- Cluckers Marcel (links op de foto, bereikbaar via de dreef), het rechterdeel (witte gevel op de foto) was ook bereikbaar via een dreef en eigendom van Hombroux Victor (en zijn zus). Het achterliggende en diepergelegen gedeelte, wat wij feitelijk 'de molen' noemden was eigendom van Henri Tilkens ("Rikske aat de Meule"). De stad Landen heeft een deel van deze hoeve, dat grenst aan het natuurgebied De Beemden, gekocht.

Uitwendige toestand.

De watergraanmolen, met 18de-eeuwse gebouwen, maakt deel uit van een stemmig vijfhoekig complex. Een eeuwenoude schuur met steunberen verfraait het rustige binnenplein, die afgesloten wordt door een imposant poortgebouw. De maalderij, die eigenlijk op een bijpas is gelegen, is mooi onderhouden en kadert harmonieus in deze binnenhofstructuur. De huidige eigenaars renoveren thans het complex.

Landschappelijke toestand.

De nederzetting maakt een integrerend deel uit van het weidelandschap, waarin de Zijpe in de Molenbeek uitmondt. Er zijn geen noemenswaardige storende elementen in de buurt, die het geheel zouden schaden.

Het buitenwerk.

Er was een ijzeren bovenslagrad van 4,5 m diamter X 1,25 meter aanwezig, maar die werd in 1970 omwille van fiscale redenen verwijderd. Het sluiswerk is vervallen. Er is geen water meer voorhanden. Sierlijke borstbomen uit arduin smukken de sluis op. De overlaat, samen met een gedeelte van de strekdam zijn nog zichtbaar. De muur waardoor de maalas binnentrad, is opgemetseld met blauwe steen. De benedenwaterloopoever werd met houten balkjes afgeboord. Het spaarbekken met bijpas zijn tot een moestuin omgevormd.

Het binnenwerk

Op de maalvloer treffen we verscheidene gietijzeren zuilen aan die het steenbed schragen. Eén ervan vermeldt de constructeur: 'Lermusiaux Jemappes 1874'. Wellicht liet Pierre Hoebanx tijdens deze periode de molen verbouwen. Het lichtsysteem geschiedt met een wiel in plaats van met schroef. De drie sterwielen met gietijzeren kammen vormen met het spoorwiel, voorzien van beukenhouten kammen, een imposante aanblik. Er is ook nog een antieke meelwaag.

Op de steenzolder staan nog drie maalvaardige maalstoelen. Een koppel maalstenen is afkomstig van de 'Société générale Meuliére" te La-Ferté-sous-Jouarre, met een diameter van 1,40 m. Het werd in een recht excentrisch pandscherpsel gebild en blijft voorbehouden voor tarwegemaal. De twee overige maalstoelen zijn uit kunststeen. Er is een galg met schroef en hoepels. In een hoek staat een molensteenrij, die met rode bolus werd ingestreken. Eens over het maaloppervlak gestreken kon de biller de roodgekleurde verheffenheden bijwerken.

Tussen de drie steenkisten met kaar bevindt zich een maalas. Typische bijbank. Karakteristieke molenvensters. Op de tweede zolder bevinden zich een graankuiser, haverpletter en wanmolen. Op de luizolder treffen we een graanelevator aan: in een houten vierkante lange pijp transporteert een riem met bakjes het graan naar de graankuiser. Er staat een indrukwekkende houten trechter, die tot 600 kg haver kon bevatten. Deze leidt naar de haverpletmachine.

Tot in 1958 draaide er een dieselmotor, van het type Moës uit Waremme, zodat men ook kon malen bij waterschaarste. Het was de moelnaar zelf die hier bilde. Henri Tilkens liet de molen nog in de jaren 1980 werken voor eigen gebruik via tractoraandrijving. De nieuwe eigenaars renoveren thans de site. De steenzolder is thans in gebruik als woonruimte.

Tegenover het gebouw wordt de bouw van een ecohuis gepland.

Roger DELMEIRE & Herman HOLEMANS

R. Delmeire, "Molens van groot-Landen", in: Ons Lndens Erfdeel, VIII, 1985, nr. 24 (1 sept.), p. 37-41;
A. Wauters, "Monografie over Attenhoven", p. 6;
E. Piton, "Attenhoven", p. 24;
Mededelingen van U. Degreef
Mededelingen van A. Smeyers (Alsemberg)
Mededeling van Luc Hombroux (Attenhoven), kleinzoon van de vroegere eigenaars Marcel Hombroux- Cluckers