Genk, Vlaanderen - Limburg
- Naam
- Slagmolen
- Ligging
- Slagmolenweg 76
3600 Genk
op de Stiemerbeek
kadasterperceel G64
Vlaanderen - Limburg
- Geo positie
- 50.960030, 5.473286 (Google Streetview)
- Eigenaar
- Renaat Huygen-Geurts
- Gebouwd
- ca. 1523 / 1612 /1834
- Type
- Onderslag watermolen
- Functie
- Korenmolen
- Kenmerken
- Vroeger vol-, olie- en bookmolen, gebouw dwars op de waterloop
- Gevlucht/Rad
- Houten onderslagrad
- Inrichting
- Twee steenkoppels
- Toestand
- Maalvaardig (sinds 2014 nieuwe buitenlager wateras nodig)
- Bescherming
- M: monument, DSG: dorps- en stadsgezicht,
29.05.1995 - Molenaar
- Renaat Huygen, Genk
- Openingstijden
- Op aanvraag, tel. 089 35 21 32 (R. Huygen)
- Database nummer
- 13
- Ten Bruggencatenummer
- 50013
Karakteristiek
Beschrijving / geschiedenis
Op deze plaats bouwden Hasseltse wevers rond 1523 een volmolen. In 1612 werd de molen ingericht voor het slaan (persen) van olie uit oliehoudende zaden en als bookmolen.
In 1834 volgde ombouw tot korenmolen en bleef als maalbedrijf tot 1955 in gebruik.
De Bestendige Deputatie van de provincie Limburg keurde op 5 mei 1848 de vastgestelde pegelhoogte van 0,650meter goed. De toenmalige eigenaar was Arnold Geurden.
Eigenaars na 1840:
- voor 1844, eigenaar: Geurden Arnold, molenaar te Genk
- 1848, verkoop: Geurden Herman, molenaar te Genk
- 1876, deling: Geurden-Akkermans Pieter, molenaar te Genk
- 1914, erfenis: de weduwe en kinderen
- 1917, erfenis: de kinderen
- 1917, deling: Geurden Arnold, Jozef en Alexander, maalders te Genk
- 1919, deling: a) Geurden Arnold, molenaar te Genk en b) Geurden-Lemkens Jozef, landbouwer te Genk
- 1920, deling: Geurden Arnold, molenaar te Genk
- 1928, erfenis: Geurden-Lemkens Jozef, molenaar te Genk
- 1950, erfenis: de weduwe en kinderen
- 1959, deling: Huygen-Geurden Renaat (Marcel), paswerker, later herbergier te Genk
In 1966 werd de molen ingericht als café. Na de restauratie van het gaande werk is de molen sinds 1987 weer maalvaardig. Op 29 mei 1995 werd de molen beschermd als monument, met inbegrip van het molengebouw, het waterrad, het sluiswerk en de volledige maalinstallatie. Toen werd ook de omgeving beschermd als dorpsgezicht: met een deel van de Stiemerbeek en van de Slagmolenweg met brug. De Slagmolen vormt een oase in het moderne Genk.
Op 19 augustus 2005 ging een aanbesteding door voor de restauratie van het dak, de watergevel en de maalvloer. De werken gebeurden onder leiding van het Ontwerpbureau Barchi te Riemst en namen 75 kalenderdagen in beslag. Zo werden o.m. de dakbedekking en het beschot op de watergevel vernieuwd. Op molendag 2012 g
Van 1971 tot 2010 baatte Renaat Huygen de Slagmolen uit als café-restaurant. De zaak ging in 2012 dicht. Renaat Huygen is nog vrijwillig molenaar en laat de maalvaardige molen op afspraak en op molendagen bezoeken. Op de Limburgse molendag 2014 verschoof, tijdens het malen, evenwel de wateras doordat de molenmaker het buitenlager niet waterpas had gelegd. Zodoende is een vervanging van dat lager nodig.
Techniek
Het buitenwerk omvat een houten middenslagrad op een betonnen stoel en een houten molenboom verstserkt met ijzeren banden, die draait via een ijzeren trap in een poekhouten bus. Het binnenwerk bestaat uit een gietijzeren gaande werk (1899) in een bronzen bus en op een natuurstenen sokkel. Op de maalzolder bevinden zich twee koppels maalstenen in een houten steenkist.
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
Aanvullende informatie
Team Vlaams Bouwmeester - Atelier - Ontwerpend onderzoek - Meesterproef - Edities
MP1706 Herbestemmingsonderzoek slagmolen in Genk
Stad Genk i.s.m. de eigenaar van de slagmolen.
Slagmolenweg 76
3600 Genk
Laureaat ontwerper: Lotte Luyckx
Type opdracht: Herbestemmingsonderzoek
Projectregisserur: Jeroen Beerten (BEL architecten)
Opdrachtomschrijving
De slagmolen is een watermolen die teruggaat tot de 16de en 17de eeuw en is daarmee het oudste gebouw van Genk. Het herbestemmingsonderzoek voor de molen moet leiden tot één of meerdere concrete voorstellen van invulling voor het molengebouw en aanhorigheden. De slagmolen is strategisch gelegen tussen het stadscentrum en het natuurreservaat De Maten. Binnen het masterplan Stadspark Stiemerbeekvallei zou het gebouw dienst kunnen doen als onthaalpunt voor het natuurgebied De Maten/De Wijers en als ontmoetingsplaats en rustpunt. De vroegere functie van café/restaurant kan worden hernomen, maar er zou ook plaats moeten zijn om bijvoorbeeld de rol van onthaalpunt op te nemen. De molen is in principe ook maalvaardig.
Uit het juryverslag
Lotte Luykx analyseert de site van de slagmolen vanuit verschillende invalshoeken en legt een sterke link naar de schilderkunst. Zo probeert ze de slagmolen in te schakelen als satelliet van een breder kunstennetwerk van Genk. Ze gaat heel subtiel om met de slagmolen, waarbij ze ook aangeeft dat er nog veel onderzoek en analyse nodig is om tot effectieve voorstellen te komen. Het parcours dat ze voorstelt is in ieder geval veelbelovend. Ze ziet het haalbaarheidsonderzoek in twee fasen waarbij ze eerst wil werken aan de betrokkenheid van verenigingen en de buurt en het draagvlak vergroten. Deze fase zou resulteren in een observatie-atlas die als basis dient om de kwaliteiten van de site te onderzoeken om de identiteit van de slagmolen op die manier verder uit te bouwen. Ze wil het bewustzijn rond water opnieuw versterken (zoals de studie voor de Stiemerbeekvallei) als erfgoed- en natuurwaarde
-------------------
Intekendatum: 19.08.2005, 10 u.
Molen: Genk (Limb.), Slagmolen - watermolen met houten onderslagrad
Bouwheer: Renaat Huygen-Geurts, Genk
Ontwerper: bvba Ontwerpburo Barchi, Riemst (Peter Vos
Opdracht: Restauratie dak, watergevel en maalvloer; o/cat. D24, kl. 1; 75 kalenderdagen
Plaats aanbesteding: bvba Ontwerpburo Barchi, Tikkelsteeg 11, 3770 Riemst
-------------------
Twee gedichten over de Slagmolen in het Genker dialect door Jozefine Paradijs uit Bocholt, afkomstig van Genk en Veldeke lid.
De Sloagmiële èn Gènk….
Iehver bòbbels en knòbbels, door koehter en losse zand
Dèn Hasseltwèg wird opgemoakt, heroangelagd…
Ergès lènks oafdrèijè woas oos gezagd
En effe dónoo likt het oan de regse kant….
Èèn drèkde van bèlang, veel ottoos rontèlum,
Het woas è koehmen en è goehn,
è besjermd geboo, het likt do sjoen…
hielwat gènker volk kèmt gèèn heierum….
De Sloagmieëlen , doeër de joeëhre heen
as è pèrèlke tieëhge de Moate oangelèhge
zoehmer en wènter, oog bij rèhge
wirt dò gewaneld, doehr minse met goei been…
aaner koehme vir de gezellighèts, en drènke ne slók
och vir ’t leste nouts te hiehre,
want wèt gè wat er geet gebiehre?….
Op leste van ’t joar hingt Renaat z’ne jas oan den hók…..
Wei dat dan weier geeht dò moeten vè mer no rooje
De miehle en Renaat, dat ès zoe al joare lank
Dat klinkt èn hermènie, dat klinkt as ene klank,
Ven hèbben him al èn kruk oan dèn toog oangebooje….
Paradijs Jozefine 05/04/2010
De Slagmolen in Genk....
Over bulten en knobbels, door gaten en mulle zand,
De Hasseltweg wordt hersteld, heraangelegd...
Ergens links afslaan was er ons gezegd
En even verder ligt het aan de rechterkant...
Een drukte van belang, veel auto's geparkeerd,
het was een komen en een gaan,
een beschermd gebouw, mooie gelegen,
heel wat genker volk komt hier over de vloer....
De Slagmolen, door de jaren heen,
als een schat tegen de Maten aan gelegen
zomer en winter , ook bij regen
wordt er gewandeld door mensen die goed ter been zijn...
anderen komen voor de gezelligheid, en genieten van een lekker glas...
ook om het laatste nieuws te horen
want weet ge wat er gaat gebeuren?
Op het eind van het jaar, gaat hij met pensioen...
Hoe het nu verder gaat, dat moeten we naar raden
de molen en Renaat dat is zo al jaren lang
dat klinkt in harmonie, dat klinkt als éne klank,
we hebben hem al een kruk aan de toog aangeboden...
Paradijs Jozefine 05/04/2010
--------------
Bouwkroniek, 10.02.2017, p. 35-36.
Het traject bestaat uit twee delen. Om de jonge ontwerpers onder te dompelen in de thematiek van de herbestemming van erfgoed, wordt een opleidingsweek georganiseerd. De lezingen en bezoeken die in dit kader zullen plaatsvinden, worden zoveel mogelijk opengesteld voor een ruimer publiek (erfgoedconsulen?ten, andere ontwerpers, lokale besturen, …). Na de opleidingsweek kunnen de jonge ontwerpers zich kandidaat stellen voor één van de vijf geselecteerde projecten die voort uitgewerkt worden in een intensieve atelierweek.
Literatuur
A. Remans, "Molens van Genk", in: Heidebloemke, XXI, 1961, p. 62-63 en XXII, 1962, p. 62-63, 75-83, 102-112 en 153-158;
A. Remans, "Loonse waterschepenen op visitatie te Genk in de 17de en 18de eeuw", in: Limburg, XLI, 1962, p. 23-40;
A. Remans, "Molengeschiedenis", in: Heidebloemke, XXIV, 1964, p. 193-205;
A. Remans,"Over bookmolens", Het Oude Land van Loon, 41, 1962, p. 86-88.
Lieven Denewet, "Inventaris van de Limburgse watermolens met hun pegelhoogtes (1846-1849)", Molenecho's, 39, 2011, nr. 2
Herman Holemans & Werner Smet, "Limburgse watermolens. Kadastergegevens: 1844-1980", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1985;
Bert Van Doorslaer, "Met de stroom mee of tegen de wind in? Molens in Limburg", Borgloon/Rijkel, Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, 1996;
I. Coninx, "De Slagmolen op de Stiemer aan de Schuitweyer", in: Heidebloemke, L, 1991, p. 112-113, plan;
F. Dirks, "De slagwatermolen van Genk (Limburg). (Portret van een draaiende molen)", in: Natuur- en Stedeschoon, 60, 1991, nr. 6, p. 16-17, ill.;
R. Huygen, "Limburgse Molendag te Genk", in: Heidebloemke, Genk, jg. 46, 1987, nr. 5, p. 152-156;
R. Huygen, "De Slagmolen", in: "Heidebloemke", Genk, jg. 48, 1989, p. 131-139, ill.;
"Limburg roert zich! Slagmolen van Genk in restauratie [Slagmolen te Genk; watermolen van As]", in: Levende Molens, jg. 9 (1987), nr. 8, p. 58 en 64, ill.;
Mathieu Meuwissen, "Genker Watermolens in 1848", in: Heidebloemke, jg. 34, 1975, nr. 1, p. 7-20;
Mathieu Meuwissen, " De molen maalt weer", in: Heidebloemke, jg. 47, 1988, nr. 6, p. 240;
Mathieu Meuwissen, "Merkwaardig ankerijzer, in: Heidebloemke, jg. 51, 1992, nr. 5, p. 174;
Bouwkroniek, 5 augustus 2005, p. 68.
Lieven Denewet, "Honderd bespookte molens in Vlaanderen. Een verzameling molensagen van de kuststreek tot het Maasland", Molenecho's, XX, 1992, nr. 2-3.
"De volmolens in de Hasseltse lakennijverheid", Ons Molenheem (Studiekring Ons Molenheem, KInrooi), 1999, jan.-maart, nr. 1, p. 29.
"Zes projecten voor Meesterproef Erfgoed en Herbestemming". Bouwkroniek, 10.02.2017, p. 35-36.
Informant
Daan Christoffels, 03.06.2015.
Persberichten
Danaë Pantelis, "Stiemerbeek en Slagmolen zijn één", Het Belang van Limburg, 12.02.2010.
Chris Nelis, "Laatste pint getapt in Genkse café De Slagmolen", Het Belang van Limburg, 15.12.2010.
Belgin Özgünes, "Rondleidingen en tentoonstellingen op 26 juni. Slagmolen zet deuren open op Limburgse Molendag", Het Nieuwsblad, 01.06.2011.