IJzergieterij Hisette

De Fonderie Hisette of "Au Gros Marteau" was een ijzergieterij op waterkracht. Het was gelegen op de hoek van de huidige Stukwerkersstraat en Dok-Zuid, in het Gentse stadsdeel dat in de 19de eeuw  "Voorstad der Antwerpschepoort (=Dampoort)" werd genoemd.

De watermolen werd even na 1800 opgericht. Voorheen was er de kobaltblauwfabriek van P. Botte gevestigd. In de Gazette van Gent van 8 december 1800 verscheen een advertentie betreffende de gewezen kobaltblauwfabriek nabij de Dampoort, tegen het water van de vesten, gelegen op de linkerzijde als men de stad uitgaat. Dit gebouw, dat dienstig is voor allerlei fabrieken, had een octrooi om een watermolen op te richten. De riool van de watermolen was toen al gemaakt. Inlichtingen waren te bekomen bij P. Botte in de Zwartezustersstraat 170 te Gent

De watermolen was in 1821 ingericht als een ijergieterij, uitgebaat door de familie Hisette die uit de streek van Virton afkomstig was.

De ijzergieterij van Hisette mocht een bestelling van 50.000 kg gegoten stukken leveren voor de Engelse zakenman Thomas Hurell die zich in Gent was komen vestigen voor de vervaardiging van textielmachiens. Aanvankelijk bleek die bestelling naar behoren te zijn uitgevoerd. Maar later stokte de levering. Het is niet duidelijk aan wie de schuld daarvan precies te wijten is. Zoals gewoongelijk in dergelijke zaken, slingerden de beide partijende verwijten naar elkaar hoofd, zonder dat eeen van beide maar de geringste fout wilde bekennen. François Voortman verweet  Hurell dat hij in januari 1822 nog maar 12 mechanische weefgetouwen in plaats van 24 had geleverd, terwijl Hurelle staande hield dat Voortman ruzie had gestookt tussen hem en zijn bedrijfsleider Graunt.

In een latere memorie klaagde Hurelle er over dat François Voorman in de handelskringen te Gent ongunstige geruchten over hem had rondgestrooid en het had voorgesteld alsof het faillissement van Burell nakend was. Bovendien had Voortman er bij Hisette fel op aangedrongen om het tegoed dat hij op Burell had voor de levering van gegoten stukken onmiddellijk in te vorderen. Die drukking op Hisette was geslaagd, want ingevolge de voetstappen door deze laatste aangewend werd een aanhoudingsbevel tegen Burell uitgevaardigd. Het vonnis werd op 15 februari geëxecuteerd en aldus werd Thomas Hurell achter slot en grendel gezet.

De ijzergieterij werd in 1834 door het Belgisch kadaster ingedeeld in klasse 1, met een kadastraal inkomen van 838 frank.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Hisette Henri, de weduwe, te Gent
- voor 1845, deling: a) Hisette Henri, b) Hisette Thérèse, c) Hisette Jacqueline en consoorten en d) Hisette Virginie

Het gebouw werd in 1866 vergroot en werd een stoommachine toegevoegd. Toch werd ook nog gebruik gemaakt van waterkracht.
De ijzergieterij geraakte technisch voorbijgestreefd en werd in 1881 gesloopt.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Gedrukte bronnen
"Gazette van Gend", 8 december 1800, of 17 frimaire jaar IX.

Werken
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. De arrondissementen Eeklo en Gent", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962).
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 2000.
L.F. Hisette, "A propos de la porte de l'église de Signeulx et des Hisette, fondeurs de fer, serruriers et mécaniciens à Gend", dans: Le Pays gaumais, La terre et les Hommes (Ed. du Musée gaumais A.S.B.L., Virton), jg. 29-30, 1968-1969, p. 150-175.
P. Jonglas, "Aardrijks-geschiedenis. Beschrijving der stad Gent voor de jeugd", Gent, Snoeck-Ducaju, 1834, p. 80: "Verderop, naar de Antwerpsen epoort heeft men de ijzergieterij van den Heer Hisette".
H. Coppejans-Desmedt, "Incidenten rond de constructie van de eerste mechanische weefgetouwen te Gent", in: Handerlingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, XIII, 1959, p. 163-177.
Guido Deseyn, "Gentse getijdemolens", Gent, Vereniging voor Industiële Archeologie en Textiel, 1988, 40 p.