Heimolen

De Heimolen (Heymolen) of molen Mariman (naar de laatste molenaars) was een houten korenwindmolen in het gelijknamig gehucht, aan de zuidzijde van de Heimolenhoek (nr. 8), aan de zijde van de huidige autosnelweg E17, tussen de Wever- en de Heimolenstraat, op 3,5 km ten zuiden van het stadscentrum.

De staakmolen werd voor 1430 gebouwd. Volgens een gezegeld perkament uit 1553 werd "den Heymeulen" dan begaan door Amelberge de Zuttere, weduwe van Antoon de Grave.

In 1626 werd octrooi verleend aan Joos Heyndricx voor een rosmolen "up het gheweste ghenaempt den heymeulenhouck". Deze was het type houten buitenrosmolen, stond naast de windmolen en bestond nog rond 1800.

We zien de windmolen aangeduid op de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen, bij het gehucht "Heymeulen". Ook de Atlas der Buurtwegen (ca. 1842) en de kaart van Vandermaelen (ca. 1850) vermelden de gehuchtnaam (resp. "Heimolen" en "Hey Molen").

In de "Gazette van Gend" van 11, 17 en 24 februari 1800 verscheen de volgende advertentie betreffende de verkoping van de welbeklante korenwindmolen, met de molenberg, molenhuis, grond en andere medegaande gebouwen, 60 roeden groot, staande in de “Heymolenwyk” te Sint-Niklaas (communale kaerte n° 3), van ouds genaamd “den Hey-molen”, staande op 150 roeden, palende N. de Straete, O. Joseph van Havere, Z. de weduwe Smet en W. Cornelis Goossens; actueel bewoond en gebruikt door de verkoper, Frans de Cauwer. De molen is vrij op 11 floréal jaar VIII (of 1 mei 1800). Hij wordt openbaar verkocht op vier opeenvolgende marktdagen te Sint-Niklaas, te weten op 25 pluviôse, 1, 6 en 16 ventôse jaar VIII (of 14, 20 en 25 februari en 7 maart 1800), ten huize van Petrus Capon in de herberg d’Halve Maene op de Grote Markt aldaar.
Inlichtingen bij de burgers Guillielmus Frans Merckx en J.F. van Bogaert te Sint-Niklaas.

Eigenaars:
- tot 1800: de Cauwer Frans, molenaar op de Heimolen
- voor 1834, eigenaar: Mariman-Tack Jan, molenaar te Sint-Niklaas
- later, erfenis: de weduwe (overlijden van Jan Mariman)
- 07.06.1871, erfenis: de erfgenamen (overlijden van de weduwe van Jan Mariman)
- 05.09.1871, verklaring: de eigenaar is Pariman Pieter Jacob (onderhandse akte)
- 11.10.1884, deling: Mariman-Van Lysebetten Pieter Jacob, molenaar te Sint-Niklaas (notaris Geerts)
- 01.06.1914, gift: Mariman Jozef Eduard, molenaar te Sint-Niklaas (notaris Heirman)

De molen ondervond 's zomers wel hinder door de vele bomen in de omgeving.

Op de steenzolder lagen drie steenkoppels op één lijn, met als diameter: 1,20 m achteraan, 1,40 m in het midden en 1,50 m vooraan. Ze gingen gemakkelijk open. De molen bezat ook een goede cliënteel, ook uit het nabije Elversele, en had veel boerengemaal.

Tijdens de hoogmis op zondag werd de molen stilgezet: de Knaptand- en de Heimolen stonden stil van half 9 tot half 10, de molens van 't Brugsken van 9 tot 10 uur en de Kroon van half 10 tot half 11. Deze verschillende uren waren bepaald volgens de parochies waartoe zij behoorden: de Sint Jozefsparochie, de Sint-Niklaasparochie of die van de Onze-Lieve-Vrouwekerk

Molenaar Pieter Mariman was afkomstig uit een zeer oude maalderfamilie, die in het Land van Waas wijd verspreid was. Pieter had een talrijk huisgezin en was een stoere werker. Hij werd 82 jaar. Twee jaar voordien scherpte hij nog zelf de molenstenen.

Voor 1900 kon er ook al gemalen worden met een stoommaalderij. De windmolen werd in 1920 gesloopt: we vinden hem niet meer vermeld in een akte van 22 juli 1920. Een motormaalderij nam zijn taak over.

Het familiebedrijf werd later verdergezet op een andere locatie (Vijfstraten) te Sint-Niklaas onder de naam "Molens Mariman" en ging zich gaandeweg toeleggen op de productie van vee- en duivenvoeder. Het bedrijf sloot zijn deuren in 1989.

Van de molen is ons geen foto bekend, in familiebezit bleef een natuurgetrouw schilderij bewaard uit 15 juli 1919.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Gedrukte bronnen
"Gazette van Gend", 11, 17 en 24 februari 1800, of  22 en 28 pluviôse en 5 ventôse jaar VIII

Werken
W. Smet, "De windmolens in het Waasland", Nieuwkerken-Waas, 1974.
W. Smet, "Kijk op het Waasland", Nieuwkerken-Waas, 1977, p. 17-66.
R. Van Lierde, "Sint-Niklaas en zijn windmolens", in: Annalen van de Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, LXXIII, 1970, afl. 2, p. 255-282.
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963)
G.K. Kockelberg, "De molens van Sint-Niklaas", in: Ons Molenheem, jg.30, 2005, nr. 3, juli-september, p.56-57, ill.
H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten S-T", Opwijk, 2007.

Mailberichten
Geert D'Haese, Sint-Niklaas, 13.09.2015 (achterkleinzoon van molenaar Pieter Mariman-van Lysebetten).