Grote Molen

De Grote Molen (tijdelijk Nieuwe Molen) of Molen Heyndrickx was een achtkante stenen stellingmolen aan de nooroostzijde van de huidige Magnolialaan (nr. 9, vroeger een aardedreef), op ongeveer 40 meter ten noordoosten van Brugsken, in de Priesteragiewijk, op 1,4 kilometer ten oosten van het centrum van Sint-Niklaas.

De molen werd na 1775 gebouwd als een oliemolen.  Na 1830 werd hij eveneens ingericht als een korenmolen. Op het einde werkte hij nog enkel als korenmolen.

We zien hem nog niet aangeduid op de Ferrariskaart (ca. 1775), mar wel op:
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842) met een achtzijig grondvlak
- de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) met een tekenintje van een achtkante molen

De molen had een zeer brede houten gaanderij op wel 17 meter hoog. De wieken van de molen waren om en bij de 12,50 meter lang en zeer breed. De gietijzeren askop, die 1800 kg woog, draaide bijgevolg 30 meter boven de grond zodat de draaiende wieken van waar ook in Sint-Niklaas gezien konden worden.

De grote, statige molen was achtkantig gebouwd en had een zodanige omvang dat een grote voermanswagen die bespannen was met vier paarden met alle gemak de molen kon inrijden, draaien en keren, en terug uitrijden.

De muren waren beneden 1,25 meter dik en behielden een buitengewone dikte tot aan de kap. Volgens de overlevering was de molen gebouwd met kalk, vermengd met roggemeel. Het was niet mogelijk een nagel in het metselwerk te slaan.

De molen bezat maar liefst acht verdiepingen, gebouwd met grove eiken balken. Er waren minstens twee, mogelijks drie paar maalstenen. Zeker een paar Engelse van 1m30 en een paar van 1m50.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Boëyé Pieter Antoon, eigenaar te Sint-Niklaas
- 22.04.1860, erfenis: a) Boëyé Antoon Eugène, eigenaar te Sint-Niklaas, b) Boeÿé Hyacinthe Ghislain, advocaat te Sint-Niklaas en c) Boëyé Angelina, echtgenote Rémy Felix, eigenaar te Leuven (overlijden van Pieter Antoon Boëyé)
- 1862, verkoop: Heyndrickx-Bolssens Frederik, molenaar te Sint-Niklaas
- 27.05.1885, gift: a) Heyndrickx Frederik (voor vruchtgebruik), zonder beroep te Sint-Niklaas en b) Heyndrickx-Van Dries Désiré Aloys (Sint-Niklaas, 1851-1914), brouwer te Sint-Niklaas (notaris Bellemans)
- 09.08.1893, einde vruchtgebruik: Heyndrickx-Van Dries Désiré, brouwer te Sint-Niklaas (overlijden van Frederik Heyndrickx)
- later, erfenis: de weduwe Maria Leonia Van Dries (Sint-Niklaas, 1859-1928) en de kinderen (overlijden van Désiré Heyndrickx)
- 18.07.1920, deling: de weduwe (notaris Boel)
- 30.08.1928, erfenis: de erfgenamen (overlijden van de weduwe Maria Leonia Van Dries)
- 20.12.1929, vonnis: Bartholomé-Heyndrickx René Robert, brouwer te Sint-Niklaas.

Désiré Heyndrickx richtte in 1886 een bierbrouwerij op en vanaf dan werd de molen werd enkel nog gebruikt om mengelingen voor de brouwerij te maken. Reeds in 1887 verzocht hij toelating tot het bouwen van een mouterij op het terrein.

Op bovenstaand briefhoofd uit begin 20ste eeuw. Op 12 juni 1910 verscheen er een artikel in het nummer 24 van het Land van Waas: 'Onderscheiding. - Onze stadgenoot, deHeer Heyndrickx-Van Dries, brouwer, heeft in den grooten internationalen prijskamp voor bieren te Londen, de grootste onderscheiding bekomen voor zijne oude bieren, namelijk de groote eerschaal met gouden medalie.'

In 1896 werd de windmolen voorgoed stilgelegd en diende hij enkel nog als bergplaats voor vaten en bieren op fles. In 1921 of 1922 werd de ‘Grote Molen' afgebroken.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Landkaarten

Ferrariskaart (ca. 1775) (nog niet aangeduid)
Atlas der Buurtwegen (ca. 1842)
Topografische kaart van Ph. Vandermalen (ca. 1850)
Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Werken

W. Smet, "De windmolens in het Waasland", Nieuwkerken-Waas, 1974.
W. Smet, "Kijk op het Waasland", Nieuwkerken-Waas, 1977, p. 17-66.
R. Van Lierde, "Sint-Niklaas en zijn windmolens", in: Annalen van de Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, LXXIII, 1970, afl. 2, p. 255-282.
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963)
G.K. Kockelberg, "De molens van Sint-Niklaas", in: Ons Molenheem, jg.30, 2005, nr. 3, juli-september, p.56-57, ill.
H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten S-T", Opwijk, 2007.
Jan Rumes, Studie over verdwenen brouwerijen te Sint-Niklaas.
Mailbericht Mark Weyn,Waasmunster, 21.03.2015.