Wallegemmolen

De Wallegemmolen of Hulstemolen was een houten korenwindmolen op de aan de westzijde van de Wantestraat (nr. 11), op de heuvelkam op 2 kilometer ten noordwesten van de kerk van Hulste.  De staakmolen stond op het hoogste punt van Hulste, op ca. 35 meter boven de zeespiegel. De molen stond rechtover de verdwenen hoeve van Loncke, in de 20ste eeuw van Roland Malfait. Op de molenplek werd de woning gebouwd van Sylveer Malfait.

De oudste vermelding van de Walleghemmolen dateren van 1361 en 1444. De in het Frans opgestelde grafelijke domeinrekening van 1444 maakt melding van de opbrengsten van een stuk grond, ongeveer 90 lands groot, gelegen in de parochie Hulste, kasselrij Kortrijk, recht over de molen geheten de "Waghenmeulene". Hier wordt zeker de Wallegemmolen mee bedoeld, aangezien er toen slechts één windmolen bestond te Hulste. Dit stuk grond behoorde toe aan wijlen Sohier (Seger) Trommelin en zijn zoon Jehan, en zij hielden het in leen van de graaf van Vlaanderen ("Monseigneur"), wegens zijn "tenement" (leenroerig verband) van Harelbeke. De ene helft ervan werd aangekocht door François Lamphin, voormalig baljuw van Harelbeke, de andere helft door Jehan le Fevre, ontvanger van Harelbeke in 1401 (10 februari), "met alle eiken en andere katheilen erop staande".

In het "rentebouck van den heerscepe van Schiervelde in de prochie van Hulste" uit 1559 wordt de molen opnnieuw vermeld met ernaast een "meulenwech".

In het twintigste penningkohier uit 1571 werd in Hulste een windmolen vermeld, toen in gebruik door Joos Loncke. Vermelding van "Waelleghem meulne" in 1629.

De familie Loncke was tot de afbraak van de molen in 1912, nog 11 generaties lang, onafgebroken de eigenaar:

I. Joos Loncke, zoon van Jooris, was er molenaar van 1540 tot 1581. Hij was tevens buitenpoorter van de stad Kortrijk.

II. Zijn zoon Pieter volgde hem op in 1581 en bleef op de molen tot 1626. Hij overleed het daaropvolgende jaar op 12 mei. Dan noemde men de Wallegemmolen, de Hulstemolen.

III. Zijn zoon Denijs betrok na hem de molen die dan opnieuw de Wallegemmolen werd genoemd. Hij was eveneens buitenpoorter van Kortrijk van 1616 tot aan zijn overlijden in 1638. Zijn weduwe, Boudewine van Marcke, zette het bedrijf verder en ze werd buitenpoorteres van Kortrijk van 1639 tot 1653.

IV. In 1654 vinden we de zoon Joos die het bedrijf verderzet tot aan zijn overlijden te Hulste op 22 oktober 1694. Op 29 september 1692 trad hij nog in het huwelijk met Christina Verbrugge die aldus reeds na twee jaar huwelijk weduwe werd.

V. In de volkstelling van Hulste van 1695 is Gillis Loncke er de molenaar en woont er met "sijn huysvrouwe, één dienstmaerte en 3 gebroers, zijnde molders".
Waarschijnlijk heeft hier een familielid de molen overgenomen. Egidius of Gillis Loncke was geboren te Hulste op 6 februari 1667 als zoon van Jooris en Judoca Debosschere. Zijn grootvader was Jacobus Loncke. Gillis trouwde te Hulste op 13 augusstus 1695 met Maria Viaene, dochter van Jacobus. Na het overlijden van zijn echtgenote hertrouwde hij op 2 maart 1707 met Judoca Vanhoutte. Hij was buitenpoorter van Kortrijk van 1691 tot 1699. Hij had 9 kinderen: 6 dochters en 3 zonen.

VI. Jacobus, de zoon van Gillis Loncke, volgde zijn vader op als molenaar op de Wallegemmolen. Hij werd te Hulste geboren op 10 december 1696 en trouwde er op 21 augustus 1721 met Martine Nijffels en overleed er op 4 januari 1745. Zijn echtgenote overleefde hem en stierf eveneens te Hulste op 17 oktober 1768. Hij was buitenpoorter van Kortrijk van 1716 tot 1745 en na zijn dood volgde zijn weduwe hem van 1746 tot 1768 op als poorteres.

VII. Hun enige zoon Guilielmus werd, na het overlijden van zijn moeder, de nieuwe meester-molenaar.
Deze Guilielmus werd geboren te Hulste op 4 februari 1724 en trouwde er op 21 juni 1747 met zijn n icht Anna Theresia Loncke, dochter van Andreas en Theresia Joye, evenens te Hulste geboren op 1 oktober 1725. Andreas was schepen van Hulste en van de heerlijkheid Schiervelde in Hulste van 1727 tot 1735 en daarna burgemeester in 1738.
Ze kregen acht kinderen: vijf zonen en drie dochters. Hij was buitenpoorter van Kortrijk vanaf 1741 tot 1795. Hij overleed te Hulste op 31 augustus 1810. Zijn echtgenote was hem reeds voorgegaan op 26 juli 1795.
Zijn dochter Maria Josepha Cecilia, geboren te Hulste op 21 november 1762, huwde er op 7 november 1789 met Ludovicus Antonius Gehysens, ook een telg uit een molenaarsfamilie.
In 1740 werd aan de overzijde van de molen een hoeve gebouwd, de nu verdwenen hoeve Remmerie, die op de Poppkaart bekend stond als de "Ferme Loncke".

VIII. Joannes Franciscus Clement Loncke, in de omgang Clement genoemd, volgde zijn vader op als molenaar. Hij werd geboren te Hulste op 24 november 1765. Hij trouwde er op 13 september 1797 met Isabella Rosa Vandekerckhove die te Ingelmunster geboren werd in 1776. Zij kregen negen kinderen. Hij was ook schepen van Hulste. Op 2 februari trouwde zijn oudste dochter Isabella Clara, die op 11 Thermidor van het jaar 6 (29 juli 1798) te Hulste werd geboren, met Ludovicus Masureel de hereboer van het goed Vrijleghem in Hulste werd.
Op 21 april 1824 deed zijn hogervermelde schoonzoon Ludovicus Masureel aangifte dat zijn 58-jarige schoonvader overleden was. Zijn echtgenote Isabella Rosa Vandekerckhove was al overleden op 18 juni 1820, daags na de geboorte van haar jongste kind Anna Theresia.
Het kleine, mooie kapelletje op de hoek van de latere hoeve Malfait, werd gebouwd door molenaar Joannes Franciscus Clement Loncke. Hij voldeed hiermee aan een belofte die hij gedaan had, opdat de molen gevrijwaard zou blijven van brand en storm.
Het "Quoteboek" van Hulste vermeldt dat in 1799 (an IX) Pierre Loncke, "cultivateur" te Lendelede, eigenaar was van de molen.
Volgens het "Quoteboek" van 1825 werd de molen na de dood van Clement herbouwd, ter vervanging van de oude versleten staakmolen.
Om de nalatenschap te kunnen verdelen werd het goed Loncke in 1827 verkocht. De herbouwde molen en de nieuw gebouwde hofstede werden gekocht door Ferdinand Loncke en de rest ging naar Charles Masureel, hereboer op Vrijleghem, en gehuwd met de dochter van Clement Loncke.

IX. Loncke-Simoens is de volgende generatie die op de molen terug te vinden is. Franciscus Ferdinand Loncke, zoon van Clement en Isabella Rosa Vandekerckhove, geboren te Hulste op 2 augustus 1805, huwde te Harelbeke op 10 januari 1827 met de winkelierster Julia Simoens (geboren te Harelbeke op 21 januari 1804).
Franciscus Ferdinand Loncke overleed te Hulste op 17 januari 1864 en zijn echtgenote overleefde hem slechts een paar jaar, want zij overleed - eveneens te Hulste - op 11 februari 1867. Zij hadden negen kinderen: zes zonen en drie dochters. Nadat de weduwe samen met haar zoon Augustus en een dochter het bedrijf verdergezet had tot aan haar overlijden, bleven de zoon en de dochter nog een drietal jaar op de molen.
In die periode was de dorsmachine, aangedreven door een stoomlocomobiel, reeds in gebruik. De molenaar schafte zich een dergelijk modern tuig aan en zo kon hij in windvrije perioden malen met  de kracht van de stoomlocomobiel. Daardoor kwam het bedrijf in volle bloei. Men maalde er tot 100 zakken van 106 kg per dag. Op de Poppkaart, die rond 1850 werd gemaakt, wordt de molen vermeld (onder art. 217) op sectie A, nr. 343. Samen met de kleine hoeve en een stuk bos, staat de molen op een oppervlakte van 4ha, 33a en 40 ca. De molen werd getakseerd tegen 300 frank.

X. Na August Loncke en zijn zus kwam hun broer Leo als molenaar op de Wallegemmolen. Hij was de zoon van Ferdinandus Franciscus en van Julia Simoens. Hij werd te Hulste geboren op 12 januari 1839. Hij huwde op 26 januari 1876 te Moen met de landbouwster Sidoenie Pauwels. Bij hun huwelijk verklaarden de jonggehuwden dat van hen reeds twee kinderen van het mannelijk geslacht in Moen waren geboren, namelijk Constantinus en Richardus.
Na het overlijden van Leo Loncke te Hulste, op 14 september 1896, zette zijn weduwe Sidonie Pauwels het bedrijf een tijdje verder met haar drie zonen: Constant, Richard en nog een derde.
Ivo Pauwels was er een tijdlang ketser maar werd vervangen door Johannes Verfaillie (°Ingelmunster, 24 juni 1828).

XI. Uit de nalatenschap van August Loncke-Pauwels kocht Richard Loncke de molen. Hij was in Moen geboren op 25 december 1874 en hij huwde in Kuurne met Ludovica Veys op 13 mei 1903.
Richard en zijn vrouw Ludovica, een vrouw van maar eventjes 140 kg, waren beiden verslaafd aan de drank. De volksmond zegt: "Een kaars die aan beide uiteinden brandt, raakt rap opgebrand". Zo gebeurde het ook met de molen. Ludovica overleed op 10 juni 1911 en door de omstandigheden gedwongen heeft Richard de molen en het hoevetje moeten verkopen. Jan Lauwers, geboren te Hulste op 24 augustus 1859, was er de laatste ketser. Richard heeft dan de molen en Hulste verlaten en is naar Noord-Frankrijk getrokken.
Dat was het einde van het bewongen "Loncketijdperk" op de Wallegemmolen, dat bijna 400 jaar had geduurd. Achiel Glorieux kocht de molen die nog in goede staat was en kwam op 16 mei 1912 op het hoevetje ernaast wonen. Hij was afkomstig van Waregem. Achiel had weinig zin om molenaar te spelen want hij liet in 1912 de molen afbreken. Met de familie Loncke verdween ook de Wallegemmolen.

Op de vroegere molenplek staat nu een huis: Wantestraat 11. Het is het huis dat Sylvère Malfait en zijn vrouw Anna De Pourcq lieten bouwen voor hun pensioentijd. Dat huis is te bereiken vanuit de Wantestraat, maar ook langs een steile weg vanuit de Barzestraat tegenover de vroegere herberg ‘De Vijfwegen’ dichtbij de Brigandskapel. Sylvère Malfait was de vader van de in Hulste gekende dorpsfiguur Jacques Malfait (Jachriss) en de grootvader van Sabine Malfait (dochter van Roland †2003) die met haar man Frank Sobry en hun twee kinderen nu op die historische plek wonen.

In 1715-1716 maakte landmeter Pieter Stueperaert een landboek op van de parochie Hulste, met aanduiding van de Walleghemmolen, bereikbaar via een dreef vanuit de Barzestraat. De molen (op kaart 7) staat er alleen want de hofstede werd pas in 1740 gebouwd. Op heel de Barze stonden toen slechts een vijftal huizen. Opmerkelijk is daarnaast ook de aanduiding van het Absulbos, dat eigendom was van de Kortrijkse Groeninge-abdij en dat in het midden van de 18de eeuw wordt doormidden gesneden door de nieuw aangelegde steenweg.

De Tiendekaart van Hulste (1760-1765) geeft een schematische weergave van de bebouwing ter hoogte van het huidige dorpscentrum van Hulste. In het buitengebied vallen vooral de "Hulste molen" (Walleghemmolen) op en enkele verspreid gelegen hoeves.

Op de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778). wordt het gehucht "Meulenhoeck" venoemd.

In de statistieken van het kadaster uit 1801 bevonden zich in Hulste "312 maisons, 1 moulin à moudre le grain, 2 moulins à battre l'huile et 1 brasserie"; deze laatste zijn respectievelijk de ondertussen gesloopte Walleghemmolen aan de Ginstestraat en "Jonckheeres" molen aan de Brugsesteenweg, de Muizelmolen aan de Muizelstraat en brouwerij "De Sterre" langs de Tieltsestraat.  Op de Poppkaart van rond 1850 is zowel de molen als de hofstede (later Malfait) aangeduid.

Eigenaars na 1830, volgens de gegevens van het kadaster:
- voor 1834, eigenaar: Loncke Clement, molenaar te Hulste
- 1835, eigenaar: Loncke-Simoens Ferdinand, molenaar te Hulste
- 30.03.1867, deling: a) Loncke Hortentia, molenarin te  Hulste, b) Loncke Louise, c) Loncke Leon, d) Loncke Julie, e) Loncke Julie (= dezelfde voornaam), f) Loncke Marie en g) Loncke August (notaris Gheysens)
- 26.01.1886, verkoop: Loncke-Pauwels Leon, molenaar te Hulste (notaris Gheysens)
- 14.09.1896, erfenis: a) Loncke Constant, molenaar te  Hulste en b) Loncke Richard, molenaar te Hulste (overlijden van Leon Loncke)
- 21.07.1908, afstand: Loncke-Veys Richard, molenaar te Huste (notaris Verstraete)

In 1826, kort na de dood van Clement Loncke (†1824) en zijn vrouw Isabelle Vandekerckhove (†1820), werd dit groot bedrijf - hofstede en molen - gesplitst. De hofstede werd verpacht, maar op de molen bleef een Loncke, eerst de toen nog minderjarige Ferdinand, zoon van Clement Loncke.

Het zat de Lonckes in de genen. Ferdinands broer, Jean-Baptist Loncke, kwam terecht in een andere molen in Hulste: de Muizelmolen. In 1840 kocht hij de resten of de ruines van de in 1817 afgebrande molen en liet deze helemaal herbouwen.
En zeggen dat hun zuster Rosalie Loncke toen al getrouwd was met de molenaar op de Hillemolen in Zwevezele. Van molenaars gesproken, om een lang verhaal kort te maken: op ‘t Hoog-Wallegem kwam na Ferdinand (†1864) zijn zoon Leo-Clemens (†1896) en vervolgens, als laatste molenaar, zijn kleinzoon Richard Loncke die na de dood van zijn vrouw in 1911 naar Frankrijk is getrokken waar hij in 1956 in Le Neubourg (Haute-Normandie) overleed.

De molen, in verval geraakt na 1900, werd in 1912 verkocht en door de nieuwe eigenaar Achiel Glorieux afgebroken.

Pieter KERCKHOF & Roger CAUWE

Archiefbronnen

Algemeen Rijksarchief Brussel, Rekenkamer, nr. 2705 (grafelijke domeinrekening, 1444).
Rijksarchief Kortrijk, "Rentebouck van den heerscepe van Schiervelde in de prochie van Hulste", 1559
Rijksarchief Kortrijk, Fonds d'Ennetieères, reeks 1, nr. 247, 1629.
Rijksarchief Kortrijk, Gemeentearchief Hulste, nr. 81: Caerte figurative van het sesde deel der prochie van Hulste van westen de prochie van Lendelede en suyd noort en oost de straete comende van Lendele en loopende so oost waert naer de Groote heirbaene van Cortryck op Thieldt..., in Lantbouck ende afmetinghe der prochie van Hulste, Pieter Stueperaert, 1716.
Rijksarchief Kortrijk, Gemeentearchief Hulste, nr. 81: Caerte figurative van het sevenste deel der prochie van Hulste oost de straete loopende van oosten de Meulen commende van Engelmunster loopende in de Groote heirbaene suyd de straeten coomende in de Groote Heirbaene van de prochie van Lendelede, in Lantbouck ende afmetinghe der prochie van Hulste, Pieter Stueperaert, 1716.
Rijksarchief Gent, Twintigste penningkohier Hulste, 1571.
Rijksarchief Kortrijk, Bruine Pakken, nr. 6093 (volkstelling van HUlste, 1695)
Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Hulste, 1891/6.Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 212: Kadastrale Legger, Hulste, artikel 385.
OCMW-Kortiijk 2e Carte figurative van d’heerlycke renten in de prochie van Hulste competerende aen desen hospitaele, in Register van alle de leenen, heerlycheden, hofsteden, landen, bosschen ende meerschen competerende aen het hospitael van Onse Lieve Vrouwe in Overleye..., F. De Bal, 1752.

Literatuur
G. Van Walleghem, "Het toponiem Wallegem: een leenheerlijkheid, een bos en een molen", Vlaamse Stam, 1994, 9, p. 425-451.
R. Cauwe, "Het geslacht Loncke in Hulste", Harelbeke, 1992, p. 9.
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel III. Gemeenten H-J", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1995.
Onze Molens. Water-, wind-, en rosmolens in Harelbeke - Bavikhove - Hulste - Stasegem, Harelbeke, 1990.
Decroix L., Herbergen in Hulste, in Tijdingen van de Roede van Harelbeke, jg. 9, nr. 2, 2006, p. 22-23.
De Flou K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Deel I, Brugge, 1914, kolom 549.
Straatnamen Harelbeke van a tot z, Harelbeke, 2002, p. 6.
Kerckhof P., Hulste en zijn wegen op kaart omstreeks 1850, Hulste, 1982, p. 4/
Vanwalleghem A. & Creyf S., Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Harelbeke, Deel I: Stad Harelbeke, Deel II: Deelgemeenten Bavikhove en Hulste, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL42, 2009.