Kroonmolen

De Kroonmolen was een staakmolen die oorspronkelijk als oliemolen was ingericht en in 1854 een korenmolen werd.

Hij stond op een zeer hoge molenwal (ca. 15 meter hoog) aan de Kroonmolenstraat, tegenover de Hemelaerstraat, op 300 meter ten zuidwesten van de hoofdkerk van Sint-Niklaas.

Hij werd voor 1615 opgericht. Na vernieling in 1690 gebeurde nog hezelfde jaar de heropbouw. We zien hem aangeduid op de Ferrariskaart van ca. 1775 met het bruin symbool van een staakmolen.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Piessens-De Potter Antoon, de weduwe, olieslaagster te Sint-Niklaas
- 23.01.1850, erfenis: Poppe-Piessens Judocus Bernardus, eigenaar te Sint-Niklaas (overlijden van de weduwe De Potter van Antoon Piessens).
- 1866, verkoop: Heyndrickx-Aluwé Jan Victor, molenaar te Sint-Niklaas
- 04.03.1895, verkoop: Heyndrickx Antoinette, b) Heyndrickx Jozef, c) Heyndrickx Joséphine, d) Heyndrickx Honorine, e) Heyndrickx Amedée, f) Heyndrickx Victorine en g) Heyndrickx Célestine (notaris Hamendt).

Molenaar Jan Victor Heynderickx-Aluwé, die de molen in 1866 kocht, had de reputatie "de beste" molenaar van Sint-Niklaas te zijn - hetgeen hem nochtans niet van ongelukken spaarde.

Op donderdagmorgen 6 maart 1873 viel de molenkast van zijn staak, rolde van de molenwal en plofte neer in het nabijgelegen hof. De molenkast was totaal verbrijzeld. Bij wonder liep de molenaarsknecht, die zich toen in de molen bevond, slechts lichte verwondingen op.

Jan Victor Heynderickx liet de molen weer opbouwen. Vermoedelijk liet hij een staakmolen van elders overbrengen. Samen met zijn kinderen zette hij de uitbating verder tot kort voor 1890. In dat jaar had de staakmolen slechts één roede meer en twee jaar later werd hij gesloopt.

De molen was niet meer concurrentieel, omwille van de opkomende industriële maalderij, maar tevens omdat de hoge gotische kapel van de Broeders Hiëronymieten de zuidenwind afblokte, de 'kapellekenswind' zoals de molenaar hem noemde. 'Ook vond hij dat een verkoop te weinig centen opleverde. De ca. 15 meter hoge molenberg werd in twee jaar tijd door de gebroeders Jef en Amedé Heyndrickx weggeruimd. In 1895 kocht de stad de grond en legde er in 1897 een kasseiweg aan. Snel werden er huizen gebouwd, waarvan er vele in mei 1940 werden vernield.

Op de plaats waar vroeger de molen stond, werd het Kroonmolenplein aangelegd. Tot op vandaag is er een lichte helling naar de plaats waar ooit de molen stond.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

De Werkman, 07.03.1873, p. 1.
W. Smet, "De windmolens in het Waasland", Nieuwkerken-Waas, 1974;
W. Smet, "Kijk op het Waasland", Nieuwkerken-Waas, 1977, p. 17-66.;
R. Van Lierde, "Sint-Niklaas en zijn windmolens", in: Annalen van de Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, LXXIII, 1970, afl. 2, p. 255-282;
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963);
G.K. Kockelberg, "De molens van Sint-Niklaas", in: Ons Molenheem, jg.30, 2005, nr. 3, juli-september, p.56-57, ill.;
H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten S-T", Opwijk, 2007.
Bert Foubert, "Toen & Nu". Het Nieuwsblad, 28.08.2013 / 04.09.2013