Ryolemolen

De Ryolemolen (benaming in 1809) was een houten korenwindmolen die voor 1570 werd opgericht. Hij staat getekend op het stadsplan van Nieuwpoort van Sanderus uit 1642. Hij staat er buiten de muren, aan de "Straet naer Veurne" in het zuiden van de stad. De staakmolen stond aan de Oude Veurnevaart, aan de oostzijde van de Arkebrug en de Astridlaan. We vinden hem getekend op de Ferrariskaart van ca. 1775.

De Gazette van Brugge van 3 november 1809 meldt dat de molen buiten de Duinkerksepoort stond en uitgebaat werd door Camile Benoît De Haene en zijn vrouw Françoise Serpieters. De molen werd toen in beslag genomen en gerechterlijk verkocht: "Un moulin à vent à moudre blé, construit en bois, et à la façon de ceux du pays, appelé le 'Ryole molen' avec ses ouvrages tournans et mouvans, appendances et dépendances, ce tout construit sur les terres ci-dessus, situés sous le territoire de la ville de Nieuport, canton de ce nom arrond. de Furnes, Département de la Lys, au-dehors de la porte dite de Dunkerque, occupé par Camiiel Benoit De Haene, meunier et sa femme, Françoise Serpieters, partie sasié".

De molen bestond niet meer bij de oprichting van het Belgisch kadaster in 1834.

De hoge molenwal bleef echter bestaan en hierop stond van 1879 tot 1883 opnieuw een staakmolen! Pieter Parreyn (Wulveringem 1819 - Nieuwpoort 1892), die sinds 1847 eigenaar was van de Oostmolen, was in 1879 genoodzaakt om zijn staakmolen te verplaatsen. De molen moest immers de plaats ruimen voor de bouw van het Veurnesas. De molen werd opnieuw opgetrokken bij de Arkebrug aan de Oude Veurnevaart, op de hoek met de Astridlaan, op grond van de Burgelijke Maatschappij der militaire gronden van Nieuwpoort te Antwerpen.

Bij acte verleden voor notaris Depuydt op 5 september 1879 kon Pieter Parreyn het perceel verwerven. Amper drie jaar later verkocht hij de molen en het huis aan de Gasthuizen Heilige Geest te Nieuwpoort (notaris Debrauwere, 11.08.1882). Korte tijd later, in november 1883, werd de molen via een advertentie te koop aangeboden en spoedig daarna afgebroken. Meteen was Nieuwpoorts laatste windmolen verdwenen.

Er bleef een foto van ca. 1880 bewaard, met rechts de molen in werking (met vier volle zeilen) en links de Tempeliers- of St.-Laurentiustoren (in de volksmond "Duvetorre") aan de huidige Willem de Roolaan, waarvan de puinen nog bestaan. Het was een verbouwde toren van de vroegere St.-Laurentiuskerk (13de eeuw).

In het kader van de bouw van het woonzorgcentrum / rusthuis "De Zathe" door het OCMW Nieuwpoort in 2011-2012 (ontwerper, Oscar architects nv, aannemer Antwerpse Bouwwerken) werd in de onmiddellijke nabijheid van de vroegere molensite archeologisch onderzoek verricht door Antea Group, ondersteund door antropologe Kaat Maesen. Tijdens het lopende onderzoek werden op het voormalige voetbalterrein tussen de Rijkswachtstraat en de Onze-Lieve-Vrouwestraat een 50-tal menselijke inhumaties aangetroffen.

Zie ook: Nieuwpoort, Oostmolen

Jozef AMEEUW & Lieven DENEWET

Rijksarchief Brugge, Oud Stadarchief Nieuwpoort, nr. 3665, stadsrekening 1578-'79.
Stadsarchief Nieuwpoort, Manuscript van Karel Loppens.
De Veurnaar (krant), 03.11.1883 (advertentie).
Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris, ca. 1775.
Gazette van Brugge, 03.11.1809 (exemplaar in Stadsbibliotheek Brugge)
Ameeuw Jozef, "Molens van Veurne-Ambacht", Koksijde, De Klaproos, 2004, p. 118-119, 123, 125, 126.
Dalle Godgaf, Nieuwpoort 1576-1601. Topografie van armoede en rijkdom, in: Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis te Brugge, 1987, p. 191-258 en 1988, p. 153-179.
De Flou Karel, Woordenboek der Toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het Land van Hoek, de graafschappen Guînes en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1914-1938.
Holemans Herman, "West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 5. Gemeenten M-O", Rotem, Ons Molenheem, 1999, p. 63-64.
Loppens Karel, "Geschiedenis van Nieuwpoort", Koksijde, 1953.
www. nieuwpoort-digitaal.be/geschiedenis
"Archeologisch onderzoek Nieuwpoort - De Zathe", in: Nieuwsbrief OCMW Nieuwpoort - een open huis, nr. 11, juni 2011, p. 2-3.
Missiaen Marcel, Nieuwpoort in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1973.