Molen van Otegem

De Molen van Otegem, Bosmolen, Driesmolen of molen Decraene (naar de laatste uitbater)  was een houten graanwindmolen aan de westzijde van de Mussestraat (nr. 2). De benaming Bosmolen heeft de molen te danken aan zijn ligging tussen het Claeys- en het Hoeistbos.

Deze staakmolen was de oudste en lange tijd de enige windmolen van Otegem, vandaar lange tijd de benaming "Molen van Otegem".

Hij werd voor het eerst vermeld werd in de penningkohieren van Otegem van 1571.

Hij werd in 1760 herbouwd: dat jaartal kwam voor op de vernieuwde staak, die de grootvader van Amandus Vandorpe hielp insteken.

We vinden de molen aangeduid op:
- kaart van de Kasselrij Oudenaarde (1669, Stadsarchief Oudenaarde) als een staakmolen
- Beaurainkaart-I (1691) met de benaming "le M(oulin) de Otteghem"
- Beaurainkaart-II (1692) met de benaming "le M(oulin) de Otteghem"
- Villaretkaart (1745-1748), met de benaming "Moulin d'Ooteghem"
- de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen en met als benaming "Bosch Molen".
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met als benaming "Driesch Molen"
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

In het Ancien Regime behoorde hij toe aan de opeenvolgende heren van Otegem, zoals graaf d'Ursel die de molen in 1789 verpachtte voor 6 of 9 jaar.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Vergauwen Jan-Baptist, de weduwe, eigenares te Gent
- later, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe van Jan-Baptist Vergauwe)
- 06.08.1839, deling: Vergauwen-Manderbach Franciscus Josephus, eigenaar te Gent (notaris Deschiettere)
- 12.07.1881, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Franciscus Josephus Vergauwen)
- 02.01.1900, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe Manderbach van Franciscus Jospehus Vergauwen)
- 20.08.1901, verkoop: a) Decraene-Decraene Cyriel, landbouwer te Otegem en b) Catteeuw-Decraene Armand, koopman te Harelbeke (notaris Neve)

In 1847 werd de molen gebruikt door Jacobus Moreau, geboren in Otegem rond 1787. Drie van de vier zonen van Moreau stonden toen eveneens ingeschreven als mulder, Jean Baptiste, Frederic en Leo. Maar na de dood van Jacobus op 29 december 1861, bleef alleen de oudste, Jean Moreau (geboren in Kerkhove op 11 mei 1810), als molenaar geregistreerd. De kinderen Moreau en hun pesoneel gingen van de Bosmolen weg in de loop van 1878 en op 7 september van dat jaar waerd Constantinus Vanrespaille daar de nieuwe molenar. Deze man was van Wielsbeke (geboren op 1 juni 1847) en hield het in Otegem eigenlijk niet erg lang vol: in augustus 1886 vertrok hij met zijn gezin weer naar zijn geboortedorp. Jules Debosschere, de molenaarsknecht van dat ogenblik (geboren in Tiegem in 1863), bleef op de Bosmolen.

Vanaf 22 maart 1888 werd de molen gebruikt door Bruno-Joseph Vancoppenolle (geboren in Ronse op 2 maart 1860), die getrouwd was met Emma-Marie Algoet (geboren in Kaster op 31 maart 1858).

Ten tijde van deze molenaar gebeurde er iets dramatisch, waarin de voornoemde Jules Debosschere tegen zijn wil een rol speelde. Torie Mulders: "'t Moet omstreeks veertig jaar geleden zijn; ik stond bij vader in de mlen toen hij mij de opmerking miek, dat er iets bijzonders moest gebeurd zijn op de Boschmeulen. Ik zag hem nieuwsgierig ondervragend aan: - Over letje liep ze nog op vier punten en n u staat ze ontzeild en in schranke ... Iemand dood? - Er was geen uur verloopen of Jules Debosschere, de zoon uit de 'Spriet' te Tieghem, kwam den steeger boven. Debosschere had den muldersstiel geleerd bij mijn vader en draaide nu als knecht op de Boschmolen. De man zag er aangedaan uit, en toen hij mijn vader wilde aanspreken, brak hij in snikken los en weende luide... Na een stondeke wenkte hij vader naar het kijkgat en met hotsende stem kon hij eindelijk uitbrengen: 'k Heb een kind doodgeslagen, 't kind van mijnen baas.
- Wat vader nu ook zei of deed, en dat het zijn schuld niet was, en dat het een ongeluk was en absoluut aan hem niet te wijten, nog altijd hoor ik hem: 't Is verongelukt, 't is dood en 't is ik! Hij was ontroostbaar, en toch het kon hem niet geweten worden: 't kind was den dam opgekomen, door een moleneinde getroffen en doodgeslagen."

Het voorval moet veel deining veroorzaakt hebben in het dorp. Zelfs het anders zo nuchtere volkstellingsregister vemeldt het: "door de molen doodgeslagen." Het ging om de kleine Irma-Louise, in Otegem geboren op 30 oktober 1891 en er verongelukt op 27 juli 1893, nog geen twee jaar oud. Het gezin Bruno Vancoppenolle is een paar jaar later naar Ronse vertrokken (op 19 maart 1896), de plaats van het ongeluk ver achter zich laten.

Daarop kwam het gezin Charles Louis Beyaert - Stephanie Marie Herman de molen gebruiken (allebei geboren te Bevere bij Oudenaarde, resp. op 1 mei 1856 en 7 januari 1865). Ze zijn op hun beurt vertrokken op 5 januari 1903, naar de Rue de l'Enfer 26, in Spiere. Ht is niet bekend of ze daar ook op een molen zaten.

Op de hoeve kwamen nu Jan Baptist Decraene en zijn vrouw Sophie Depraetere, allebei van Otegem (resp. geboren op 6 februari 823 en 15 december 1824).  Jan BHaptist Decraene overleed echter al op 14 decmeber 1903, zodat zin zoon Cyrille de molen aar werd (geboren in Otegem op 12 juni 1868). De Bosmolen was trouwens op 20 augustus 1901 al aangekocht door deze Cyrille Decraene en zijn schoonbroer Armand Catteeuw, koopman in Harelbeke. Was er tot nu toe een enorm verloop van mulders geweest, voortaan bleef alles echt in Otegem en bij de Decraenes, want Cyrille was zelf ook met een Decraene getrouwd, namelijk met Marie-Elisa, in Otegem geboren op 17 november 1874. Vermeldenswaard is nog dat er een tijdtlang twee knechten op  op de molen warne: Octaaf Eeckhout (geobren in Avelgem op 9 mei 1883), die op 24 augustus 1903 vertrok naar de Molenhoek in Waarmaarde, en Theophile Velghe (geboren te Heestert  op 13 december 1843), die op 11 december 1905 wegging naar Spiere (eveneens Rue de l'Enfer 26).

Cyrille Decraene, de laatste molenaar, trok zich na zijn actief leven terug bij een van zijn dochters in Tiegem.

Tijdens de eerste wereldoorlog werd de molen zodanig beschadigd, dat er aan herstel bijna niet te denken viel. Hij was doorschoten als een zeef. De eigenaar was toch nog zinnens de molen te herstellen, maar tijdens een westerstorm op 17 januari 1921 waaide het karkas omver.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven en landkaarten
- Stadsarchief Gent, Penningkohieren Otegem (1571)
- kaart van de Kasselrij Oudenaarde (1669, Stadsarchief Oudenaarde)
- Beaurainkaart-I (1691)
- Beaurainkaart-II (1692) 
- Villaretkaart (1745-1748)
- de Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) 
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Gedrukte bronnen
Gazette van Gend, 6 juli 1789

Werken
M. Van Hulle e.a., Groot-Zwevegem in oude foto’s, Deel 3. Otegem 1000, Eeklo, 1998.
Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (84-85).
J. Bataille, H. Demeulenaere, S. Vroman & J. Deloof, Onze molens nu en toen. Heestert, Moen, Otegem, Sint-Denijs en Zwevegem, Kortrijk, 1994, p. 106-107.
P. Vanneste, Nog molens in Zwevegem, Heestert en Otegem..., in Zanen en Zanten, I, 1997, p. 51-55.
A. De Gunsch & S. De Leeuw m.m.v. T. Callens, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Zwevegem, Deelgemeenten Zwevegem, Heestert, Moen, Otegem en Sint-Denijs, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL26, 2006.
Herman Holemans, West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 5. Gemeenten M-O, Rotem, Ons Molenheem, 1999.