Moerdijkmolen

De Moerdijkmolen (naar zijn ligging) of molen Termote (naar de molenaars) was een houten koren- en oliewindmolen, type staakmolen met drie zolders. Hij stond aan de noordzijde van de Provincieweg (nr. 6), ten oosten van de Mosselstraat, wijk Moerdijk, op 1,8 km ten oosten van de kerk van Moere.

François Blomme uit Esen bekwam op 4 augustus 1781 het octrooi van de Oostenrijkse keizer Jozef II voor de oprichting van een graan- en oliewindmolen "langs den steenwegh leedende vanden Moerdyck naer de plaetse van Moere, omtrent den selven Moerdyck". Er kwam een bezwaarschrift van Pieter Monteyne, molenaar te Moere.

Op 14 november 1805: “overslag (= toewijs) van het naarschreven huis en kasteel van een notabel huis, genaamd het Kasteel, met graanbrandewijnstokerij, brouwerij, mouterij en windmolen, met vijf ketels, slangen en verdere ustensiliën”, met 993 aren 56 milliaren onder hof, land, dreven, wandelingen en maaigras(landen), gestaan en gelegen binnen Koekelare en Moere, bij de Moerdijk, niet ver van de Oostendsesteenweg en de steenweg naar Diksmuide, “geoccupeerd door de heer Holm en Cie”. Zich wenden tot de notarissen Van Sieleghem.

In 1804 werd de molen uitgebaat door Holm en compagnie. Later was dit vrijwel steeds de molenaarsfamilie Termote. De laatste was Jan Termote.

Eigenaars:
- 1781, oprichter: Blomme Francis, afkomstig uit Esen
- 1804-1805, uitbaters: Holm en compagnie
- voor 1834, eigenaar: Termote Joannes, molenaar te Moere
- 28.02.1861, verkoop: Van Sieleghem Josephus, notaris te Brugge (notaris Lebrun)
- 11.05.1863, erfenis: Van Sieleghem Hypolite en broers, notaris te Brugge (overlijden van Josephus Van Sieleghem)
- 01.03.1866, deling: Van Sieleghem-De Bruyne Franciscus, advocaat te Brugge (notaris Lebrun)
- 1894, deling: Van Sieleghem Maurits, eigenaar te Diksmuide (registratie op 04.06.1894)
- 18.09.1906 verkoop: a) Declerck d'Hautteville Paul, eigenaar te Arras (F) en b) Declerck Joseph, eigenaar te Arras (F) (notaris Jacqué)
- 03.12.1910, deling: Declerck Paul, officier te Arras (F) (notaris Van Coillie)

Rond 1865 heeft molenbouwer Peel uit Gistel een gietijzeren insteekaskop gestoken, geleverd door ijzergieterij Penn & Compagnie uit Dordrecht (Nederland).
Zijn zoon, molenmaker August Peel uit Gistel (1853-1931) stelde in 1913 een prijsschatting op van het draaiende werk. De olie-inrichting, met stampers & potten, heien & slagblok en vuring, was toen nog aanwezig. De roeden waren ca. 25 meter alng.

De molen stond op amper 9 km van het IJzerfront en op 3 km van het nieuwe Duitse reuzekanon “Lange Max” (grondgebied Koekelare). De molen was voor de geallieerden een ideaal richtdoel op dit kanon. De molen werd in 1916 gesloopt door het Duitse leger en dit vormde een groot verlies.

Om oorlogsschade te bekomen vroegen de eigenaars een prijsraming aan molenbouwer August Peel (1853-1931) uit Gistel. Daarin stond “den asse met ijzeren kop wegende 2800 kg”. Dit overgewicht wijst duidelijk naar de onzekerheid over de sterkte van dergelijke gegoten stukken in de beginperiode. De latere askoppen wogen gemiddeld maar ± 1500 kg. Anderzijds was het gewicht van de as bij die 2800 kg begrepen.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Archieven
ALgemeen Rijksarchief Brussel, Raad van Financiën, nr. 1914 (oprichting, 1781)

Gedrukte bronnen
Gazette van Gend, nr. 1108 van 29 oktober 1804 (verkoopsadvertentie)

Werken
Herman Dekeyser, Gistel in oude prentkaarten, waarin enkele afbeeldingen van Moere en Zevekote, Zaltbommel, 1972.
A. Pollet, Moere 1200 - 1920, Moere, 1971.
A. Pollet, Moere, ons heem uit het verleden, Moere, 1972.
A.R. Vansevenant, Bouwsteentjes voor de geschiedenis van Gistel . Moere, deel III, Moere, 1994.
Herman Holemans, West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 5. Gemeenten M-O, Rotem, Ons Molenheem, 1999.
Herman Peel, The post corn- and oil windmill with three floors in Flanders, in: The International Molinological Society. Transactions of the 6th Symposium, Gent Belgium 14-20 July 1985, Brussel, 1986, p. 240-254.
Herman Peel, Van eikenhouten windmolenassen tot gietijzeren insteekaskoppen in Vlaanderen, Molenecho's, XL, 2012, nr. 1.
Marc Vansevenant, Historiek van het Gistels molenpatrimonium, Gestella Krantje, 2007, nr. 2, p. 39 e.v.
Mededeling Guido Peel, Gistel, molenbouwer op rust, 20.06.2015.